Το δολάριο, το νόμισμα που τροφοδοτεί το παγκόσμιο εμπόριο, βρίσκεται σε μια επέλαση που έχει λίγους παραλληλισμούς στη σύγχρονη ιστορία. Η άνοδός του είναι το αποτέλεσμα κυρίως της επιθετικής αύξησης των επιτοκίων της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών (FED) και αφήνει ίχνη καταστροφής: Αύξηση του κόστους των εισαγωγών τροφίμων και εμβάθυνση της φτώχειας σε μεγάλο μέρος του κόσμου, τροφοδότηση μιας χρεοκοπίας και ανατροπή μιας κυβέρνησης στη Σρι Λάνκα και συσσώρευση ζημιών σε επενδυτές μετοχών και ομολόγων σε χρηματοπιστωτικά κεφάλαια παντού.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Το δολάριο, κινείται στα υψηλότερα σημεία όλων των εποχών, σύμφωνα με ορισμένους δείκτες. Έχει αγγίξει αύξηση κατά 15% έναντι ενός καλαθιού νομισμάτων από τα μέσα του 2021. Και με τη FED αποφασισμένη να συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκια μέχρι να καταστείλει τον πληθωρισμό, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ύφεση στην οικονομία των ΗΠΑ και σε άλλες οικονομίες ανά τον κόσμο, με πρώτη και καλύτερη την Ευρώπη, υπάρχουν λίγα πράγματα που οι περισσότεροι μακροχρόνιοι παρατηρητές νομισμάτων βλέπουν για να φρενάρουν την άνοδο του δολαρίου.
Όλα θυμίζουν, την εκστρατεία της FED κατά του πληθωρισμού υπό την ηγεσία του Πoλ Βόλκερ, στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχει ξεκινήσει μια συζήτηση, σχετικά με την πιθανότητα επανάληψης, της Συμφωνίας Plaza, μέσω της οποίας οι διεθνείς υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χαλιναγώγησαν τότε τεχνητά το δολάριο. Μια παρόμοια συμφωνία μπορεί να μοιάζει με μια παρακινδυνευμένη κίνηση αυτή τη στιγμή, διότι κάποιες μετρήσεις της αγοράς υποδηλώνουν ότι το δολάριο θα μπορούσε εύκολα να ανέβει ξανά στα ίδια επίπεδα, γεγονός που θα οδηγούσε σε κατάρρευση το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και θα προκαλούσε κάθε είδους πρόσθετο πόνο. Σε κάθε περίπτωση η συζήτηση για μια τέτοια είδους συμφωνία, σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, είναι θέμα χρόνου να ξεκινήσει.
Η ταχεία άνοδος του αμερικανικού νομίσματος γίνεται αισθητή στην καθημερινή ζωή σε όλο τον κόσμο επειδή είναι το λιπαντικό για το παγκόσμιο εμπόριο – περίπου το 40% των 28,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στο ετήσιο παγκόσμιο εμπόριο τιμολογείται σε δολάρια. Η αδυσώπητη άνοδός του κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα αυτοσυντηρούμενο όπλο καταστροφής.
Η ζήτηση για το δολάριο είναι καυτή για έναν απλό λόγο. Όταν οι παγκόσμιες αγορές τρελαίνονται, οι επενδυτές αναζητούν ένα ασφαλές καταφύγιο. Και όπως το έθεσε η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, αυτή η ασφάλεια «εκπληρώνεται τώρα κυρίως από το δολάριο ΗΠΑ». Το μέγεθος και η ισχύς της αμερικανικής οικονομίας παραμένουν απαράμιλλα, τα δημόσια ταμεία εξακολουθούν να είναι ένας από τους ασφαλέστερους τρόπους αποθήκευσης χρημάτων και το δολάριο αποτελεί τη μερίδα του λέοντος των συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Ωστόσο, οι συνθήκες είναι διαφορετικές σήμερα σε σχέση με την εποχή της Συμφωνίας Plaza. Η ισχύς του δολαρίου δεν είναι τόσο έντονη, τουλάχιστον όχι ακόμη και η FED θα πρέπει να μειώσει τα επιτόκια κάποια στιγμή το επόμενο έτος, όταν η οικονομία εισέλθει σε ύφεση, χαλαρώνοντας την πίεση στο δολάριο. Ακόμα κι έτσι, πολλά από τα νομίσματα αυτών των μεγάλων οικονομιών υποφέρουν. Εκτός από την πτώση του ευρώ, το ιαπωνικό γιεν έχει βυθιστεί σε χαμηλό 24 ετών, καθώς οι επενδυτές συρρέουν σε υψηλότερες αποδόσεις.
Για πολλές αναδυόμενες αγορές η ζημία είναι ακόμη χειρότερη. Η ινδική ρουπία, το πέσο Χιλής και η ρουπία Σρι Λάνκας έχουν αγγίξει χαμηλά ρεκόρ φέτος, παρά τις προσπάθειες ορισμένων κεντρικών τραπεζών να προσπαθήσουν να επιβραδύνουν την πτώση. Η νομισματική αρχή του Χονγκ Κονγκ έχει αγοράσει τοπικά δολάρια με ρυθμό ρεκόρ για να υπερασπιστεί το νόμισμα της πόλης, ενώ η κεντρική τράπεζα της Χιλής ξεκίνησε μια παρέμβαση 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων αφού το πέσο βυθίστηκε περισσότερο από 20% σε πέντε εβδομάδες.
