Δύο εξαιρετικοί αρχιτέκτονες, με προηγούμενη εμπειρία και σε πολιτιστικά κτήρια και μουσεία, ο Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ και ο Αλέξανδρος Τομπάζης θα σχεδιάσουν το νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο- δηλαδή την εν υπογείω επέκτασή του και τη δημιουργία κεντρικής εισόδου επί της οδού Πατησίων. Η επιλογή τους έγινε ομόφωνα, κάτι επίσης πολύ σημαντικό.
Η Διεθνής Επιτροπή Αξιολόγησης, που συγκροτήθηκε από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, τον Απρίλιο 2022, διεξήγαγε και περάτωσε τη διαδικασία επιλογής της μελέτης του αρχιτεκτονικού προσχεδίου, δηλαδή της αρχιτεκτονικής πρότασης, σύμφωνα με την οποία ιδρύεται το Νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Η διαδικασία της εκπόνησης μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου, με τίτλο «Αναβάθμιση, υπόγεια επέκταση και διασύνδεση με το Ακροπόλ Ακρός του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου…» έχει εγκριθεί με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού (αρ. 558074/17.11.2021-ΦΕΚ Β΄5352).
Η Διεθνής Επιτροπή Αξιολόγησης επέλεξε, ομόφωνα, μετά από ενδελεχή και διεξοδική εξέταση των προτάσεων που υποβλήθηκαν την πρόταση των αρχιτεκτονικών γραφείων David Chipperfield Architects και Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη Α.Ε.
Η επιλεγείσα πρόταση συγκεντρώνει τα στοιχεία της ευρηματικής σχέσης μεταξύ του παλαιού και του νέου κτηρίου, της ποιότητας της χωρικής εμπειρίας, της ευαισθησίας προς τις προγραμματικές και μουσειολογικές- μουσειογραφικές προκλήσεις, της πολεοδομικής ένταξης στον ιστό της πόλης και της πρωτοπόρας επίλυσης θεμάτων βιωσιμότητας και περιβαλλοντικού σχεδιασμού.
Μετά την ενημέρωσή της από τον Πρόεδρο της Διεθνούς Επιτροπής Αξιολόγησης Ανδρέα Κούρκουλα, η Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Η πρόταση των γραφείων David Chipperfield και Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη εικονοποιεί το όραμα, δημιουργεί ένα μοναδικό τοπόσημο στον αστικό ιστό, είναι ανθρωποκεντρική. Προβάλλει την εθνική διάσταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, το οποίο συνδέει με το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Επισημαίνω, ότι όλες οι προτάσεις, που κατατέθηκαν, διακρίνονται από υψηλή ποιότητα, αισθητική και όραμα, ενώ ανταποκρίνονται πλήρως στις προδιαγραφές που θέσαμε. Ευχαριστώ όλους όσοι συμμετείχαν, Ελληνες και ξένους αρχιτέκτονες. Θέλουμε ένα Μουσείο εξωστρεφές, σε διαρκή διάλογο με την κοινωνία, με δυναμική ματιά προς το μέλλον.
Η επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου συμβάλλει ουσιαστικά στην αναγέννηση της ευρύτερης περιοχής του ιστορικού κέντρου της Αθήνας. Πρόκειται για ένα από τα εμβληματικά έργα, που ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει συμπεριλάβει στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης και για το οποίο έχει έντονο προσωπικό ενδιαφέρον. Ευχαριστώ ιδιαίτερα τα μέλη της Διεθνούς Επιτροπής Αξιολόγησης για την εξαιρετική ποιότητα της δουλειάς τους. Ευχαριστώ τον Νικόλα και την Ειρήνη Λαιμού, καθώς το πρώτο στάδιο του έργου, ολοκληρώθηκε χάρι στην ευγενική δωρεά τους. Ευχαριστώ τα στελέχη του ΥΠΠΟΑ, μέλη της Επιτροπής Παρακολούθησης των διαδικασιών εξέλιξης του έργου της δωρεάς, για την υποστήριξη του όλου εγχειρήματος. Η παρουσίαση της πρότασης των γραφείων Chipperfield –Τομπάζη θα γίνει, εντός του επομένου μηνός, από τους αρχιτέκτονες με την παρουσία του Πρωθυπουργού».
