Μόνο αν οι Βρετανοί μάς επιστρέψουν τα γλυπτά για πάντα, θα δεχτούμε μια συμφωνία με το Βρετανικό Μουσείο. Πιλοτική για τη στάση που θα τηρήσει η Ελλάδα είναι η περίπτωση επιστροφής του θραύσματος Fagan από το Παλέρμο της Σικελίας. Η τελική συμφωνία προβλέπει πως το συγκεκριμένο θραύσμα από λίθο της ζωφόρου ήρθε «per sempre», δηλαδή οριστικά.
Η κυβέρνηση, άλλωστε, «από την αρχή της θητείας της, κινείται με σοβαρότητα, υπευθυνότητα, ευαισθησία και αποτελεσματικότητα, προκειμένου να υλοποιηθεί ο εθνικός στόχος της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα και της επανένωσης τους στο Μουσείο της Ακρόπολης» όπως αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού σε χθεσινή του ανακοίνωση.
«Αυτό αναμφίβολα τεκμαίρεται από σειρά γεγονότων των τελευταίων δύο ετών: Από την απόφαση της UNESO τον Σεπτέμβριο 2021, και την οριστική (sine die) επανένωση του θραύσματος Fagan ως την μεταστροφή και τη στήριξη του ελληνικού αιτήματος από τη διεθνή κοινή γνώμη.»
Το ΥΠΠΟΑ επαναλαμβάνει σε όλους τους τόνους πως πάγια θέση της χώρας μας είναι ότι δεν αναγνωρίζει στο Βρετανικό Μουσείο «νομή, κατοχή και κυριότητα των Γλυπτών, καθώς αποτελούν προϊόν κλοπής».
Η κυβέρνηση, λοιπόν, συνεχίζοντας τις διαπραγματεύσεις, έχει ως κόκκινη γραμμή τα ελληνικά συμφέροντα. Εχει και «πιλότο» την περίπτωση της επιστροφής του θραύσματος από το Μουσείο του Παλέρμο, το οποίο, αν και έφτασε στη χώρα μας ως μακροχρόνιο δάνειο, μένει για πάντα, ύστερα από νομοθετικές αλλαγές και πρωτοβουλίες που πήρε η περιφέρεια της Σικελίας και η Ιταλική κυβέρνηση.
Ας δούμε όμως σε ποιο πλαίσιο διεξάγεται η προσπάθεια για την επιστροφή.
Δεδομένο πρώτο: το Βρετανικό Μουσείο πιέζεται από τη διεθνή συγκυρία, που θέλει και την «από-αποικιοποίηση» των μουσείων και την αποκατάσταση της φήμης τους ότι έχουν λαθραία αντικείμενα. Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, το Γκέτυ της Καλιφόρνια και άλλα, έχουν αισθανθεί για τα καλά τι σημαίνει δικαιοσύνη, καθώς έχουν γίνει κατασχέσεις αποκτημάτων τους, τα οποία έχουν επιστραφεί στις χώρες προέλευσης- ανάμεσα στις οποίες και η δική μας.
Δεδομένο δεύτερο: η ναυαρχίδα των Μουσείων της μεγάλης Βρετανίας αντιμετωπίζει προβλήματα ως προς το κεντρικό της κτήριο. Πρέπει να προβεί σε επισκευές, για τις οποίες ο Τζορτζ Οσμπορν, ο πρόεδρος του Διοικητικού της Συμβουλίου, αναζητά κονδύλια. Θεωρείται βέβαιο πως θα τα βρει και οι προετοιμασίες για την ανακαίνιση θα αρχίσουν. Οι πρώτες αίθουσες- γκαλερί που θα επισκευαστούν είναι των αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών εκθεμάτων. Αρα, ψάχνει εναγωνίως τρόπο τι θα κάνει με τα Γλυπτά του Παρθενώνα.
Μια λύση θα ήταν να τα δανείσει σε περιφερειακά μουσεία ή μουσεία του εξωτερικού, ώστε να μη τα κλείσει σε αποθήκες, κάτι που θα ήταν τρομακτικό για το γόητρό του.
Εδώ παρεμβαίνουν οι αριθμοί. Δημοσκόπηση του βρετανικού YouGov που ανατέθηκε από το Parthenon Project δείχνει ότι η πλειονότητα των Βρετανών (53%) πιστεύει πως τα γλυπτά του Παρθενώνα πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα, ενώ το ένα τέταρτο (24%) δήλωσε ότι δεν τους πείραζε καθόλου. Από εκείνους που αντιτάχθηκαν στην επιστροφή, το 42% δήλωσε ότι θα άλλαζε γνώμη εάν στο Βρετανικό Μουσείο δανείζονταν ως αντάλλαγμα άλλα μοναδικά ελληνικά αντικείμενα.
