Στην προκυμαία, την αποκαλούμενη από κάποιους και του… «συνωστισμού», δίπλα στην θάλασσα με το κύμα, λόγω του αέρα που φυσά από το πρωί, γιόρτασε η Σμύρνη τα 100 χρόνια από την «σωτηρία» της. Ετσι ακριβώς αποκαλούν στη σημερινή Τουρκία, ακριβώς έναν αιώνα μετά, την καταστροφή της πόλης, κάθε τι ελληνικού στη Μικρά Ασία, όσα οδήγησαν στην τεράστια τραγωδία του μικρασιατικού ελληνισμού: άλλοι νεκροί, άλλοι πρόσφυγες, και κάποιοι αιχμάλωτοι, στα τάγματα εργασίας.
Αναμενόμενο οι νικητές να θυμούνται τη μέρα που κατά τον πρόεδρό τους «μας έριξαν στη θάλασσα». Αναμενόμενο να μην ξεχωρίζουν πως στην πραγματικότητα έριξαν στη θάλασσα τους άμαχους, καθώς ο ελληνικός στρατός είχε φύγει. Αναμενόμενο να έχουν σχεδόν ξεχάσει του Ελληνες- αν και δεν συμβαίνει αυτό. Τα εγγόνια των μουσουλμάνων που έζησαν την ανταλλαγή λίγους ή περισσότερους μήνες μετά και ήρθαν στη Σμύρνη από την Κρήτη, τη Βόρειο Ελλάδα ή την Ηπειρο, τους θυμούνται καλά. Και συνήθως με αγάπη.
Αναμενόμενη η στάση της άλλης πλευράς, λοιπόν. Ωστόσο, ακατανόητη η στάση της Ελλάδας. Εκατό χρόνια μετά από τότε που ο τουρκικός στρατός και οι Τσέτες μπήκαν στη Σμύρνη, στις 9 Σεπτεμβρίου με το καινούργιο ημερολόγιο, καμία κεντρική εκδήλωση δεν έχει προγραμματιστεί στην πατρίδα μας. Κανένα μεγάλο μνημόσυνο, καμιά μεγάλη απότιση τιμής σε όσους δεν πρόλαβαν να πατήσουν τα χώματα της πατρίδας, σκοτώθηκαν στην προκυμαία της Σμύρνης, ή σε χωριά και πόλεις, ούτε σε όσους ήρθαν στην Ελλάδα και έζησαν τις περιπέτειες των προσφύγων. Συνέβαλαν, ωστόσο, τα μέγιστα, στον ελληνικό πολιτισμό και στην ελληνική καθημερινότητα. Κι όμως, σιωπή…
Μελαγχολικές σκέψεις, καθώς η θάλασσα κυμάτιζε και σήμερα, αλλά, ευτυχώς, δεν υπήρχαν βάρκες να αναποδογυρίσουν παρασύροντας στον βυθό διωγμένους ανθρώπους. Τα πλοία των μεγάλων Δυνάμεων- τυφλών και κουφών- δεν ήταν στα ανοιχτά του κόλπου, απλώς παρατηρώντας τη σφαγή και τα μαρτύρια Ελλήνων και Αρμενίων, Χριστιανών γενικώς, που σπρώχνονταν να φύγουν. Λίγες μέρες μετά, η φωτιά αποτελείωσε το ολέθριο έργο των «νικητών». Τώρα, τίποτα δεν θυμίζει πια εκείνες τις μέρες. Η Σμύρνη ανοικοδομήθηκε, ό,τι ελληνικό απομακρύνθηκε ή κρύφτηκε ή αποσιωπήθηκε, και σήμερα το βράδυ γιόρτασε την «απελευθέρωσή» της.
Από προχθές είχαν ξεκινήσει οι προετοιμασίες, για τη μετατροπή του μεγάλου πεζοδρόμου και χώρου πρασίνου στην προκυμαία σε συναυλιακό χώρο. Αυτό, πάντως, δεν απέκλεισε το «λάθος». Εκατοντάδες μέτρα αποκλείστηκαν, μια τεράστια σκηνή στήθηκε, και πύργοι με μεγάφωνα κατέκλυσαν τα πάντα. Προγραμματίστηκε μια μεγάλη λαϊκή γιορτή, στην οποία η προσέλευση ήταν εντυπωσιακή, για πολλούς λόγους. Αλλά, η σκηνή έπεσε και η διοργάνωση αντιμετώπισε προβλήματα.
Στήθηκε βέβαια άλλη, με γρήγορους ρυθμούς και πάλι καλά που δεν υπήρξαν καν τραυματισμοί. Ωστόσο, η εκδήλωση ξεκίνησε αργότερα, ενώ το πλήθος που αδημονούσε διαμαρτυρόταν ζωντανά και διαδικτυακά, στα chat των καναλιών που έκαναν live μετάδοση. Το κενό που υπήρξε ανάμεσα στο παραδοσιακό μέρος και στη συναυλία ήταν περίπου 30 λεπτά και καλύφθηκε κάπως από πατριωτικά τραγούδια, αλλά δεν ήταν ό,τι καλύτερο αυτή τη αρρυθμία, ας αφήσουμε που για κάποια λεπτά δεν μεταδιδόταν τίποτα από τα μεγάφωνα. Χειροκροτήματα, φωνές «Ταρκάν- Ταρκάν» και ακόμα και κάποια σφυρίγματα αποδοκιμασίας ακούστηκαν.
