Η Ελευσίνα, ύστερα από πολλές περιπέτειες, θα είναι από σήμερα και για το επόμενο διάστημα η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η τελετή έναρξης είναι διήμερη (σήμερα και αύριο) και σε αυτήν, θα λάβουν χώραν πολλά και θαυμαστά. Σήμερα το απόγευμα καταφθάνουν από την Αμβέρσα οι TimeCircus με το πλοίο ξηράς Landship, έχοντας διανύσει πεζή 3000 χλμ σε εννέα μήνες, στη μεγαλύτερη προσκυνηματική πομπή στην ιστορία της Ελευσίνας.
Το πλοίο Πρωτοπόρος “δένει” στο λιμάνι της πόλης έχοντας διαπλεύσει από τον Πειραιά, στο πρώτο δρομολόγιο της Θαλάσσιας “Ιεράς” Οδού: μια μοναδική ξεναγητική εμπειρία, υπό τους ήχους αγαπημένων τραγουδιών κορυφαίων Ελλήνων συνθετών, που ερμηνεύτηκαν μοναδικά από τη Μελίνα Μερκούρη, σε διασκευές του Νίκου Μπιτζένη. Την ίδια ώρα, Ημεροδρόμοι με σημείο εκκίνησης τον Κεραμεικό, τερματίζουν έχοντας βαδίσει εν τάχει τα 21 χλμ. της Ιεράς Οδού. Τέλος, το Ελευσίνιο Κίνημα, υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια της Τζένης Αργυρίου και του Βασίλη Γεροδήμου, ξεκινά στις 15:30 από 11 διαφορετικά σημεία της πόλης, πλημμυρίζοντας τους δρόμους με μουσικές και χορούς από τους 14 διαφορετικούς τόπους καταγωγής των εθνοτοπικών συλλόγων της Ελευσίνας
Περισσότεροι από 600 συμμετέχοντες στην πομπή θα συναντηθούν στις 16:00 στην οδό Κανελλοπούλου, στη συμβολή με την οδό Κοντούλη & Νικολαΐδου, και σαν ένα σώμα θα κατευθυνθούν στο Παλαιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας. Σε μια ιστορική στιγμή για την πόλη αλλά και τη διοργάνωση, οι τέσσερις πομπές θα συναντηθούν στο Παλαιό Ελαιουργείο στις 17:00, με τους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης –την πέμπτη αυτή άτυπη πομπή– να τους επιφυλάσσουν μια ιδιαίτερη υποδοχή.
Η δεύτερη φάση της τελετής έναρξης σηματοδοτείται από το Μυστήριο 0 Μυστήρια Μετάβασης, ένα πολυδιάστατο θέαμα, που εκτυλίσσεται στις 19:00 στο παράκτιο μέτωπο. Με τη Ρένα Μόρφη οικοδέσποινα της τελετής, την υποβλητική αφήγηση του «αστροναύτη» των βυθών Κώστα Νιζάμη, με περισσότερες από 100 Chóres σε καλλιτεχνική επιμέλεια Μαρίνας Σάττι, και τους ήχους της πρωτότυπης μουσικής του Άγγελου Τριανταφύλλου σε εκτέλεση της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών – ΚΟΑ, κεντρική σκηνή της Τελετής Έναρξης γίνεται η θάλασσα, με μια μυθική οντότητα να αναδύεται από τα βάθη της.
Ενώ ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε τη μεγάλη αυτή πανευρωπαϊκή διοργάνωση, πρέπει να γυρίσουμε μερικές δεκαετίες πίσω, ώστε να δούμε τις απαρχές του θεσμού, τον οποίο λαμπρύνει πάντοτε το πνεύμα της Μελίνας Μερκούρη. Εκείνη τον συνέλαβε, εκείνη τον έκανε πράξη για πρώτη φορά και του έδωσε την πνοή της.
Στα 1982, τα Europalia, ευρωπαϊκός πολιτιστικός θεσμός, ήταν αφιερωμένα στην Ελλάδα. Οι εκδηλώσεις όμως, λάμβαναν χώραν κυρίως στις Βρυξέλλες. Καλό από μια μεριά, λόγω προβολής, με μηδενικό όφελος για τους πολίτες όμως.
Ο Γιώργος Θωμάς, ο άνθρωπος που ήταν συνεργάτης, φίλος και γενικός γραμματέας στο υπουργείο Πολιτισμού στο πλευρό της Μελίνας, άνθρωπος με πίστη σε εκείνη, θυμάται σήμερα μια συζήτηση που έγινε στην Υδρα, με εκείνη, τον Τζακ Λανγκ (Γάλλο υπουργό Πολιτισμού) τον Ζυλ Ντασέν και τον Κωνσταντίνο Αλαβάνο. Όπως μάς λέει, εκεί, η Μελίνα έριξε τον σπόρο για έναν νέο θεσμό, των πολιτιστικών πρωτευουσών.
Είναι τα πρώτα χρόνια λάμψης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (όπως λεγόταν τότε) και η Ευρώπη διαθέτει πολύ ισχυρό πολιτικό προσωπικό. Ανάμεσά τους, ήταν ο Φρανσουά Μιτεράν, λάτρης της Μελίνας, ο Χανς Ντίτριχ Γκένσερ κ.α. Η ιδέα να κάνουν κάτι όλοι μαζί για τον πολιτισμό, τους γοητεύει.
