Αρκετοί από μας βασιζόμαστε στην αρχή που δηλώνει ότι η παιδική ηλικία μας καθορίζει και ύστερα από αυτή δεν υπάρχει επιστροφή. Η προσωπικότητα μας δομήθηκε λένε! Μύθοι λένε ακόμα πως όταν ο άνθρωπος φτάσει την ηλικία των 5 χρόνων τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του μένουν σταθερά. Όμως ποια είναι η αλήθεια;
Της Σύλιας Θεοδοσοπούλου *
Πρώτα από όλα τι είναι η προσωπικότητα;
Η προσωπικότητα είναι το σύνολο των σκέψεων, της συμπεριφοράς καθώς και των συναισθημάτων ενός ατόμου (Funder, 2013). Ο πρώτος που έκανε λόγο για χαρακτηριστικά προσωπικότητας ήταν ο γνωστός μας Ιπποκράτης (400 π.Χ.). Μίλησε για τέσσερις «χυμούς» που καθορίζουν τα στοιχεία της προσωπικότητας μας. Το αίμα, τη μαύρη χολή, την κίτρινη χολή και το φλέγμα . Η θεωρία ήταν πως η ανισορροπία ανάμεσά στους «χυμούς» σημαίνει κάποια ψυχική διαταραχή.
Πολλοί ερευνητές ακολούθησαν, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Gordon Allport, ο οποίος τον 20ο αιώνα έκανε ένα κατάλογο με 4.000 χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να αποτελούν την προσωπικότητα. Στις δεκαετίες από 1970 μέχρι τις αρχές του 2000 έγινε εστίαση στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σαν «ολοκληρωμένες και σταθερές οντότητες» και με πειράματα, ερευνητές υποστήριζαν ότι οι οντότητες αυτές μένουν σταθερές στον χρόνο.
Αλλάζει ο χαρακτήρας μετά τα 30;
Το 1990 οι McCrae και Costa έγραφαν ότι το να αλλάξει κανείς στοιχεία της προσωπικότητας του/της μετά τα 30 είναι η εξαίρεση, όχι ο κανόνας. Ωστόσο, δέκα χρόνια αργότερα, δύο μετά-αναλύσεις έδειξαν ότι «έχει παραταθεί ο χρόνος για να παγιωθούν στοιχεία της προσωπικότητας πέραν τις ηλικίας των 30 ετών»!
Ας πάρουμε για παράδειγμα την αυτοπεποίθηση. Η αυτοπεποίθηση, δηλαδή η αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας ή η πίστη ότι μπορούμε να καταφέρουμε κάτι, αλλάζει συστηματικά με τα χρόνια λέει το 2022 η Dr. Wiebke Bleidorn. 20 χρόνια ερευνών επαναλαμβάνουν διαρκώς το ίδιο αποτέλεσμα, ότι η αυτοπεποίθηση αυξάνεται μετά την εφηβεία!
Και τι γίνεται μετά τα 30;
Αυτή τη στιγμή υπάρχει γενική συμφωνία στην επιστημονική κοινότητα ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας είναι πιο σταθερά μετά τα 30 όμως ο χαρακτήρας διαμορφώνεται ακόμη και μετά τα 80 μετά από συνεχή θεραπεία ή κάποιο «μεγάλο» γεγονός!
Το 2003, 132,515 ενήλικες 21-60 ετών εξετάστηκαν με βάση το μοντέλο των 5 Μεγάλων Παραγόντων (Big Five Personality Model). Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, τα 4.000 χαρακτηριστικά του Gordon Allport έγιναν 5 «ενότητες» χαρακτηριστικών από τον D. W. Fiske (1949). Αποδείχθηκε στο πείραμα ότι είναι μύθος πως τα χαρακτηριστικά μας παραμένουν σταθερά!
Η μελέτη έρχεται σε αντίθεση με μια συχνά αναφερόμενη άποψη ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι γενετικά προγραμματισμένα να σταματήσουν να αλλάζουν μόνο μέχρι την πρώιμη ενήλικη ζωή! Συγκεκριμένα, στη μελέτη, τα χαρακτηριστικών της προσωπικότητας άλλαξαν σταδιακά αλλά συστηματικά σε όλη τη διάρκεια της ζωής! Σε μερικές περιπτώσεις τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας αλλάζουν ακόμη περισσότερο μετά τα 30 έτη!
Εν κατακλείδι, και για να τελειώσω ευχάριστα αυτό το άρθρο, θα καταφύγω στην παραδοσιακή ρήση: «Ποτέ δεν είναι αργά!». Πάντα υπάρχει χρόνος να αλλάξετε στοιχεία της προσωπικότητας σας που δεν σας αρέσουν πια! Μην απελπίζεστε, η επιστήμη σας καλύπτει!
Βιβλιογραφία
Sherman, R. A., Nave, C. S., & Funder, D. C. (2013). Situational construal is related to personality and gender. Journal of Research in Personality, 47(1), 1-14.
Srivastava, S., John, O. P., Gosling, S. D., & Potter, J. (2003). Development of personality in early and middle adulthood: set like plaster or persistent change?. Journal of personality and social psychology, 84(5), 1041–1053. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.5.1041
Harris, M. A., Brett, C. E., Johnson, W., & Deary, I. J. (2016). Personality stability from age 14 to age 77 years. Psychology and aging, 31(8), 862.
Roberts, B. W., & DelVecchio, W. F. (2000). The rank-order consistency of personality traits from childhood to old age: A quantitative review of longitudinal studies. Psychological Bulletin, 126(1), 3–25.
Terracciano, A., Costa Jr, P. T., & McCrae, R. R. (2006). Personality plasticity after age 30. Personality and social psychology bulletin, 32(8), 999-1009.
* Η Σύλια Θεοδοσοπούλου είναι Παιδοψυχολόγος
