Είναι γεγονός ότι έχω γίνει κουραστικός λόγω του ότι, εδώ και χρόνια, συνεχίζω να επιμένω ότι η Ελλάδα θα πρέπει να διαμορφώσει μια ανεξάρτητη εθνική στρατηγική και να σταματήσει να εστιάζει στη γκρίνια για την Τουρκία. Δυστυχώς, μπαίνοντας το 2023, χρονιά κρίσιμων εκλογών για το αυταρχικό καθεστώς Ερντογάν στην Τουρκία, η Δύση φαίνεται να κάνει ότι είναι δυνατόν για να παίξει το παιχνίδι του πειρατή του διεθνούς δικαίου και του αναρχικού ηγέτη της κρίσιμης, στρατηγικά, περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου. Πολύ απλά, η Δύση, δεν έχει μια ξεκάθαρη και πάνω από όλα ρεαλιστική στρατηγική απέναντι στην Τουρκία του Ερντογάν.
Του Δημήτρη Απόκη *
Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι μεταξύ των πολλών γενικών εκλογών διεθνούς σημασίας που θα παρακολουθήσουμε μέσα στο 2023, οι πιο σημαντικές, αναμφισβήτητα, θα λάβουν χώρα στην Τουρκία, όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θα επιδιώξει να επεκτείνει την κυριαρχία του στην Τουρκία σε μια τρίτη δεκαετία.
Το αποτέλεσμα θα διαμορφώσει γεωπολιτικούς και οικονομικούς υπολογισμούς στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα, καθώς και σε πρωτεύουσες σε όλη την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και την Αφρική. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, το τι συμβαίνει στην Τουρκία δεν μένει μόνο στην Τουρκία. Η Τουρκία είναι μια μεσαία δύναμη, αλλά στο νέο και εξαιρετικά πιο πολύπλοκο, σε σχέση με το παρελθόν, γεωπολιτικό παιχνίδι, οι μεγάλες δυνάμεις έχουν λόγους να ενδιαφέρονται έντονα για το αποτέλεσμα της επερχόμενης εκλογής.
Η ορθή ανάλυση της κατάστασης στην Τουρκία του Ερντογάν, που δεν είναι άλλη από τη ρεαλιστική, αποδεικνύει την επιρροή της Άγκυρας στις παγκόσμιες υποθέσεις. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος της δυνατότητας που έχει ο Ερντογάν, να παίζει το παιχνίδι που σε καθημερινή βάση γινόμαστε μάρτυρες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, οι εκλογικές του προοπτικές να προκαλούν ανάμεικτα συναισθήματα και αντιδράσεις. Και όσοι εύχονται να χάσει στις επερχόμενες εκλογές, καλά θα κάνουν να είναι επιφυλακτικοί για το ποιος ή τι θα ακολουθήσει.
Σε μια πρώτη επιδερμική αντιμετώπιση, η Δύση, θα χαρεί να δει τον Ερντογάν να χάνει. Στο κάτω, κάτω, δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι υπονόμευσε την ασφάλεια του ΝΑΤΟ αποκτώντας συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας από τη Ρωσία, έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο το ΝΑΤΟ, εμποδίζοντας την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, απείλησε επανειλημμένα να πλημμυρίσει την Ευρώπη με πρόσφυγες και, τους τελευταίους μήνες, εκτοξεύει ολοένα και πιο πολεμοχαρή ρητορική εναντίον της Ελλάδας.
Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις, διέρχονται μια πρωτοφανή για τα ιστορικά δεδομένα φάση, σε σημείο που κορυφαίοι Τούρκοι αξιωματούχοι κατηγορούν συστηματικά τις ΗΠΑ, ότι υποστηρίζουν ένα πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν και ότι είναι συνένοχες με τρομοκρατικές ομάδες.
Ναι, η Αμερική και η Ευρώπη θα ήταν καλύτερα χωρίς την ανατρεπτική επιρροή του Ερντογάν στις παγκόσμιες υποθέσεις, ειδικά καθώς εντείνεται η αντιπαράθεσή τους με τη Ρωσία του Πούτιν και αυξάνεται η ένταση με την Κίνα.
Ρεαλιστικά, η χρησιμότητά του ως συνομιλητή είναι περιορισμένη. Μπορεί να μεσολάβησε για τη συμφωνία για να εξασφαλίσει συνεχή ροή σιτηρών και φυτικών ελαίων από την Ουκρανία το περασμένο καλοκαίρι, αλλά στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν δεν έχει καμία περιοριστική επιρροή στον υποτιθέμενα φίλο του Πούτιν.
Επίσης, το σενάριο ενός πιο συγκρατημένου Ερντογάν, που πολλοί στους κύκλους εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον και των ευρωπαϊκών πρωτευουσών προσκολλώνται, ελπίζοντας ότι μπορεί να παρασυρθεί προς τη Δύση, πλανώνται οικτρά. Η κοσμοθεωρία του Ερντογάν είναι πολύ πιο ριζοσπαστική από ότι πιστεύουν οι περισσότεροι στη Δύση. Δυστυχώς για αυτούς, οι φιλοδοξίες του για την άμεση γειτονιά της Τουρκίας, όπου η Άγκυρα ασκεί όλο και μεγαλύτερη επιρροή, δεν είναι να συμπληρώσει την αμερικανική και ευρωπαϊκή επιρροή, αλλά να την αντικαταστήσει και να την αντιμετωπίσει.
