Έντονη ανησυχία εκφράζει με συνέντευξη του στο ThePresident, ο πρώην υπουργός Οικονομίας και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Γιώργος Σταθάκης με αιχμή την ενεργειακή κρίση και την εξωτερική πολιτική που ασκεί η κυβέρνηση της ΝΔ, ενώ εκτιμά πως ενδεχομένως και το φθινόπωρο να οδηγηθούμε σε πρόωρη προσφυγή στις κάλπες. Ερωτηθείς για το εάν η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με νέα χρεοκοπία, ξεκαθαρίζει πως «με τα σημερινά οικονομικά δεδομένα, δεν κινδυνεύει από πιθανή χρεοκοπία, λόγω της ευνοϊκής ρύθμισης του χρέους που έγινε επί ΣΥΡΙΖΑ με το τέλος του μνημονίου το 2018. Αυτή μεταφέρει την αποπληρωμή του χρέους μετά το 2032 μέχρι το 2063, με μέση διάρκεια τα 20 χρόνια, πληρώνοντας μέχρι τότε μόνο χαμηλούς τόκους».
Αναφορικά με την ενεργειακή πολιτική ο κ. Σταθάκης καταλογίζει 4 στρατηγικά λάθη στη ΝΔ σημειώνοντας μεταξύ άλλων πως η κυβέρνηση της ΝΔ επέλεξε «τη βίαιη απολιγνιτοποίηση της ΔΕΗ ενθαρρύνοντας την αντικατάσταση του με νέες ιδιωτικές μονάδες φυσικού αέριου και ενώ το Χρηματιστήριο Ενέργειας θα έπρεπε να αποκτήσει προθεσμιακή αγορά (δηλαδή σταθερά διμερή συμβόλαια με επιχειρήσεις και καταναλωτές, όπως συμβαίνει στις ευρωπαϊκές χώρες που είναι το 50% στην προθεσμιακή αγορά), επέλεξε να αφήσει την αγορά όπως ήταν και πριν, σχεδόν 100% σαν ημερήσια αγορά», ο πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ συμπληρώνει, « με την ενεργειακή κρίση η Ελλάδα βρέθηκε με όλες τις λάθος επιλογές με αποτέλεσμα να εκτιναχθούν οι τιμές. Η κυβέρνηση είναι η μόνη στην Ευρώπη, που αντέδρασε αποκλειστικά με επιδοτήσεις και όχι με παρεμβάσεις είτε στη χονδρική αγορά (με την απομόνωση του φυσικού αερίου όπως έκαναν η Ισπανία, η Γαλλία και η Πορτογαλία), είτε στη λιανική αγορά, με την επιβολή πλαφόν, που καταργεί πρακτικά τη ρήτρα αναπροσαρμογής, όπως έκανε η Βρετανία και πολλές άλλες χώρες».
Με δεδομένο πως η χώρα μας πληρώνει βαρύ τίμημα από την ενεργειακή κρίση , ο κ. Σταθάκης υπογραμμίζει «η Ελλάδα υφίσταται τη διπλή συνέπεια των ακριβών τιμών ενέργειας και τροφίμων, και τον κίνδυνο μιας στασιμότητας και μιας νέας γενιάς κόκκινων δανείων. Η διαχείριση της κρίσης επιβάλλει σημαντικές αλλαγές στην πολιτική στην ενέργεια, στην στήριξη της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής και στην προστασία των αδύναμων ομάδων».
Ισχυρές ενστάσεις διατυπώνει ο κ. Σταθάκης και για την εξωτερική πολιτική της χώρας δηλώνοντας πως «η προσπάθεια αντιμετώπισης των Ελληνοτουρκικών ευνοείται από μία πολυκεντρική εξωτερική πολιτική και τον ιστορικό ρόλο της Ελλάδας να έχει μία ιδιαίτερη θέση στις συγκρούσεις της ευρύτερης περιοχής (αραβοϊσραηλινό πόλεμοι, Βαλκάνια). Αυτός ο ρόλος δεν πρέπει να χαθεί με πλήρη ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ εν προκειμένω. Είναι μια λεπτή ισορροπία που θεωρώ ότι τήρησε ο Αλέξης Τσίπρας με την τότε επίσκεψη του, όπου διατήρησε ισορροπίες ανάμεσα στην ενίσχυση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, – σε ενέργεια και άμυνα, αλλά διατηρώντας τον εξισορροπητικό ρόλο στην περιοχή και αυτού που επέλεξε ο Μητσοτάκης σήμερα, που θεωρεί ότι στη φάση αυτή της πιο σκληρής αντιπαράθεσης και του πολέμου επιλέγει μία πλήρη ευθυγράμμιση μες τις ΗΠΑ, όπως έκαναν μόνο ένα μικρός αριθμός ευρωπαϊκών και νατοϊκών χωρών».
