Απολύτως διασφαλισμένα είναι τα συμφέροντα της χώρας μας ως προς τον επαναπατρισμό των 161 αρχαιοτήτων κυκλαδικής τέχνης από τη συλλογή Στερν. Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη έδωσε χθες διαβεβαιώσεις ως προς αυτό. Όπως είπε, συνομιλώντας με διαπιστευμένους συντάκτες του υπουργείου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στη συμφωνία προβλέπεται πως διασφαλίζονται όλα τα δικαιώματα του ελληνικού δημοσίου και κατά το παρελθόν και στο μέλλον. Ταυτοχρόνως, διευκρίνισε πως το ζήτημα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα, διαφέρει.
Κατά τη διάρκεια ξενάγησης των συντακτών στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στην έκθεση των 15 κυκλαδικών ειδωλίων και αγγείων, η κα Μενδώνη απάντησε σε ερωτήσεις. Η πρώτη ερώτηση «έβγαλε» είδηση: τα 161 αρχαία θα πάνε σε ελληνικά μουσεία ύστερα από τον επαναπατρισμό τους. Θα γνωμοδοτήσει γι’ αυτό το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Πιθανότατα θα διατεθούν στο Μουσείο της Νάξου, το οποίο ετοιμάζεται, και το οποίο θα είναι ένα ξεχωριστό μουσείο.
Η υπουργός ερωτήθηκε αν υπήρχε άλλος τρόπος να γίνει ο επαναπατρισμός, καθώς υπάρχουν αντιρρήσεις και διαμαρτυρίες και απάντησε ότι η πολιτικής της Ελλάδας είναι να επαναπατρίζει τα εκτός συνόρων πολιτιστικά αγαθά μας. «Αλλά ο κάθε επαναπατρισμός αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση. Δεν υπάρχει ένας κανόνας που να αφορά όλους τους επαναπατρισμούς, γιατί ο καθένας έχει δικές του ιδιαιτερότητες. Προφανώς ακολουθείται το νομικό πλαίσιο, αλλά κάθε περίπτωση έχει τις δικές της, πάρα πολλές παραμέτρους».
Το βασικό κριτήριο κάθε φορά προκύπτει από την εξέταση των στοιχείων που διαθέτει η ελληνική πολιτεία και «εν προκειμένω το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών. Εξαρτώνται πολλά από αυτό, για την τακτική που θα ακολουθηθεί και ισχύει πολλά χρόνια το συγκεκριμένο κριτήριο.
Εν προκειμένω, προτιμήθηκε η εξωδικαστική διαδικασία. Διότι η δικαστική διεκδίκηση είναι πάρα πολύ σκληρή και απαιτεί στοιχεία που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν διαθέτουμε ούτε εμείς, ούτε άλλα κράτη. Για τις 161 αρχαιότητες εκτιμήθηκε πως ο επαναπατρισμός της συλλογής εν συνόλω μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τον δρόμο που ακολουθήσαμε.»
-Και σας προσάπτουν ότι τα περισσότερα είναι από τον λεγόμενο Θησαυρό της Κέρου, αλλά δεν το λέτε στην προέλευση.
«Αυτό το λένε κυρίως δύο σύλλογοι και το βασίζουν σε συγκεκριμένο επιστημονικό πόνημα. Αν διαβάσει κανείς το βιβλίο της Πέγκυς Σωτηρακοπούλου, που έχει ασχοληθεί πολύ συστηματικά με το θέμα, θα δει πως η επιστήμονας λέει το αντίθετο.»
Να πούμε όμως και το άλλο. Ο λεγόμενος Θησαυρός της Κέρου δεν θα είχε επαναπατριστεί αν η Ντόλλυ Γουλανδρή δεν είχε διαθέσει πάρα πολλά κεφάλαια από τη δεκαετία του 90 μέχρι και το 2003, οπότε και έγινε ο τελευταίος επαναπατρισμός.»
-Αν κάποια είναι πλαστά; Έγινε έλεγχος εκ των προτέρων;
«Οταν επαναπατρίζονται έργα τέχνης δεν εξετάζεται οποιαδήποτε αυθεντικότητα πριν. Αυτό μπορεί να αποτελεί αντικείμενο πολυετών ερευνών, αλλά γίνεται μετά. Ποτέ προηγουμένως δεν ερευνάται η γνησιότητα.
