Την ώρα που ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει μπει στην επικίνδυνη φάση της ρουτίνας και οι οικονομικές επιπτώσεις που έχει προκαλέσει ροκανίζουν επικίνδυνα τη σταθερότητα του διεθνούς συστήματος και απειλούν με κοινωνική και πολιτική αποσταθεροποίηση τη Δύση, μια έντονη συζήτηση έχει ξεκινήσει γύρω από την ιδεολογική σύγκρουση που ελλοχεύει στην καρδιά αυτής της κρίσης και στην πραγματικότητα έχει αρχίσει πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πρόκειται για τη σύγκρουση ανάμεσα στο ρεαλισμό με γνώμονα το εθνικό συμφέρον – πατριωτισμό και την ιδεολογία της ανοικτής κοινωνίας η οποία έχει στις δυτικές κοινωνίες τη μορφή της κουλτούρας της ακύρωσης, απειλώντας τις θεμελιώδεις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του έθνους κράτους. Από την έκβαση αυτής της ιδεολογικής σύγκρουσης, που η σύγκρουση στην Ουκρανία, οδήγησε στην κορύφωση θα κριθεί και σε τι κόσμο θα ζήσουμε.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία και ο πόλεμος που διεξάγεται εκεί επιδείνωσε δραματικά μια ήδη άσχημη κατάσταση διεθνώς, η οποία έβραζε εδώ και πάρα πολλά χρόνια, αλλά δεν είχε γίνει δυνατό να κορυφωθεί. Η από το πουθενά εκλογή Τράμπ στην Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών το 2016, αλλά και η εμφάνιση διαφόρων πολιτικών με έντονο εθνικό προφίλ σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, αντιμετωπίστηκε συστημικά και δεν οδήγησε στην τελική μάχη. Ο Πούτιν όμως έβαλε τη φωτιά και πλέον ο πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη.
Στη μια πλευρά αυτής της κομβικής σύγκρουσης, με κυρίαρχο θέατρο την κρίση της Ουκρανίας, για το διεθνές σύστημα το οποίο θα προκύψει, βρίσκεται η σχολή σκέψης που εναντιώνεται στις προσπάθειες ήττας ή περιθωριοποίησης της Ρωσίας, παροτρύνοντας την Ουκρανία να αποδεχθεί εδαφικές απώλειες (κυρίως την προσάρτηση της Κριμαίας) έτσι ώστε να τερματιστεί ο πόλεμος και οι οδυνηρές του συνέπειες, για την Ουκρανία, αλλά και για τη Δύση, ειδικά την Ευρώπη. Βασικός θεωρητικός εκφραστής αυτής της σχολής, ο Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος παρουσίασε αυτή την άποψη στην εμφάνισή του στο Νταβός την περασμένη εβδομάδα. Παρόμοιες φωνές δειλά αλλά σταθερά έχουν αρχίσει να ακούγονται στην Ευρώπη (Μακρόν, Ντράγκι) και αναμένεται, όσο περνάει ο καιρός και η αιμορραγία σε όλα τα επίπεδα συνεχίζεται, να γίνονται πιο έντονες και να πληθαίνουν.
Στην άλλη πλευρά, η σχολή σκέψης που υποστηρίζει ότι η νίκη στον πόλεμο κατά της Ρωσίας είναι απαραίτητη για να σωθεί ο πολιτισμός και καλεί για παροχή κάθε βοήθειας στην Ουκρανία έτσι ώστε να επικρατήσει. Εκφραστής ο παλιός γνώριμος, Τζόρτζ Σόρος, ο οποίος εμφανίστηκε και αυτός στο Νταβός, και βρέθηκε απέναντι στον Κίσινγκερ. Υποστηρικτές η κυβέρνηση Μπάιντεν και οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ, και ο ανερμάτιστος Βρετανός Πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον.
Διαβάζοντας τις τοποθετήσεις τους στο Συνέδριο του Νταβός, διαπιστώνει κανείς ότι οι απόψεις τους είναι διαμετρικά αντίθετες, αλλά συμφωνούν σε κάποιες βασικές παραμέτρους. Πιστεύουν ότι η υπεράσπιση της ειρήνης στην Ευρώπη, πρέπει να είναι βασικός άξονας της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Και οι δυο θέλουν να προστατεύσουν το δυτικό πολιτισμό. Και οι δυο έχουν αντιληφθεί το πόσο επικίνδυνη είναι μια παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία, διότι προκαλεί συστημικό σοκ στο διεθνές σύστημα. Και βέβαια και οι δυο πιστεύουν ότι η Ρωσία δεν είναι το βασικό πρόβλημα, συγκλίνοντας ότι μακροπρόθεσμα το μεγάλο πρόβλημα είναι η Κίνα.
Η μεγάλη τους διαφωνία έχει να κάνει με το ποιο σύστημα θέλουν να επικρατήσει και ποιος είναι ο δυτικός πολιτισμός που θέλουν να διατηρήσουν.