Πολλοί αναλυτές προβλέπουν ότι όλες αυτές οι κινήσεις δεν πρόκειται να λειτουργήσουν. Η άνοδος του πληθωρισμού, και η ενίσχυση του δολαρίου, είναι γεγονότα που καθορίζουν την εποχή μας και δεν είναι κάτι για το οποίο οι κεντρικές τράπεζες στις αναδυόμενες αγορές μπορούν να κάνουν πολλά.
Ένα ισχυρό δολάριο ενισχύει τα κέρδη για τους παραγωγούς πετρελαίου και τους εξαγωγείς πρώτων υλών, καθώς και για διεθνείς κολοσσούς. Είναι επίσης ευλογία για τους Αμερικανούς τουρίστες κάτι που μπορεί να το δούμε και στη χώρα μας με τα αυξημένα νούμερα αφίξεων Αμερικανών για διακοπές.
Τα τεχνολογικά μεγαθήρια που επαναπατρίζουν μέρος των παγκόσμιων κερδών τους πίσω στις ΗΠΑ έχουν δεχθεί πλήγμα. Η Microsoft Corp. δήλωσε ότι το δολάριο κατατρώει τα κέρδη της, ενώ η International Business Machines Corp., η οποία έδωσε στη Microsoft το πρώτο της μεγάλο άνοιγμα κατά τη διάρκεια της τελευταίας μεγάλης περιόδου πληθωρισμού στη δεκαετία του 1980, κατηγόρησε το ισχυρό δολάριο για τη διαιώνιση μιας συμπίεσης ταμειακών ροών.
Για όποιον θέλει να αμφισβητήσει την υπεροχή του δολαρίου αυτή τη στιγμή, η Wall Street, έχει ένα μήνυμα, «μην πολεμάτε το δολάριο». Μια έρευνα σε διαχειριστές κεφαλαίων από την Bank of America Corp. δείχνει ότι οι ανοδικές τάσεις στο δολάριο έχουν εκτοξευθεί στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων επτά ετών.
Σοβαροί αναλυτές επισημαίνουν ότι, μόνο όταν οι επενδυτές είναι έτοιμοι να αγκαλιάσουν ξανά τα περιουσιακά στοιχεία υψηλού κινδύνου, το δολάριο θα υποχωρήσει και αυτό μπορεί να μην συμβεί έως ότου η αγορά πειστεί ότι η FED έχει αλλάξει πορεία όσο αφορά την αύξηση των επιτοκίων.
Υπήρξαν εξάρσεις ισχύος του δολαρίου και στο παρελθόν, όπως το 2016 ή το 2018, όταν η FED προσπάθησε να σφίξει την πολιτική, αλλά με τα τελευταία στοιχεία να δείχνουν ότι ο πληθωρισμός των ΗΠΑ βρίσκεται σε υψηλό τεσσάρων δεκαετιών, υπάρχει λιγότερο περιθώριο ελιγμών για τη FED.
Απέναντι σε αυτό το τοπίο της εκτίναξης των τιμών, της επιθετικής πολιτικής της FED και του κινδύνου παγκόσμιας ύφεσης, το δολάριο χαμογελάει. Αυτό συμβαίνει, σύμφωνα με μια ευρέως υιοθετημένη θεωρία που επινοήθηκε από τον πρώην γκουρού νομισμάτων της Morgan Stanley, Στήβεν Τζέν. Η θεωρία είναι ότι το δολάριο ανεβαίνει όταν επικρατούν τα δυο άκρα. Όταν η οικονομία των ΗΠΑ βρίσκεται είτε σε βαθιά ύφεση ή όταν αναπτύσσεται έντονα. Το δολάριο εξασθενεί στη μέση, σε περιόδους μέτριας ανάπτυξης.
Παρόλα αυτά κάποιες αναλύσεις, αναφέρουν ότι το σπριντ του δολαρίου αυτή τη φορά μπορεί να μην είναι τόσο καταστροφικό. Σύμφωνα με αυτές τις αναλύσεις, οι μακροοικονομικές δυνάμεις τώρα βλέπουν την άνοδο του δολαρίου να επιστρέφει στο καθεστώς του 2010, το οποίο ήταν περισσότερο ένας φαύλος κύκλος παρά μια άνοδος του δολαρίου. Η ανάπτυξη των ΗΠΑ είναι σχετικά πιο ισχυρή, οδηγώντας στη ζήτηση δολαρίων, η οποία πιέζει την παγκόσμια οικονομία, προκαλώντας τη ζήτηση για δολάρια και περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ ως καταφύγιο.
Το κρίσιμο ερώτημα που απασχολεί όλους είναι τι θα μπορούσε να σπάσει τον κύκλο της καταστροφής; Σε παγκόσμια κλίμακα οι επενδυτές θεωρητικολογούν για καταλύτες όπως η επιβράδυνση, η σαφήνεια για το πότε η FED θα σταματήσει να αυξάνει τα επιτόκια ή η ουσιαστική αναβίωση της οικονομικής ανάπτυξης της Κίνας. Όμως σε καμία περίπτωση, δεν είναι σαφές πότε θα συμβεί κάτι από αυτά, με αποτέλεσμα ο χειμώνας που έρχεται να είναι αιματηρός.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, ειδικός σε θέματα Αμερικανικής Πολιτικής. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και τουThe Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον, μέλος του The International Institute for Strategic Studies του Λονδίνου, και υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