Είναι πιθανόν, σε περίπτωση ήττας του Ερντογάν, ο διάδοχός του να μετατρέψει την Τουρκία σε έναν διαφορετικό παράγοντα εξωτερικής πολιτικής, πιο άνετο με τη θέση του ως δυτικού έθνους. Παρόλα αυτά, η ρεαλιστική ανάλυση δείχνει ότι, είναι λάθος, να περιμένει κανείς, μια γρήγορη στροφή 180 μοιρών. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι ο Ερντογάν είχε 20 χρόνια για να διαβρώσει τους τουρκικούς θεσμούς, την κυβέρνηση, τον στρατό, την ακαδημαϊκή κοινότητα, το θρησκευτικό κατεστημένο και τα μέσα ενημέρωσης, με τη ριζοσπαστική κοσμοθεωρία του.
Εάν υπάρξει νέος πρόεδρος στις εκλογές την άνοιξη, θα πρέπει να διαλύσει το οικοδόμημα που έχει χτίσει ο Ερντογάν. Το έργο θα είναι ακόμα πιο δύσκολο, επειδή το Κόμμα του AKP θα παραμείνει μια ουσιαστική παρουσία στο κοινοβούλιο, που σίγουρα θα αντισταθεί σθεναρά σε κάθε προσπάθεια αλλαγής.
Ας μην ξεχνάμε, ότι ο Ερντογάν χρειάστηκε περίπου μια δεκαετία για να υπονομεύσει το κοσμικό βαθύ κράτος που χτίστηκε από τον Κεμάλ Ατατούρκ, τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας – και το Κόμμα AKP είχε άνετες πλειοψηφίες στο κοινοβούλιο όλη αυτή την περίοδο.
Και βέβαια, όλα αυτά υπό την προϋπόθεση ότι, οι ψηφοφόροι θα καταψηφίσουν τον Ερντογάν, κάτι που δεν είναι καθόλου βέβαιο. Οι Τούρκοι έχουν δύο απόψεις για τον πρόεδρό τους και τις πολιτικές του. Μια έρευνα στα τέλη Οκτωβρίου από τη Metropoll, έδειξε ότι η έγκριση για τον Ερντογάν ήταν έως και 47,6%, από περίπου 39% πριν από ένα χρόνο, αξιοσημείωτο γεγονός για κάποιον που κυβερνά τόσο μεγάλο διάστημα και εκπληκτικό για κάποιον που προεδρεύει σε ένα οικονομικό χάος.
Γιατί, λοιπόν, πολλοί εξακολουθούν να προσβλέπουν στον Ερντογάν για να διορθώσει την πορεία της Τουρκίας; Εν μέρει, επειδή δεν ξέρουν ποιος θα αμφισβητήσει την ηγεμονία του. Τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν σχηματίσει ένα ενιαίο μέτωπο, αλλά στο παρά πέντε των εκλογών, δεν έχουν ακόμη ανακοινώσει τον προεδρικό τους υποψήφιο. Έχουν επίσης, αργήσει να διατυπώσουν μια σαφή στρατηγική για την εξυγίανση της οικονομίας της Τουρκίας.
Οι ισχυροί αριθμοί του Ερντογάν υποδηλώνουν ότι θα μπορούσε να συγκρατήσει οποιονδήποτε αμφισβητία, ειδικά εάν η οικονομία δείξει σημάδια ανάκαμψης την άνοιξη. Ο Ερντογάν, υπολογίζει σε επενδύσεις και τραπεζικές καταθέσεις από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία και στις υποσχέσεις του Πούτιν να καταστήσει την Τουρκία κόμβο για τις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου, για να αντιμετωπίσει την δυσαρέσκεια, ο Τούρκος πρόεδρος μιλά επίσης για τα ευρήματα φυσικού αερίου της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, ενθαρρύνοντας τις εικασίες για απροσδόκητα έσοδα. Τον περασμένο μήνα, ανακοίνωσε αυξήσεις στον κατώτατο μισθό κατά 55%, ενίσχυσε τους μισθούς και τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων.
Παίζει το χαρτί του μπαμπούλα της κουρδικής τρομοκρατίας, βρίσκοντας συμπάθεια στην Ουάσιγκτον, καθώς και ιαχές πολιτισμικού πολέμου σχετικά με τους κινδύνους της ομοφυλοφιλίας για τις οικογενειακές και ισλαμικές αξίες. Οι απειλές προς την Ελλάδα έχουν ως στόχο να πυροδοτήσουν τον εθνικιστικό ζήλο. Αυτές οι τακτικές έχουν βοηθήσει τον Ερντογάν να κερδίσει εκλογές στο παρελθόν. Μπορεί να το καταφέρουν και πάλι.
Κάποιοι πανηγυρίζουν για το εξώφυλλο και το κύριο άρθρο του Economist που κατακεραυνώνει τον Ερντογάν, αλλά ταυτόχρονα αγνοούν το άρθρο γνώμη του εκλεκτού του κατεστημένου, απόστρατου Αμερικανού Ναυάρχου, Τζέημς Σταυρίδη, που αποκαλεί την Τουρκία, στιβαρό σύμμαχο της Δύσης για επτά δεκαετίες και επιχειρηματολογεί γιατί η Δύση, δεν πρέπει να χάσει την Τουρκία.
Και αυτό το σκηνικό είναι που καταδεικνύει με τον πλέον σαφή τρόπο την παράκρουση που επικρατεί όσο αφορά τη στάση των ελίτ της Δύσης, απέναντι στην Τουρκία του Ερντογάν. Μια παντελής έλλειψη ρεαλιστικής στρατηγικής και μια παράκρουση η οποία το μόνο που κάνει είναι να κουβαλά νερό στο μύλο του πειρατή τους διεθνούς δικαίου και πέμπτης φάλαγγας στο εσωτερικό της Δύσης, Ταγίπ Ερντογάν.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies του Λονδίνου, και ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