-Γιατί η κατοχή δόθηκε σε ένα ιδιωτικό μουσείο;
«Η κυριότητα και νομή αναγνωρίστηκε με τη συμφωνία ότι ανήκε ανέκαθεν στο ελληνικό κράτος. Είμαστε περήφανοι για τη συμφωνία αυτή. Ο συλλέκτης τα παρέδωσε στο συγκεκριμένο Ινστιτούτο HACI για την προβολή του ελληνικού πολιτισμού, και αυτό τα διαχειρίζεται μέχρι τον οριστικό επαναπατρισμό τους.
Όμως, το ελληνικό δημόσιο δεν παραιτείται από κανένα δικαίωμά του. Είτε παρελθοντικό, είτε μελλοντικό. Πριν από δύο χρόνια πήραμε δύο αντικείμενα από συλλέκτη αναγνωρίζοντάς του την καλή πρόθεση που είχε όταν τα προμηθεύθηκε. Στη συγκεκριμένη συμφωνία, δεν υπάρχει αυτό.
Από τη στιγμή που θα επαναπατριστούν, το Ινστιτούτο δεν θα έχει καμιά αρμοδιότητα. Αλλά και τώρα, για να κάνει οτιδήποτε, χρειάζεται την έγκριση του υπουργείου Πολιτισμού και πρέπει να ακολουθεί απαρεγκλίτως τον αρχαιολογικό νόμο».
-Και γιατί τα 15 ήρθαν τώρα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης;
«Το μουσείο ήταν συνομιλητής στην όλη προσπάθεια. Χρειαζόμασταν ένα ιδιωτικό μουσείο. Δεν μπορούσαμε να μετέχουμε στην ίδρυση του Ινστιτούτου ούτε ως κράτος ούτε ως κρατικός φορέας».
Σε άλλο σημείο, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού είπε πως δεν υπάρχουν τεκμήρια ότι το ειδώλιο υπ αριθμ 29 βρέθηκε πριν σε κάποια συλλογή Μπεκίνα ή άλλου αρχαιοκάπηλου. «Ο Μπεκίνα έχει καταδικαστεί στην Ελλάδα για 86 λαθραίες αρχαιότητες, καμία από αυτές όμως δεν σχετίζεται με τη συλλογή Στερν.»
Είπε επίσης ότι οι ιταλικές αρχές έχουν παραδώσει στη διεύθυνση τεκμηρίωσης του ΥΠΠΟΑ ό,τι μπορούσαν να δώσουν από τα υλικά των αρχείων Μπεκίνα και εξήρε την δουλειά της Διευθύντριας, Βάσως Παπαγεωργίου. «Είναι σε ανοικτή επικοινωνία και με τις ιταλικές αρχές» τόνισε.
-Θα ισχύσει η διαπραγμάτευση και για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα;
«Είναι τελείως άλλο θέμα και άλλο ζήτημα» είπε η κα Μενδώνη.
Στην παρατήρηση ότι ο σερ Κόλιν Ρένφριου λέει πως τα αρχαία χάνουν την αξία τους όταν δεν ξέρουμε πού βρέθηκαν, η Λίνα Μενδώνη σημείωσε: «βεβαίως, διότι ένα εύρημα έξω από τα συμφραζόμενά του, αντιμετωπίζεται ως έργο τέχνης αλλά χάνει την ιστορική του μαρτυρία, παύει να είναι ιστορικό τεκμήριο. Και αυτό αφαιρεί πολύ μεγάλο ποσοστό από την αξία τουςΜέσω της Αρχαιολογίας και της Ιστορίας, το παρελθόν γίνεται μέρος της ταυτότητάς μας. Τα αντικείμενα που έχουν ανασκαφεί λαθραία, στερούν από εμάς ένα τμήμα της ταυτότητάς μας, επομένως. Εστω και ως αντικείμενα τέχνης όμως, θεωρούμε υποχρέωσή μας να τα επαναπατρίσουμε.»
-Δεν μπορούσαμε να προβούμε σε διώξεις;
«Ο κ. Στερν είναι Αμερικανός πολίτης και κάθε χώρα έχει τη νομοθεσία της. Με τα δεδομένα των ΗΠΑ, είναι απόλυτα νόμιμος».
-Αν παρέμβει η εισαγγελία της Νέας Υόρκης;
«Με την εισαγγελία της Νέας Υόρκης έχουμε εξαιρετικές σχέσεις. Ποιος λέει ότι η συμφωνία μας αποστερεί τον εισαγγελέα ή οποιαδήποτε άλλη αρχή από το δικαίωμα να παρέμβει; Οποια αμερικανική αρχή θεωρήσει ότι πρέπει να κάνει κάτι, θα το κάνει».
-Και ποια θα είναι η στάση της Ελλάδας;
«Ο νόμος λέει ότι η συμφωνία δεν αποστερεί τη χώρα μας από κάθε δικαίωμα».
