Εκατό χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από τη Μικρασιατική καταστροφή και όλοι περίμεναν πως το κράτος θα είχε δυναμική συμμετοχή στις εκδηλώσεις που προγραμματίστηκαν. Κάτι τέτοιο δεν έγινε, ευτυχώς όμως υπήρξαν οι φορείς, κυρίως τα σωματεία των απογόνων Μικρασιατών, που κατάρτισαν ποικίλα και ενδιαφέροντα προγράμματα. Ανάμεσά τους, το Μουσείο Μπενάκη με τη μεγάλη έκθεση «ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ Λάμψη · Καταστροφή · Ξεριζωμός · Δημιουργία» στο κτίριο της οδού Πειραιώς.
Σαφώς και δεν τελειώνει το χρέος εδώ- ποτέ και πουθενά δεν τελειώνει. Το κράτος οφείλει τάχιστα να παρέμβει σε ζητήματα που άπτονται της επετείου. Το Υπουργείο Παιδείας να δημιουργήσει έδρες μικρασιατικών σπουδών στα Πανεπιστήμια, διότι πρέπει και διότι δεν υπάρχει ούτε μία. Και το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού διά του Ιδρυματος Ελληνικού Πολιτισμού ή άλλου κατάλληλου φορέα να ανοίξει ένα παράρτημα στη Σμύρνη. Στην πόλη που κάποτε ήταν των Ελλήνων, αλλά που τώρα δεν βρίσκεις πουθενά ίχνη τους.
Η Σμύρνη είναι ελληνική μόνο στο φαντασιακό μας, και αυτό, ακριβώς επειδή πονάει, καλό θα ήταν να διορθωθεί. Αλλά δεν διορθώνεται αν δεν είσαι εκεί, αν δεν μετέχεις στη ζωή της πόλης, δεν προωθείς τη γνώση γι’ αυτήν και τη μνήμη για όσα χάθηκαν. Θέλει σαφώς πολιτική βούληση και τίποτα δεν είναι πιο δύσκολο από αυτό.
Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, είναι μία από εκείνες που μόνο το Μουσείο Μπενάκη μπορεί να διοργανώσει. Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών ζωντανεύουν το χρονικό του μικρασιατικού ελληνισμού στο κτίριο της οδού Πειραιώς.
Η μεγάλη αυτή επετειακή έκθεση συνδιοργανώνεται από δύο σημαντικά ιδρύματα που εδώ και δεκαετίες διαφυλάσσουν τις μνήμες και μελετούν την εποποιία του μικρασιατικού ελληνισμού. Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά ιδρύματα έρευνας της ιστορίας και του πολιτισμού της Μικράς Ασίας, φιλοξενεί το μοναδικό Αρχείο Προφορικής Ιστορίας, το οποίο συγκροτήθηκε με βάση τις μαρτυρίες περισσοτέρων από 5.000 εκπατρισμένων μικρασιατών πρώτης γενιάς. Το Μουσικό Λαογραφικό Aρχείο του περιέχει σπάνιες ηχογραφήσεις, χειρόγραφα και έγγραφα. Αυτά τα πολύτιμα αρχεία, η Βιβλιοθήκη, οι πολυάριθμες εκδόσεις καθώς και το επιστημονικό Δελτίο του Κέντρου συμβάλλουν καθοριστικά στον διάλογο μεταξύ της ελληνικής και της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.
Οι συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, ενός από τα τρία μουσεία που υποδέχθηκαν κειμήλια των κοινοτήτων κατά τη μετεγκατάστασή τους στον ελλαδικό χώρο, τεκμηριώνουν τη φυσιογνωμία του ελληνισμού της Μικράς Ασίας σε όλο το χρονικό και γεωγραφικό του εύρος παρουσιάζοντας την καθημερινή και επαγγελματική ζωή και τέχνη του. Τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου διασώζουν σημαντικές μαρτυρίες από την πορεία της μικρασιατικής εκστρατείας και την εγκατάσταση των προσφύγων, ενώ εκθέματα της Πινακοθήκης Γκίκα τεκμηριώνουν τη συμβολή των Μικρασιατών στον πολιτισμό του 20ού αιώνα.
Πέρα από τους δύο συνδιοργανωτές, στην έκθεση δανείζουν αντικείμενα και τεκμήρια πάνω από 40 οργανισμοί, μουσεία και ιδρύματα, θεματοφύλακες της ιστορίας και του πολιτισμού του μικρασιατικού ελληνισμού, καθώς και περισσότεροι από 50 ιδιώτες, οι οποίοι συνεισφέρουν θησαυρούς από τις προσωπικές συλλογές τους. Ο πρωτοφανής αυτός αριθμός δημόσιων και ιδιωτικών συλλογών διασφαλίζει την ποιότητα και την ποικιλία του περιεχομένου, καθώς και τη μοναδικότητα της έκθεσης, η προετοιμασία και έρευνα της οποίας ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 2018.
Η «ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ Λάμψη · Καταστροφή · Ξεριζωμός · Δημιουργία», που πραγματοποιήθηκε χάρη στην ευγενική υποστήριξη χορηγών, έχει ξεχωριστούς συντελεστές. Την επιμέλεια της έκθεσης και των δύο εκδόσεων που θα τη συνοδεύουν έχει η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, σε στενή συνεργασία με τον Διευθυντή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, ακαδημαϊκό Πασχάλη Κιτρομηλίδη, και τους ερευνητές του Κέντρου, τον Επιστημονικό Διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, δρα Γιώργη Μαγγίνη, και τους επιμελητές του Μουσείου, καθώς και πολλούς ακόμη επιστημονικούς συνεργάτες.
Η δομή και το περιεχόμενο
Περισσότερα από 1.100 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες θα ζωντανέψουν την ακμή του ελληνισμού πριν τους διωγμούς, τη δραματική περίοδο 1919-1923 καθώς και την εγκατάσταση και ενσωμάτωση στην Ελλάδα.
Ο επισκέπτης ξεκινά το ταξίδι στη «λάμψη» του ελληνισμού της Μικράς Ασίας (πρώτη ενότητα) από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια, θα προχωρά στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες, συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη. Την εποχή ακμής διαδέχονται η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και των Συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης και της μικρασιατικής εκστρατείας, η «καταστροφή» του 1922, καθώς και η Έξοδος των προσφύγων (δεύτερη ενότητα). Η τρίτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης επικεντρώνεται στην εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα, καθώς και στην επίδραση που η παρουσία τους είχε σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας. Τμήμα του επιλόγου της, είναι αφιερωμένο στην ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το 1930 από τη Μέλπω και τον Οκτάβιο Μερλιέ.
Το χρονικό αυτό περιγράφεται μέσα από έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες, και πολλά άλλα τεκμήρια. Αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες συμπληρώσουν την αφήγηση, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα σιωπηλά αντικείμενα.
ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ:
15/09/2022 – 12/02/2023
Η έκθεση είναι ανοιχτή τις ημέρες & ώρες λειτουργίας του μουσείου
