Συχνά μιλάμε οι ειδικοί για το πόσο σημαντικά είναι τα όρια στην καθημερινότητα μας και ενισχύουμε τους ανθρώπους να τα θέτουν ώστε να προστατεύουν τον εαυτό τους. Πόσο εκπαιδευμένοι όμως είμαστε από μικρή ηλικία να λέμε “όχι” και πόσο αποδεκτό είναι αυτό; Αν σκεφτεί κανείς πως αντιδρούν οι γονείς σε ένα παιδί που για παράδειγμα δεν θέλει να φάει άλλο ή δεν νυστάζει την ώρα που εκείνοι επιθυμούν ή δεν θέλει να φορέσει το παντελόνι που επιλέγει η μαμά.
Της Μικάς Πανάγου *
Υπάρχει άμεση επίπληξη και συχνά συνέπεια για το όχι του παιδιού. Σαφώς υπάρχει το μέτρο της λογικής και της ασφαλείας του κάθε ατόμου για το κομμάτι υγεία και κίνδυνος όμως στις περισσότερες περιπτώσεις έχει να κάνει με το τι επιθυμεί ο γονιός και όχι το ίδιο το παιδί. Κάπως έτσι μεγαλώνουν όπου στην εφηβεία διψάνε για επανάσταση και διαπραγμάτευση των ορίων τους και προκαλούνται αρκετές συγκρούσεις με τους γονείς γιατί τους δυσκολεύει τόσο το όχι όσο κακή σύγκριση με την δίκη τους συμπεριφορά στην εφηβεία. Συνήθως αυτός που λέει το “όχι” αναζητά διαπραγμάτευση ή έχει επιχειρήματα. Οι περισσότεροι όμως μηχανικά θυμώνουμε στο άκουσμα της λέξης αυτής, το βιώνουμε σαν απόρριψη, σαν έλλειψη σεβασμού και σαν αιτία διάλυσης της σχέσης που υπάρχει.
Αντίστοιχα πίσω από ένα “ναι” μπορεί να υπάρχει παραβίαση των προσωπικών oρίων, καταναγκασμός και ανασφάλεια για τις επιπτώσεις της άλλη επιλογής, αυτής του “όχι”. Πόσοι από εσάς δεν έχετε πει “όχι” σε κάποιον γιατί φοβηθήκατε ότι θα τον χάσετε ή θα xάστε την δουλειά σας ή ότι θα συγκρουστείτε; Επιλέγετε λοιπόν την εσωτερική σύγκρουση, την παράμερου του εαυτού σας ώστε να πάτε με τα νερά του συναδέλφου σας, του συντρόφου σας, του γονιού σας, παραγκωνίζετε το δικό σας θέλω και την δίκη σας ανάγκη για να ικανοποιηθεί το εγώ του άλλου. Δημιουργείται μια σύγκρουση με το μέσα μας και φαντασιώνομαστε συχνά τι θα γινόταν αν λέγαμε “όχι”; Συνδεδεμένοι όμως με τα βιώματα μας από την παιδική ηλικία κουβαλάμε το βάρος αυτής της λέξης και επιλέγουμε να λέτε το “ναι” με μια μεγάλη ευκολία. Μας αρέσει ο ρόλος του καλού παιδιού, του καλού υπαλλήλου, του καλού φίλου γιατί το “όχι” φυσικά συνοδεύεται με κάτι “κακό”.
Υπάρχουν για όλες τις καταστάσεις που έχουμε να διαχειριστούμε στη ζωή μας, άγραφοι αλλά και γραμμένοι όροι για το τι αρμοδιότητες έχουμε, ποιοι κανόνες υπάρχουν, πόσο μας αφορά η ανάγκη του άλλου, ποιες ευθύνες έχουμε σε συνδυασμό με την εσωτερική διερεύνηση των προσωπικών μας ορίων μπορούμε να λέμε το όχι με ανακούφιση και με αγάπη στον διπλανό μας και με φροντίδα για εμάς.
Ένα ανθρώπινο σώμα, ένας ανθρώπινος νους και μια ψυχή μπορεί να κουβαλά συγκεκριμένο φορτίο ας μην φλερτάρουμε και προκαλούμε τόσο συχνά τις ψυχικές μας ισορροπίες στην δύσκολη αυτή εποχή που διανύουμε.
* Η Μίκα Πανάγου είναι κοινωνική λειτουργός με εκπαίδευση στη συστημική οικογενειακή θεραπεία
