Ενόψει του Έκτακτου Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 25ης Νοεμβρίου 2022, η Eυρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για την αντιμετώπιση των άμεσων και συνεχιζόμενων προκλήσεων κατά μήκος της μεταναστευτικής οδού της Κεντρικής Μεσογείου, ως απάντηση στην πρόσφατη κρίση μεταξύ Ιταλίας και Γαλλίας για το μεταναστευτικό ζήτημα.
Το σχέδιο δράσης προτείνει μια σειρά από 20 μέτρα που βασίζονται σε τρεις πυλώνες, κατά τρόπο που να μειώνεται η παράτυπη και μη ασφαλής μετανάστευση, να παρέχονται λύσεις στις αναδυόμενες προκλήσεις στον τομέα της έρευνας και διάσωσης και να ενισχύεται η αλληλεγγύη σε σχέση με την ευθύνη μεταξύ των κρατών μελών.
Ο πρώτος πυλώνας του σχεδίου δράσης έχει να κάνει με τη συνεργασία με χώρες εταίρους και τους διεθνείς οργανισμούς – συνεργασία η οποία θεωρείται «κλειδί» για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων κατά την Επιτροπή. Η ΕΕ θα ενισχύσει τις ικανότητες της Τυνησίας, της Αιγύπτου και της Λιβύης για να εξασφαλίσει καλύτερη διαχείριση των συνόρων και διαχείριση της μετανάστευσης. Θα ενισχύσει την καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών και θα ενισχύσει τη διπλωματική δέσμευση για τις επιστροφές, ενώ θα ενισχύσει τις νόμιμες οδούς προς την ΕΕ. Για να συντονίσει αυτές τις ενέργειες και να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπό τους, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει καλύτερα τις δομές συντονισμού της και θα ξεκινήσει μια ειδική πρωτοβουλία που ονομάζεται «Team Europe» στην Κεντρική Μεσόγειο πριν από το τέλος του 2022.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά τη συντονισμένη προσέγγιση για την έρευνα και τη διάσωση. Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής προτείνει μέτρα για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και όλων των παραγόντων που εμπλέκονται σε δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης στην Κεντρική Μεσόγειο, χρησιμοποιώντας την ευρωπαϊκή ομάδα επαφής για την έρευνα και τη διάσωση που ανακοινώθηκε ως μέρος του Νέου Συμφώνου. Ο Frontex, μαζί με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, θα προβεί σε αξιολόγηση της κατάστασης στην Κεντρική Μεσόγειο. Θα εξασφαλιστεί στενότερος συντονισμός με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Θα πρέπει επίσης να προωθηθούν συζητήσεις στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό σχετικά με την ανάγκη για ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και κατευθυντήριες γραμμές για τα πλοία με ιδιαίτερη έμφαση στις δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης.
Ο τρίτος πυλώνας, αφορά την εφαρμογή του Εθελοντικού Μηχανισμού Αλληλεγγύης που συμφωνήθηκε στις 22 Ιουνίου 2022 και ο οποίος παρέχει έναν εθελοντικό και προσωρινό μηχανισμό, με στόχο τη μετεγκατάσταση 8.000 αιτούντων άσυλο σε διάστημα ενός έτους. Η Επιτροπή προτείνει την επιτάχυνση της εφαρμογής του μηχανισμού, συμπεριλαμβανομένης της παροχής ταχείας υποστήριξης στα κράτη μέλη που δέχονται αφίξεις δια θαλάσσης.
Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον, παρουσιάζοντας το σχέδιο της Επιτροπής, τόνισε ότι πρέπει να επιταχυνθεί ο ρυθμός των μετεγκαταστάσεων, αλλά και η εφαρμογή εναλλακτικών μέτρων αλληλεγγύης (π.χ. οικονομική βοήθεια στις χώρες πρώτης εισόδου). Η Ίλβα Γιόχανσον τόνισε επίσης ότι η διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου είναι αυτή με τις περισσότερες παράτυπες αφίξεις, μία από τις πιο επικίνδυνες. Σε σχέση με το 2021 οι αφίξεις στη διαδρομή αυτή έχουν αυξηθεί κατά 50%.
Η Επιτροπή θα παρουσιάσει το σχέδιο δράσης στο έκτακτο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στις 25 Νοεμβρίου. Το παρόν σχέδιο δράσης μπορεί να χρησιμεύσει ως πρότυπο για την ανάπτυξη παρόμοιων σχεδίων που θα αντιμετωπίζουν τις ιδιαιτερότητες άλλων μεταναστευτικών διαδρομών, όπως της διαδρομής Τουρκίας/Ανατολικής Μεσογείου και της διαδρομής Δυτικής Μεσογείου/Ατλαντικού.
