Στην εγκατάσταση, στον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου, περιπτέρου ψηφιακής πληροφόρησης για τον βίο και το έργο του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου και στοχαστή Αριστοτέλη, προχωρά το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος».
Με την εγκατάσταση διαδραστικών πληροφοριακών συστημάτων, και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ψηφιακής τεχνολογίας, επιτυγχάνεται, κατά τρόπο εύληπτο και ζωντανό, η παρουσίαση πληροφοριών, για τον χώρο του Λυκείου, αλλά και για τον μέγα φιλόσοφο, ενώ παράλληλα δημιουργείται μία καινοτόμος πολιτιστική εμπειρία για τους επισκέπτες, με απήχηση και στις νεότερες ηλικίες.
Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη «Με την συγκεκριμένη παρέμβαση, ο αρχαιολογικός χώρος του Λυκείου του Αριστοτέλη, ανασυστήνεται ως πολιτιστικός προορισμός, στο κέντρο της Αθήνας. Με σημείο αναφοράς την περιπατητική φιλοσοφική σχολή του Αριστοτέλη στο ιερό του Λυκείου Απόλλωνα, αναδεικνύονται το οικουμενικό έργο και η εμβληματική μορφή του Έλληνα φιλοσόφου, μιας από τις κορυφαίες προσωπικότητες όλων των εποχών, με παγκόσμια επιρροή. Η παρέμβαση έχει ως στόχο τη δημιουργία μιας εκπαιδευτικής και φιλοσοφικής εμπειρίας για τους επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου, με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας και της αρχιτεκτονικής, συμβάλλοντας στη σύνδεση του Λυκείου με το Ωδείο Αθηνών και τη “Στέγη Ελληνικών Ιδεών”, έργο που υλοποιούν –στο πλαίσιο μιας ιδιαίτερα γόνιμης συνεργασίας- το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος».
Η παρέμβαση αφορά στην εγκατάσταση στο νότιο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου ενός περιπτέρου, το οποίο θα στεγάζει τέσσερις διαδραστικές οθόνες αφής, με πρόσβαση σε πολυμεσικές πληροφορίες (κείμενα, εικόνες, βίντεο, αναπαραστάσεις κ.α.). Σε επιλεγμένα σημεία κατά μήκος των διαδρομών επίσκεψης προβλέπεται ηχητική εγκατάσταση για την ενημέρωση των επισκεπτών.
Όπως δήλωσε ο Πρόεδρος του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» Γεώργιος Νούνεσης, «Είμαστε ενθουσιασμένοι για την έγκριση από το Υπουργείο Πολιτισμού της πρότασης, που αφορά στη δημιουργία μιας καινοτόμου πολιτιστικής εμπειρίας για τον Αρχαιολογικό Χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας κόμβος γύρω από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, στην καρδιά της Αθήνας, που ενθαρρύνει τον στοχασμό και τις συζητήσεις πάνω στη φιλοσοφία, με την βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας αναδεικνύοντας την οικουμενικότητα της. Αφορμή για την πρόταση αυτή αποτέλεσε το έργο της «Στέγης Ελληνικών Ιδεών», που υλοποιεί το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» στο Ωδείο Αθηνών. Η εγκριθείσα πρόταση είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» με το αρχιτεκτονικό γραφείο Foster+Partners και το World Human Forum, υπό την επίβλεψη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.».
Την επιλογή του πληροφοριακού υλικού (σύνταξη κειμένων, οπτικοακουστικό υλικό) και τη σταδιακή δημιουργία ένας κόμβου (Hub) για τον Αριστοτέλη, τη ζωή και το έργο του, επιμελούνται διεθνούς κύρους ακαδημαϊκοί, επιστήμονες και καλλιτέχνες. Η ψηφιακή εγκατάσταση επιτρέπει την εύκολη ανανέωση και τον εμπλουτισμό του ενημερωτικού υλικού ανάλογα με την πρόοδο της έρευνας.
Στη «Στέγη Ελληνικών Ιδεών» θα φιλοξενούνται διαδραστικές εκθέσεις από το ΥΠΠΟΑ και το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», σε συνεργασία με το Ωδείο Αθηνών. Η θεματική των εκθέσεων θα αντλείται από τον χώρο της Φιλοσοφίας και των ανθρωπιστικών επιστημών, εκκινώντας από το θέμα της Δημοκρατίας.
Ολη η εγκατάσταση του Λυκείου της αρχαίας Αθήνας απλωνόταν σε πολύ μεγαλύτερη έκταση από αυτή που βλέπουμε σήμερα. Πρέπει να φανταστούμε το Λύκειο στις όχθες του Ιλισού ποταμού, από την Αγία Φωτεινή και τα πρανή του ναού του Ολυμπίου Διός ώς το Βυζαντινό Μουσείο και τους πρόποδες του Λυκαβηττού, όπου υπήρχε και ο ναός του Λυκείου Απόλλωνα. Επίσης εισχωρούσε σ’ ένα τμήμα του Εθνικού Κήπου, γιατί εκεί έχουν βρεθεί βάσεις με προτομές φιλοσόφων που στόλιζαν το ανοιχτό αυτό διδασκαλείο.