Ποιος θα τολμούσε, επομένως, να μη στείλει τα γλυπτά στην Ελλάδα, έστω για διάστημα πέντε έως 10 ετών, όσο θα διαρκέσει η ανακαίνιση δηλαδή;
Δεδομένο τρίτο. Η ελληνική κυβέρνηση έχει συντονίσει και εντείνει τις προσπάθειές της ήδη από το 2020. Τον Σεπτέμβριο του 2021 πετύχαμε το ψήφισμα στη συνέλευση της UNSECO (επιτροπή για τον επαναπατρισμό πολιτιστικών αγαθών που έχουν απομακρυνθεί παράνομα). Πολύ σημαντική απόφαση, που ορίζει πως η Ελλάδα και η Μεγάλη Βρετανία πρέπει να τα βρουν στο θέμα των Παρθενώνειων Γλυπτών και πως το θέμα είναι διμερές και όχι μεταξύ μουσείων.
Εξ ου και στις διαπραγματεύσεις δεν μετέχει μέχρι στιγμής τουλάχιστον ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης. Ο κ. Νίκος Σταμπολίδης ήταν ανάμεσα σε εκείνους που κατάφεραν να εκδοθεί το ψήφισμα. Κατάφερε επίσης να μην ακυρωθεί στην επόμενη σύνοδο της επιτροπής, όπως ζήτησαν οι Βρετανοί, και αυτό εξακολουθεί να ισχύει.
Δεδομένο τέταρτο: η επιστροφή του θραύσματος Fagan από το Παλέρμο της Σικελίας, στην οποία ήδη αναφερθήκαμε.
Δεδομένο πέμπτο: ο πάπας Φραγκίσκος επιστρέφει στην Ελλάδα τρία θραύσματα από την παπική συλλογή στα Μουσεία του Βατικανό. Για να φτάσουμε ως εκεί, επιστρατεύθηκε και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Η δωρεά έχει ανακοινωθεί και τα θραύσματα θα επιστρέψουν σύντομα.
Δεδομένο έκτο: η χώρα μας θα στέλνει σε αντάλλαγμα σημαντικές περιοδικές εκθέσεις στο Βρετανικό Μουσείο. Δεν θα περιλαμβάνουν, σαφώς, τα άτυπα «αμετακίνητα» που κάθε μουσείο και υπηρεσία γνωρίζει. Εκθέματα, δηλαδή που δεν τα στέλνουμε πουθενά λόγω κατάστασης διατήρησης ή μοναδικότητας. Αλλά, η Ελλάδα διαθέτει πληθώρα εξαιρετικών ευρημάτων ακόμα και στις αρχαιολογικές αποθήκες. Ενας συνδυασμός αντικειμένων από προθήκες και αποθηκευτικούς χώρους, θα αποδώσει εκθέσεις που όλοι θα θέλουν να δουν. Φημιζόμαστε, άλλωστε, γι’ αυτό, διεθνώς.
Εν ολίγοις, οι συμφωνίες και οι διαπραγματεύσεις που προηγούνται είναι πάντοτε δύσκολες, εξ ου και δεν είναι δυνατή η ενημέρωση, όπως κραυγάζει η αξιωματική αντιπολίτευση. Αν δημοσιοποιήσεις τα όπλα σου, τα ακυρώνεις, δεν θέλει πολύ μυαλό για να το σκεφτείς.
Εφόσον καταλήξουμε, οι μελέτες, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή αυτού του μεγάλου προγράμματος, θα διαρκέσουν ασφαλώς πολλά χρόνια. Ως προοίμιο, ωστόσο, θα ήταν δυνατόν να αποσταλεί από το Βρετανικό Μουσείο κάποιο μεμονωμένο γλυπτό, ή και περισσότερα, των οποίων η μετακίνηση απαιτεί προετοιμασία μερικών μόνο μηνών.
Η υπόθεση είναι εθνική και μέχρι τώρα όλα τα κόμματα είχαν μια εθνική γραμμή, την ίδια. Εκτός από τον ΣΥΡΙΖΑ, την τελευταία τετραετία. Αν υπάρξει ευτυχής κατάληξη θα σπεύσει, άραγε, να αναζητήσει μερίδιο;
