Ανήκουν, σύμφωνα με τον νόμο, στο ελληνικό δημόσιο οι 161 αρχαιότητες «η τύχη των οποίων διακυβεύεται τις τελευταίες μέρες» σημειώνει η αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Μαρία Καραμανόφ. «Δεν βρίσκονται όμως στην κατοχή του αλλά, άγνωστο πώς, στα χέρια τρίτου στο εξωτερικό» συνεχίζει.
Της Αγγελικής Κώττη
Θέλοντας να παρέμβει στο ζήτημα των ημερών, η αντιπρόεδρος του ΣτΕ παραθέτει, στη συνέχεια, σειρά απόψεών της. Ας τις δούμε:
«Ο ιδιώτης αυτός ούτε ισχυρίζεται ούτε βεβαίως αποδεικνύει ότι τα ευρήματα αυτά έχουν περιέλθει στην κατοχή του με νόμιμο τρόπο, δηλ. κατόπιν αδείας του Ελληνικού Δημοσίου. Άρα, από τη στιγμή που εμφανίσθηκαν, το Δημόσιο οφείλει και δικαιούται να του ζητήσει να μας τα επιστρέψει όλα και αμέσως, αφού προηγηθεί η νόμιμη διαδικασία τεκμηρίωσής τους σύμφωνα με τον αρχαιολογικό νόμο και τη νομοθεσία για την αρχαιοκαπηλία.
Η διαδικασία αυτή δεν είναι άγνωστη ούτε νέα. Έχει χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά αρκετές φορές στο παρελθόν, με τελευταία επιτυχία τον πρόσφατο επαναπατρισμό, μετά από ενέργειες των διωκτικών αρχών της Νέας Υόρκης, 47 ευρημάτων από τη συλλογή Στάινχαρτ τον Δεκέμβριο 2021.
Και όμως. Το Ελληνικό Δημόσιο, αδιαμφισβήτητος ιδιοκτήτης των 161 αρχαιοτήτων και εκπροσωπούμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού, αντί να προσφύγει στη νόμιμη αυτή διαδικασία, σπεύδει να συνάψει Σύμβαση με την οποία η μοναδική αυτή συλλογή, αφού περάσει από τα χέρια του εν λόγω ιδιώτη στην κατοχή νεοσυσταθέντος Ιδρύματος στο Ντέλαγουερ Η.Π.Α., θα καταλήξει στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης (ΜΕΤ) όπου θα εκτίθεται για τα επόμενα 50 χρόνια. Από αυτήν θα μας παραχωρούνται με δόσεις 15 αντικείμενα ανά 5ετία για να εκτίθενται στο Κυκλαδικό Μουσείο με τον όρο ότι θα τα αντικαθιστούμε, για όσο χρόνο θα λείπουν από το ΜΕΤ, με άλλα ίσης αξίας. (…)
Είναι μια Σύμβαση αναμφισβήτητα επαχθής και απαξιωτική για το Ελληνικό Δημόσιο. Μολονότι κύριος της συλλογής (ιδιότητα την οποία δεν αμφισβητούν οι αντισυμβαλλόμενοί του), παραιτείται ουσιαστικά από το δικαίωμά του να επιτύχει τον άμεσο και πλήρη επαναπατρισμό της, νομιμοποιεί τη μέχρι τούδε κατοχή της από τρίτους και παρατείνει την παραμονή της στο εξωτερικό για άλλα 50 χρόνια.»