Η σχολή του Σόρος και ο πολιτικός εκφραστής της η κυβέρνηση Μπάιντεν στην Ουάσιγκτον, θεωρεί κυρίαρχο ζήτημα στο διεθνές σύστημα τον αγώνα μεταξύ δημοκρατίας και ολοκληρωτισμού. Οι δημοκρατίες είναι υποχρεωμένες από το νόμο να σέβονται τα δικαιώματα των πολιτών τους στο εσωτερικό και πρέπει να συμπεριφέρονται υπό τους περιορισμούς του διεθνούς δικαίου στο εξωτερικό.
Η σχολή του Κίσινγκερ είναι λιγότερο ιδεολογική. Πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν πολλοί τύποι κυβέρνησης στον κόσμο. Η δουλειά της Αμερικής είναι να δημιουργεί και να υπερασπίζεται μια ισορροπία δυνάμεων που προστατεύει την ελευθερία της και αυτής των συμμάχων της, με τον μικρότερο δυνατό κίνδυνο και κόστος. Η ρεαλιστική σχολή, δεν βλέπει τη μετατροπή της Ρωσίας και της Κίνας, σε δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες ως αποστολή των ΗΠΑ και της Δύσης ευρύτερα και αναγνωρίζει ότι, οι αντίπαλες μεγάλες δυνάμεις έχουν δικαιώματα και συμφέροντα που πρέπει να γίνονται σεβαστά.
Πολύ σωστά ο Κίσινγκερ, απευθυνόμενος στο ακροατήριο του Νταβός, επεσήμανε ότι η Ρωσία, είναι και θα παραμείνει ένα σημαντικό στοιχείο στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας. Επίσης τόνισε, ότι μια διαρκής ειρήνη πρέπει να αναγνωρίσει αυτό το αναπόφευκτο γεγονός.
Μια νηφάλια αντιμετώπιση των δυο σχολών σκέψης, θα βρει τυχόν ελαττώματα και στις δυο. Σε κάθε περίπτωση όμως, η άποψη του Κίσινγκερ υπερτερεί και σε καμία περίπτωση η λογική open society του Σόρος, δεν μπορεί να αποτελέσει τη συνταγή για το νέο διεθνές σύστημα. Το ακριβώς αντίθετο μάλιστα. Αυτή η λογική και η ιδεολογία μας οδήγησε στην παρούσα κρίση και δημιούργησε την κουλτούρα της ακύρωσης που επέφερε την παρακμή της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας. Σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να επικρατήσει αυτή η λογική και άποψη.
Η Ουκρανία δεν μπορεί να πολεμήσει έναν μακρύ πόλεμο χωρίς τεράστια βοήθεια από τη Δύση, οικονομική καθώς και στρατιωτική. Πόσα πακέτα βοήθειας 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων είναι έτοιμο να περάσει το Αμερικανικό Κογκρέσο; Πόση οικονομική βοήθεια είναι έτοιμη να παράσχει η ΕΕ σε μια εποχή που πολλές οικονομίες της ΕΕ αγωνίζονται με τον πληθωρισμό και τις υψηλές τιμές των καυσίμων λόγω της ενεργειακής κρίσης και της κρίσης; Εάν ο πόλεμος προκαλέσει ελλείψεις τροφίμων, ακόμη και λιμούς σε όλο τον κόσμο και η πολιτική αστάθεια εξαπλωθεί σε χώρες όπως η Αίγυπτος, θα μπορέσει η Δύση να συντονίσει μια παγκόσμια απάντηση συνεχίζοντας ταυτόχρονα να βοηθά την Ουκρανία;
Οι απαντήσεις σε αυτά τα καυτά και αδυσώπητα ερωτήματα, δίνουν την απάντηση στη σύγκρουση των δυο σχολών σκέψης. Όσο και πικρή να είναι η συνταγή Κίσινγκερ, είναι η ενδεδειγμένη. Αρέσει δεν αρέσει και κάπως πικρή, αλλά θα πρέπει να την καταπιούμε.
Βέβαια, πολλοί και σωστά εδώ στη χώρα μας θα πουν, άμα καταπιούμε τον Πούτιν στην Ουκρανία, γιατί η Δύση να μην καταπιεί την αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας στο Αιγαίο και να μην αποδεχθεί το αποτέλεσμα της παράνομης εισβολής και κατοχής στην Κύπρο; Η απάντηση είναι ότι κάποιοι προσπαθούν να συγκρίνουν μήλα με πορτοκάλια. Η μόνη ασπίδα προστασίας σε απειλές όπως αυτές της Τουρκίας, είναι η διαμόρφωση μιας αυτόνομης και με βάση το εθνικό συμφέρον, εθνικής στρατηγικής, έτσι ώστε η Ελλάδα να μην βρεθεί ποτέ στη θέση της Ουκρανίας.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, ειδικός σε θέματα Αμερικανικής Πολιτικής. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και του The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον, μέλος του The International Institute for Strategic Studies του Λονδίνου, και υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