Τον Νοέμβριο του 1983, θυμάται ο Γιώργος Θωμάς, φιλοξενούμε στο Ζάππειο την σύνοδο υπουργών Πολιτισμού των ευρωπαϊκών κρατών. Ο μύθος θέλει τη Μελίνα να κλείνει τις πόρτες στην αίθουσα όπου και το γεύμα, και να απειλεί πως δεν θα βγει κανείς αν δεν υπογράψει ότι η Αθήνα θα είναι η πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα.
Ο συνομιλητής μας γελάει. Διαβεβαιώνει, πάντως, πως η πρόταση ετέθη στο δείπνο και πως υιοθετήθηκε ομόφωνα. Μάλιστα, προσθέτει και ένα ανέκδοτο! Λίγο πάνω από ένα χρόνο πριν, η Μελίνα είχε θέσει στην UNESCO για πρώτη φορά το ζήτημα του επαναπατρισμού των Γλυπτών του Παρθενώνα. Εξαιτίας αυτής της κίνησης, η ομάδα των Ελλήνων είχε μεγάλη αγωνία για τη στάση του Βρετανού υπουργού Πολιτισμού.
Εκείνος, άρχισε να τριγυρίζει τη Μελίνα, κάνοντας φανερό πως κάτι έχει να της πει. Τελικά, ήθελε… μια φωτογραφία μαζί της! Δεν είχε ποτέ ταλαντευθεί ως προς την ψήφο του.
Και μετά την ομόφωνη απόφαση, ξεκίνησε ο αγώνας δρόμου. Ο Μίνως Βολανάκης και ο Βασίλης Φωτόπουλος «έτρεχαν» για να αξιοποιηθούν τα λεγόμενα τότε «νταμάρια» και τα μετέτρεψαν σε εξαιρετικά ανοιχτά θέατρα. Αλλοι, έτρεχαν για το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, για εκθέσεις, για εκδόσεις και για ό,τι έπρεπε να γίνει. Με μεγάλη ανησυχία μήπως δεν προλάβουν, με τη συμμετοχή του Σπύρου Μερκούρη και με υψηλές φιλοδοξίες.
Η Αθήνα- Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης υπήρξε ένας θρίαμβος τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας προσέρχονταν μύστες στα θεάματα, που ήταν εξαιρετικά πλούσια και πρωτοπόρα. Τότε είδαμε και ακούσαμε για πρώτη φορά ιερά τέρατα, κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης και γευθήκαμε σπουδαία πολιτιστικά προϊόντα- όχι χωρίς γκρίνια, που, όμως, ήταν άδικη.
Η Μελίνα έλεγε για τον Θεσμό: «Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε αναλυτικά για την Αθήνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα, τις αρχές που καθορίζουν τη σημασία και την οργάνωσή της, το περιεχόμενο των εκδηλώσεων που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα της. Ήρθε η ώρα να απαντήσουμε στις επικρίσεις που βιάστηκαν να μας κάνουν ορισμένες εφημερίδες και να απαντήσουμε με ουσιαστικά επιχειρήματα, αποδεικνύοντας πόσο πολλαπλά θετικό θα είναι το γεγονός πόση σημασία θα έχει για την Ελλάδα αυτός ο θεσμός.
Γιατί για θεσμό πρόκειται. Θεσμό που καθιερώνεται για πρώτη φορά και είμαστε περήφανοι που καθιερώνεται από την Αθήνα, θεσμό πολιτιστικό και πολιτικό. Εφόσον πολιτική και πολιτιστική πράξη, είναι η ανταλλαγή ιδεών, η κατανόηση της ιστορίας μέσα από τις κατακτήσεις του πνεύματος και της τέχνης, η κατανόηση των προβλημάτων της εποχής μας μέσα από την πολιτισμική παραγωγή.»
Η έναρξη έγινε στις 21 Ιουνίου 1985, παρουσία αρχηγών κρατών και τις εκδηλώσεις που έγιναν είχαν παρακολουθήσει πάνω από μισό εκατομμύριο θεατές. Η Μελίνα το είχε πει άλλωστε: «Σ’ αυτή τη γιορτή που θα φέρει την Ελλάδα στην κορυφή της διεθνούς επικαιρότητας, θέλουμε να μετέχουν όλοι οι Έλληνες.»
Ο Γιώργος Θωμάς αποδίδει το ότι ο θεσμός αντέχει στον Χρόνο, στο ότι εκείνη, η πρώτη παρουσίαση, είχε τέτοια δυναμική, ώστε να τους συνεπάρει όλους. Και να μείνει αλώβητη, περνώντας κάθε φορά σε χέρια άξιων καλλιτεχνών, που διαγωνίζονται ποιος θα κάνει το καλύτερο για τη χώρα του.
Στην Ελευσίνα, καλλιτεχνικός διευθυντής είναι ο Μιχαήλ Μαρμαρινός.
Συντονιστείτε στην ΕΡΤ2, στην ΕΡΤ World και στο ERTFLIX σήμερα στις 19:00 και παρακολουθήστε σε ζωντανή μετάδοση την εντυπωσιακή εκδήλωση στο παράκτιο μέτωπο της πόλης.