Αλλοι ήρθαν από τα χωριά και τις γύρω πόλεις με πούλμαν από το πρωί, για να παρακολουθήσουν τον τραγουδιστή που είναι το μεγάλο όνομα στη συναυλία. Τον λεν Ταρκάν, είναι ένας δημοφιλής λαϊκός τραγουδιστής, επιπέδου λαϊκής πίστας και επελέγη λόγω της συμπάθειάς του προς το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Αυτό κάνει κουμάντο στη Σμύρνη, την «γκιαβούρ» (άπιστη), η οποία με τίποτα δεν θέλει να δει τον Ερντογάν. Πορτραίτα του Κεμάλ Αττατούρκ τυπωμένα σε σημαίες, υπήρχαν παντού. Εις πείσμα του Τούρκου προέδρου γίνεται αυτή η επίδειξη στις εκλογές (όπου δεν τα πάει καλά το ΑΚΡ) και τώρα. Εννοείται ότι από σκηνής χαιρέτισε τα πλήθη ο Κ. Κιλιτσντάρογλου που επευφημήθηκε ιδιαίτερα.
Οσοι ήρθαν για τον Ταρκάν, τα έδωσαν όλα. Μέχρι και μπαλκόνια διαμερισμάτων στην προκυμαία είχαν νοικιαστεί από μέρες, για την παρακολούθηση της συναυλίας. Όλα τα μαγαζιά του περίφημου Και, ήταν γεμάτα, ενώ, φυσικά, δεν έπεφτε καρφίτσα κοντά στη σκηνή.
Σημαίες, σημαιάκια σε χέρια μικρών αλλά και πολλών ηλικιωμένων (αυτοί δεν ήρθαν για τον Ταρκάν), αναμνηστικά από την εκδήλωση, γίνονταν ανάρπαστα από το πρωί. Μικρά ιπτάμενα μέσα, με έναν χειριστή μόνο, πετούσαν σε όλο τον χώρο προς τη θάλασσα, προπαγανδίζοντας με πανό τη βραδινή συναυλία ή μεταφέροντας πορτραίτα του Κεμάλ. Και αργότερα, μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα έκαναν επίδειξη.
Οσοι δεν ήρθαν για τον Ταρκάν, ήρθαν για την εκδήλωση, ιδίως οι μεγαλύτεροι, και μη ξεχνάμε πως υπάρχουν και εθνικιστές, για να παραβρεθούν σε μια συναυλία μεν, με νόημα δε. Ας μην τους αρέσει ο καλλιτέχνης, ας είχαν και αντιρρήσεις. Τέλος, υπήρξαν κι εκείνοι που ήρθαν για την εκδρομή, καθώς ευνοούσε και ο καιρός.
Προηγήθηκε δραματοποιημένη παρουσίαση της εισόδου του τουρκικού στρατού και του Μουσταφά Κεμάλ στη Σμύρνη, σκηνές από την ιστορία εκείνης της εποχής αλλά και εμφανίσεις χορευτικών ομίλων με παραδοσιακούς χορούς και στολές. Εκεί ό,τι μπορούσε να υποδηλώνει ή να «φωνάζει» Τουρκία, παρουσιάστηκε μέχρι υπερβολής.
Βοήθησε αυτό στην εθνική τους μνήμη; Ενδεχομένως ναι, καθώς ακόμα εκφράζουν φόβους ότι μπορεί οι Ελληνες να επιστρέψουμε. Και όχι μονάχα επειδή λένε οι πολιτικοί τους όσα λένε. Αλλά και επειδή μας αισθάνονται ακόμα ριζωμένους εκεί. Τώρα αρχίζουν να ερευνούν το παρελθόν τους, φοβούνται όμως την παρουσία μας εκεί επί χιλιετίες, που δεν μπορεί να σβήσει.
Όχι, δεν πρόκειται για παρηγοριά στους ηττημένους. Η πραγματικότητα αναδύεται από το χώμα, σε κάθε ανασκαφή, σε κάθε αρχαιολογική ανακάλυψη, τους αιφνιδιάζει. Υπάρχει πολύς δρόμος να διανυθεί και από τις δύο πλευρές. Πάρα πολύς. Στη Σμύρνη όμως (αλλά μονάχα σε αυτήν) καταλαβαίνεις ότι μπορεί να ξεκινήσουμε κάποτε μαζί. Ερευνώντας πρώτα- πρώτα τις ίδιες τις καρδιές μας.
Οσο για την τηλεοπτική μετάδοση, αυτή δεν ευτύχησε, προφανώς για συγκεκριμένους λόγους. Η είδηση έπαιζε αρκετά χαμηλά στα τουρκικά κανάλια. Πιθανώς διότι είναι με τον πρόεδρο, και η Σμύρνη ανήκει στην αντιπολίτευση. Πάντως, όλα δείχνουν κάτι: πως ούτε εκεί είναι στα πρωτεύοντα το μήνυμα των ημερών αυτών, όσα έγιναν πριν από έναν αιώνα.
Αλλά στην Ελλάδα, δεν θα έπρεπε να είναι έτσι…
Αγγελική Κώττη