Ο David Chipperfield είναι ένας διεθνώς καταξιωμένος και πολυβραβευμένος αρχιτέκτονας. Το αρχιτεκτονικό του γραφείο διαθέτει αποδεδειγμένα μεγάλη εμπειρία στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό μουσειακών χώρων διεθνώς, μεταξύ των οποίων το Neues Museum στο Βερολίνο, το The Hepworth στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Museo Jumex στο Μεξικό, το Μουσείο Ποταμού και Κωπηλασίας στην Αγγλία, το Μουσείο Τέχνης στο Σεν Λούις του Μιζούρι κ.α.. Το αρχιτεκτονικό γραφείο μελετών Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη Α.Ε. είναι αναγνωρισμένο και βραβευμένο γραφείο με εμπειρία σε μεγάλα έργα. Ανάμεσά τους, είναι και το αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών.
Σύμφωνα με την ορισθείσα διαδικασία, κατόπιν σχετικής πρόσκλησης της Επιτροπής Αξιολόγησης, κατατέθηκαν προσχέδια από δέκα αρχιτεκτονικά γραφεία του εξωτερικού σε συνεργασία, αντίστοιχα, με δέκα ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία. Είναι τα εξής:
· David Chipperfield Architects και Γραφείο Μελετών Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη Α.Ε.
· SANAA (Kazuyo Sejima + Ryue Nishizawa) και Buerger Katsota Architects
· Herzog and de Meuron και ΑΕΤΕΡ Αρχιτέκτονες
· Diller Scofidio + Renfro και VAP Architects και Neiheiser Argyros
· Adjaye Associates και Kizi Studio
· OMA και Σακελλαρίδου/Παπανικολάου Αρχιτέκτονες
· Atelier Jean Nouvel και George Batzios Architects
· Kengo Kuma and Associates και K-studio
· Thomas Phifer και Tsolakis Architects και Καλλιόπη Κοντόζογλου
· RCR Arquitectes και Παρμενίδης- Longuepee- Μάρη
Η εκπόνηση της μελέτης του αρχιτεκτονικού προσχεδίου αποτέλεσε το αντικείμενο δωρεάς προς το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού της ΑΜΚΕ «Οικογένεια ΝΣΛ» της οικογένειας Νικολάου και Ειρήνης Λαιμού.
Η ναυαρχίδα των μουσείων μας, μέσα από ένα φιλόδοξο και μεγαλόπνοο το σχέδιο αναβάθμισης και επέκτασης, θα μετατραπεί μέσα στα επόμενα χρόνια σε ένα μουσείο αντάξιο του εαυτού του και της χώρας μας, μουσείο του 21ου αιώνα. Θα στοιχίσει περί τα 300 εκατομμύρια ευρώ, κάποια από τα οποία πιθανώς να προέλθουν από χορηγίες.
Το μεγαλόπνοο σχέδιο, με το οποίο θα αναβαθμιστεί η γύρω περιοχή (Πολυτεχνείο- Εξάρχεια) ξεκινά με τις καλύτερες των προϋποθέσεων, σύμφωνα με τις μελέτες που έχουν εξεταστεί από το Συμβούλιο Μουσείων του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
.Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έχει επιφάνεια συνολικού εμβαδού 15.650 τετραγωνικών μέτρων (μεικτό εμβαδόν 21.720 τ.μ.) Ο κήπος μπροστά από το κτιριακό συγκρότημα έχει εμβαδό περίπου 12.000 τ.μ. Μετά την επέκταση το κτίριο, θα έχει 36.550 τετραγωνικά καθαρού εμβαδού, μη συμπεριλαμβανομένου του εμβαδού των χώρων όπου στεγάζεται σήμερα το Επιγραφικό Μουσείο (το ίδιο το ΕΑΜ ζητά περίπου 2.000 τετραγωνικά λιγότερα).
Σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο του ΕΑΜ, το υφιστάμενο κτήριο χρίζει ολιστικής αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού, ενώ αναφέρονται και ενδεικτικά και άλλα θέματα προς επίλυση, όπως:
-Μη επαρκής χώρος υποδοχής, ενημέρωσης και εξυπηρέτησης επισκεπτών.