Είναι σεβαστή η θητεία της κας Καραμανόφ στη Δικαιοσύνη, ωστόσο, στο σημείωμα που συνέταξε φαίνεται πως δεν αναγνωρίζει ότι υπάρχουν διάφορες πτυχές στο σοβαρό αυτό θέμα. Ας δούμε συνοπτικά μερικές:
«Θα πάει το ελληνικό δημόσιο να ζητήσει από κάτοικο ξένης χώρας, στην οποία έχει τη συλλογή του ο εν λόγω, να δικαιολογήσει τη συλλογή. Σωστό εν μέρει, διότι, εφόσον τώρα την παρουσίασε, έχουμε το χρονικό περιθώριο της αντίδρασης. Μη σωστό εν όλω, όμως, καθώς θα έπρεπε για να ζητήσει η Ελλάδα έρευνα να έχει στοιχεία πως κάποια ή/ και όλα τα αντικείμενα είναι παράνομα. Υπάρχουν τέτοια στοιχεία;
Ενδεχομένως ο Λ. Στερν έχει αποκτήσει τη συλλογή του με αγορές προ του 1970 (UNESCO) και κατόπιν της χρονιάς- οροσήμου να έχει συμπληρώσει με αγορές από οίκους δημοπρασιών. Πρώτα- πρώτα, εφόσον τα αρχαία βγήκαν σε δημοπρασίες και δεν τα πήρε χαμπάρι η χώρα μας, σύμφωνα με τους διεθνείς νόμους, που βεβαίως και είναι υπέρ των συλλεκτών, τα χάσαμε. Οι χρονικές προθεσμίες παρήλθαν, κοινώς δεν έχουμε κανένα δικαίωμα διεκδίκησης. Ύστερα από όλα αυτά, η συλλογή, ελεγμένη σύμφωνα με τους διεθνείς νόμους, φυσικά και δεν θα έρθει στην Ελλάδα, διότι με τέτοιες ενέργειες πώς να μας τη δώσει ο συλλέκτης;
Ας δούμε όμως την άλλη περίπτωση: η συλλογή έχει αμφισβητούμενα αρχαία. Πόσα; από 2- 3 που είναι το πιθανότερο, εφόσον υπάρχουν αμφισβητούμενα, διότι μπορεί και να μην υπάρχουν, έως περισσότερα. Τι θα κερδίσουμε πηγαίνοντας αυτόν που μας την προσφέρει στα δικαστήρια; θα πάρουμε 2; 3; 5; (γιατί παραπάνω δεν θα είχε, ο Στερν ουδέποτε υπήρξε ύποπτος ή κατηγορήθηκε για παράνομες αρχαιότητες από την αμερικανική δικαιοσύνη. Δεν τον έχει ελέγξει ποτέ το FBI ούτε και η Εισαγγελία του Μανχάταν, διότι δεν υπάρχουν υπόνοιες καν). Οι λοιπές αρχαιότητες θα χαθούν για πάντα, αφού ο συλλέκτης δεν θα τις δώσει πλέον. Τωρα, παίρνουμε 161. ΟΛΕΣ
Τρίτη περίπτωση: όλα τα αρχαία της συλλογής είναι αμφισβητούμενα, τον πάμε στα δικαστήρια και τα κερδίζουμε. Τέλεια. Τον τιμωρήσαμε που μας τα μάζεψε τόσα χρόνια και δεν τα ψάχναμε σε ανατολή και δύση. Πόσο πιθανό θεωρούμε, επόμενος συλλέκτης ή μουσειο να μας προτιμήσει στην επιστροφή αρχαιοτήτων; Καθόλου; Μάλλον. Αλλά δεν είναι στο ελάχιστο πιθανό όλη η συλλογή να αποτελείται από αμφισβητούμενα αρχαία. Όπως προαναφέραμε, υπάρχουν διεθνείς νόμοι και η σύμβαση της UNESCO. Που καθορίζουν, στην πραγματικότητα, ότι μια χώρα έχει πολύ συγκεκριμένους και σφιχτούς περιορισμούς για να διεκδικήσει αρχαία της.
Τέταρτη περίπτωση και τελευταία. Μια ωραία ημέρα, επειδή το Μουσείο της Καρσλρούης, το Γκέτυ και δεν ξέρω ποιος άλλος που έχει πολλά κυκλαδικά πιέζεται, και μας λένε να μας τα δώσουν. Εμείς τι λέμε; όχι δεν τα θέλουμε γιατί ήταν προϊόντα λαθρανασκαφής; Θυμίζω πως της Καρλσρούης δεν μπορέσαμε καν να τα διεκδικήσουμε επειδή δεν τα πήραμε χαμπάρι όταν τα έβγαλαν στις προθήκες. Πάλι ο διεθνής νόμος, πάλι υπέρ των συλλεκτών. Η Ελλάδα κερδίζει;