Τέλος ο πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ επαναλαμβάνει την ετοιμότητα του κόμματός του εν όψει εκλογών οποτεδήποτε στηθούν οι κάλπες και υπογραμμίζει μεταξύ άλλων «οι εκλογές εκ των πραγμάτων θα γίνουν το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι έτοιμος για αυτές. Το πολιτικό πρόταγμα είναι μία μεγάλη πολιτική στροφή για τη χώρα στα θέματα της εργασίας, της υγείας, της εκπαίδευσης και της οικονομίας που η σημερινή κυβέρνηση οδήγησε σε πλήρες αδιέξοδο με τις επιλογές πολιτικής που έκανε. Το διακύβευμα των εκλογών είναι δύο προγραμματικές προτάσεις, εκ διαμέτρου αντίθετες, μία συντηρητική και μία προοδευτική, που θεωρώ ότι εκ των πραγμάτων θέτει την κυβερνητική προοπτική των δύο πόλων του πολιτικού μας συστήματος, της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ. Η πρωτιά στις επόμενες εκλογές είναι το κρίσιμο θέμα και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εφικτό να το πετύχει».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του πρώην υπουργού Οικονομίας και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Γιώργου Σταθάκη, στο ThePresident και στην Αγγελική Λάζου
Κ. Υπουργέ, οι εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πυκνές και ανησυχητικές, η ρωσική εισβολή έχει προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις και δεν μπορώ να αποφύγω το ερώτημα εάν η ελληνική οικονομία θα βρεθεί εκ νέου αντιμέτωπη με το φάσμα της χρεοκοπίας;
Η Ελλάδα, με τα σημερινά οικονομικά δεδομένα, δεν κινδυνεύει από πιθανή χρεοκοπία, λόγω της ευνοϊκής ρύθμισης του χρέους που έγινε επί ΣΥΡΙΖΑ με το τέλος του μνημονίου το 2018. Αυτή μεταφέρει την αποπληρωμή του χρέους μετά το 2032 μέχρι το 2063, με μέση διάρκεια τα 20 χρόνια, πληρώνοντας μέχρι τότε μόνο χαμηλούς τόκους. Το χρέος κατά 70% προέρχεται από τον ESM με ευνοϊκά σχετικά σταθερά επιτόκια, είναι δηλαδή εκτός αγορών, και το υπόλοιπο 30% οφείλεται σε ιδιώτες. Και επιπρόσθετα υπάρχει το «μαξιλάρι» των 37 δισ. που καλύπτει με επάρκεια τις ανάγκες μέχρι τι 2032. Ο νέος δανεισμός από τις αγορές που έγινε από τότε μέχρι σήμερα για τους λόγους αυτούς είχε πολύ χαμηλό επιτόκιο και η ελληνική οικονομία, παρά την κρίση της πανδημίας, αναβαθμίστηκε από τις αγορές, πλησιάζοντας την επενδυτική βαθμίδα.
Από την άλλη η Ευρωπαϊκή Ένωση, που είχε αναστείλει το Σύμφωνο Σταθερότητας, και δημιούργησε το Ταμείο Ανάκαμψης για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, ήδη έβαλε όρια στις δαπάνες, στις υπερχρεωμένες χώρες. Η σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ επέδειξε μεγάλες αστοχίες στην οικονομική της πολιτική, που εκφράστηκαν στο δανεισμό εν μέσω της πανδημίας, ακόμα 42 δισ., που δαπανήθηκαν σε αμφίβολης αποτελεσματικότητας μέτρα. Πάντως δεν θα μίλαγα για πιθανή χρεοκοπία.
Μετά από δεκαετή κρίση και τρία μνημόνια, δεν θα περίμενε κάποιος, το ζήτημα των αγορών και τα όσα προεξοφλούν, πως θα επανερχόταν με ένταση μπροστά μας. Ωστόσο σας παραθέτω δύο παραμέτρους, ο επικεφαλής του Gramercy Fund Management και πρώην CEO της Pimco Μοχάμεντ Ελ Εριάν εκτίμησε πως οι ΗΠΑ δεν θα αποφύγουν τις αρνητικές συνέπειες του στασιμοπληθωρισμού, ενώ την ίδια ώρα ΕΕ και Ιαπωνία καταγράφουν έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία η Ελλάδα πως θα αντιδράσει;
Πρακτικά στην περίοδο της πανδημίας οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες εγκατέλειψαν τις παραδοσιακές νεοφιλελεύθερες συνταγές και επέλεξαν μία νομισματική πολιτική απεριόριστης προσφοράς χρήματος, με αρνητικά επιτόκια, και τη δημιουργία ελλειμμάτων στους προϋπολογισμούς, προκειμένου να στηρίξουν τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Και η πολιτική αυτή συνέβαλε στην γρήγορη ανάκαμψη από την κρίση της πανδημίας, καθώς οι οικονομίες των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Κίνας το 2021 επέστρεψαν στα προ του 2019 επίπεδα με ισχυρή απασχόληση και βελτιωμένους μισθούς. Αλλά ο πληθωρισμός ανέβηκε, είτε λόγω προβλημάτων στις αλυσίδες παραγωγής, είτε πολύ ισχυρής ζήτησης. Ο πόλεμος επέτεινε το πρόβλημα. Το σίγουρο είναι ότι μπαίνουμε σε μια περίοδο μεγάλης οικονομικής αστάθειας, που θα επηρεάσει αρνητικά τις πιο αδύναμες οικονομίες.