-Ύπαρξη ενός μόνο μικρού αναψυκτηρίου και ενός πωλητηρίου.
– Έλλειψη αποθηκευτικών χώρων για το αρχειακό υλικό του Μουσείου (διοικητικό, σχεδιαστικό, λοιπό χαρτώο κλπ.).
– Έλλειψη αποθηκευτικών χώρων για αποθήκευση υλικοτεχνικής υποδομής από παλαιότερες περιοδικές εκθέσεις με σκοπό είτε την επανάχρησή τους είτε την παραχώρησή τους σε άλλα περιφερειακά Μουσεία του ΥΠ.ΠΟ.Α.
-Ο χώρος της βιβλιοθήκης κρίνεται πλέον ανεπαρκής για την αποθήκευση βιβλίων, πολλά από τα οποία έχουν αποτεθεί πρόχειρα σε διάφορους διαδρόμους.
-Διασπορά διοικητικών υπηρεσιών σε όλους τους ορόφους του κτιρίου με αποτέλεσμα τη μη αποτελεσματική συνεργασία.
-Διασπορά των εργαστηρίων συντήρησης σε όλους τους ορόφους, κ.ά.
Όταν το έργο θα έχει ολοκληρωθεί, το πρώτο μουσείο της χώρας θα έχει αποκτήσει πρώτα απ’ όλα 9.000 τετραγωνικά μέτρα εν υπογείω για στάθμευση αυτοκινήτων. Αυτό θα κάνει ευκολότερη και την προσέγγιση του κοινού, καθώς η γύρω περιοχή στερείται θέσεων στάθμευσης. Από άλλα εντυπωσιακά νούμερα αναφέρουμε πως ο χώρος μόνιμων εκθέσεων θα αυξηθεί κατά 3.300 τετραγωνικά (σήμερα είναι 7.800 και θα φτάσει τα 11.100) και ότι οι χώροι περιοδικών εκθέσεων από 430 τετραγωνικά θα φτάσουν τα 1430.
Κατά χίλια τετραγωνικά θα αυξηθούν οι χώροι εξυπηρέτησης κοινού, κατά 500 το αμφιθέατρο, η βιβλιοθήκη και το καφέ, ενώ 1.900 τετραγωνικά επιπλέον θα διαθέτουν οι αποθήκες του Μουσείου.
Η ανέγερση του σημερινού κτιρίου του ΕΑΜ, σε σχέδια L. Lange και με τροποποιήσεις του E. Τσίλερ για την πρόσοψη, ξεκίνησε το 1866. Το 1889, το μουσείο άνοιξε τις πύλες του στο κοινό. Μεταξύ των ετών 1932-1939 πραγματοποιήθηκε επέκταση του μουσείου προς τα ανατολικά, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Γ.
Νομικού, έργο που δεν σταμάτησε με την κήρυξη του πολέμου. Με τη λήξη του πολέμου ξεκίνησαν οι επισκευαστικές εργασίες στο κτίριο του μουσείου, το οποίο λειτούργησε ξανά από το 1947.
Από το 1947 μέχρι το 1964 ολοκληρώθηκε η επανέκθεση των συλλογών του. Το κτήριο του ΕΑΜ επλήγη από το σεισμό του 1999. Κατά τα έτη 2002 έως 2004 πραγματοποιήθηκαν εργασίες ανακαίνισης όλων των εκθεσιακών του χώρων, ενώ με την αποχώρηση του Νομισματικού Μουσείου και την εγκατάστασή του στο Ιλίου Μέλαθρον, επεκτάθηκε.
Με την ολοκλήρωση της ανακαίνισής του, το ΕΑΜ παρουσιάζει πλέον στο κοινό αρχαιότητες, που καλύπτουν την περίοδο από την 6η χιλιετία π.Χ. μέχρι και τον 4ο αιώνα μ.Χ. Προέρχονται από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Ιταλία και άλλες περιοχές και αποτελούν ένα πανόραμα του αρχαίου ελληνικού κόσμου, των πολιτιστικών του επιτευγμάτων, καθώς και των επαφών του στην ανατολική Μεσόγειο.