«Λύκειον ονομαζόταν στην αρχαιότητα ένα μεγάλο προάστιο εκτός των τειχών και στα ανατολικά της Αθήνας» λέει η ανασκαφέας του, Εφη Λυγκούρη. «Εκτεινόταν ανάμεσα στην Πύλη του Διοχάρους – δυτικά της πλατείας Συντάγματος, στη διασταύρωση των οδών Βουλής και Πεντέλης -, του Ολυμπιείου, του Ιλισού, του Λυκαβηττού και του Ηριδανού. Και το όνομά του το έλαβε από το ιερό του Λυκείου Απόλλωνος που βρισκόταν στο κέντρο αυτής της περιοχής».
Η αποκάλυψη του Λυκείου του Αριστοτέλη έγινε κατά τις προκαταρκτικές εργασίες για την ανέγερση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και κατ’ αρχάς υπήρξε η σκέψη της συνύπαρξής τους. Παρ’ ότι τα ευρήματα όμως ήταν φτωχά, η κάτοψη του αρχαίου κτιρίου και η μελέτη της τυπολογίας του οδήγησαν στην ταύτισή του με την Παλαίστρα του γνωστού από τις αρχαίες πηγές Γυμνασίου του Λυκείου, το οποίο σήμερα μας είναι γνωστό ως Λύκειο του Αριστοτέλη.
Οπως λέει η Εφη Λυγκούρη, το Λύκειον υπήρχε από τα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα και ήταν βασικά ο χώρος έξω από τα τείχη όπου γινόταν η εκγύμναση των Αθηναίων οπλιτών και ιππέων και όπου εκτελούσαν τα στρατιωτικά τους καθήκοντα οι Αθηναίοι έφηβοι. Σύμφωνα μάλιστα με τον Ξενοφώντα και τον Αριστοφάνη επρόκειτο για μεγάλη έκταση, αφού εκεί γίνονταν στρατιωτικές ασκήσεις. Το Γυμνάσιο είχε ιδρυθεί στις παρυφές αυτής της περιοχής ενώ κοντά του, όπως συνηθιζόταν στην αρχαιότητα, ιδρύθηκε το 335 π.Χ. η φιλοσοφική σχολή του Αριστοτέλη. Απλές εγκαταστάσεις βέβαια, καθώς για τη μαθητεία δεν απαιτούνταν μεγαλειώδη κτίρια.
Η διάρκεια ζωής του Λυκείου του Αριστοτέλη δεν ήταν πολύ μεγάλη αφού μάλλον εξέλιπε μετά την καταστροφή της Αθήνας από τους Ερουλους, το 267 μ.Χ. Από την εποχή του Οθωνα όμως και ως το 1960 η έκταση αυτή χρησιμοποιήθηκε πάλι για στρατώνες. Και αυτή η τελευταία χρήση φαίνεται ότι κατέστρεψε πολλά τμήματα του αρχαίου κτιρίου.
Η λέξη Λύκειο στην αρχαιότητα δεν είχε τη σημασία που της αποδίδουμε σήμερα. Δεν ήταν σχολείο αλλά ένα μεγάλο, κατάφυτο προάστιο έξω από τα τείχη της Αθήνας και κοντά στις πηγές. Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας, το 338 π.Χ και την επικράτηση των Μακεδόνων στη νότια Ελλάδα, ο Αριστοτέλης επιστρέφει στην Αθήνα και ακολουθώντας το πρότυπο του δασκάλου του ιδρύει το 335π.Χ. τη δική του φιλοσοφική σχολή. Πρότυπο έχει την Πλατωνική Ακαδημία.
Η παράδοση αναφέρει ότι κατά τις πρωινές ώρες πραγματοποιούντο τα γενικά μαθήματα, που ήταν ανοικτά για το κοινό, ενώ τις απογευματινές ώρες τα μαθήματα προορίζονταν αποκλειστικά για τους μαθητές της σχολής. Επειδή ο Αριστοτέλης ήταν μέτοικος, δεν είχε δικαίωμα να προβεί σε αγορά κτήματος και γι’ αυτό μίσθωσε συγκρότημα οικημάτων του Γυμνασίου για τη λειτουργία της σχολής του. Όπως προκύπτει από τη διαθήκη του Θεοφράστου, στο συγκρότημα αυτό περιλαμβάνονταν ένα ιερό αφιερωμένο στις Μούσες, ο περίπατος, μία μεγάλη και μία μικρή στοά, ένας βωμός, τα αγάλματα του Αριστοτέλους και του Νικομάχου, ο κήπος και οικήματα πλησίον του κήπου για τη διαμονή των μαθητών και των δασκάλων. Η Περιπατητική σχολή, όπως και η αντίστοιχη της Ακαδημίας, απετέλεσαν μεγάλα επιστημονικά κέντρα της αρχαιότητος. Κατά την εποχή της άνθησης του Περιπάτου, τα χρόνια που δίδασκε ο Θεόφραστος, λέγεται ότι η σχολή είχε 2000 μαθητές. Η βιβλιοθήκη της σχολής που συγκροτήθηκε από τον Αριστοτέλη στα πρότυπα της αντίστοιχης της Ακαδημίας, αναφέρεται από τον Στράβωνα ως η σημαντικότερη ιδιωτική βιβλιοθήκη της αρχαιότητος. Το 200 π.Χ., όπως η Ακαδημία έτσι και το Λύκειο, πυρπολείται από τον Φίλιππο τον Ε’ της Μακεδονίας.Ο Σύλλας το 86 π.Χ. κόβει τα δένδρα του ιερού άλσους του Λυκείου και της Ακαδημίας για να κατασκευάσει πολιορκητικές μηχανές για την πολιορκία του Πειραιά.