Η Ελλάδα υφίσταται τη διπλή συνέπεια των ακριβών τιμών ενέργειας και τροφίμων, και τον κίνδυνο μιας στασιμότητας και μιας νέας γενιάς κόκκινων δανείων. Η διαχείριση της κρίσης επιβάλλει σημαντικές αλλαγές στην πολιτική στην ενέργεια, στην στήριξη της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής και στην προστασία των αδύναμων ομάδων.
Έχοντας υπηρετήσει το χαρτοφυλάκιο της ενέργειας, μπορείτε να μας πείτε τον τρόπο που λειτουργεί η εσωτερική αγορά; Που εστιάζονται οι παθογένειες, εάν υπάρχουν και σχετίζονται με τις κυβερνητικές επιλογές; μπορεί να ελεγχθεί ή να καταργηθεί από την κυβέρνηση και τους αρμόδιους φορείς η ρήτρα αναπροσαρμογής που αποτελεί και σημείο αιχμής ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και την κυβέρνηση;
Η κυβέρνηση της ΝΔ έκανε 4 στρατηγικά λάθη επειδή έθεσε ως προτεραιότητα την πώληση του 17% της ΔΕΗ και του συνόλου σχεδόν των ενεργειακών εταιρειών σε ιδιώτες. Πρώτον τη βίαιη απολιγνιτοποίηση της ΔΕΗ ενθαρρύνοντας την αντικατάσταση του με νέες ιδιωτικές μονάδες φυσικού αέριου. Δεύτερον ενώ το Χρηματιστήριο Ενέργειας θα έπρεπε να αποκτήσει προθεσμιακή αγορά (δηλαδή σταθερά διμερή συμβόλαια με επιχειρήσεις και καταναλωτές, όπως συμβαίνει στις ευρωπαϊκές χώρες που είναι το 50% στην προθεσμιακή αγορά), επέλεξε να αφήσει την αγορά όπως ήταν και πριν, σχεδόν 100% σαν ημερήσια αγορά. Το τρίτο λάθος ήταν η εισαγωγή της ρήτρας αναπροσαρμογής και στη ΔΕΗ, που έχει το 65% της αγοράς (μέχρι τότε την είχαν μόνο οι ιδιωτικές εταιρείες). Τέταρτο έθαψε τις «ενεργειακές κοινότητες» , ένα πρωτοποριακό θεσμό που θα επέτρεπε σε ένα σημαντικό αριθμό μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και νοικοκυριών να παράγουν τη δική τους ενέργεια (στη Γερμανία παράγουν το 40% των ΑΠΕ).
Συνεπώς με την ενεργειακή κρίση η Ελλάδα βρέθηκε με όλες τις λάθος επιλογές με αποτέλεσμα να εκτιναχθούν οι τιμές. Η κυβέρνηση είναι η μόνη στην Ευρώπη, που αντέδρασε αποκλειστικά με επιδοτήσεις και όχι με παρεμβάσεις είτε στη χονδρική αγορά (με την απομόνωση του φυσικού αερίου όπως έκαναν η Ισπανία, η Γαλλία και η Πορτογαλία), είτε στη λιανική αγορά, με την επιβολή πλαφόν, που καταργεί πρακτικά τη ρήτρα αναπροσαρμογής, όπως έκανε η Βρετανία και πολλές άλλες χώρες.
Μπορεί η Ελλάδα να επενδύσει σε ΑΠΕ και σε ποιες ώστε να αποκτήσει σε βάθος δεκαετίας ενεργειακή αυτάρκεια;
Στον Εθνικό Ενεργειακό Σχεδιασμό του ΣΥΡΙΖΑ του 2018 που είχε εγκριθεί από την Κομισιόν, οι λιγνιτικές μονάδες έκλειναν σταδιακά μέχρι το 2032 και στη θέση τους έμπαιναν ΑΠΕ, αφήνοντας το φυσικό αέριο σχετικά σταθερό. Προβλέπαμε δε ταχύτερη ανάπτυξη των ΑΠΕ μέσω ενεργειακών κοινοτήτων, νοικοκυριών, και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με ενίσχυση των δικτύων, που είναι ο βασικός παράγοντας στήριξης των ΑΠΕ και σταδιακά της αποθήκευσης ενέργειας, η οποία είναι ακόμα σχετικά ακριβή. Ταυτόχρονα υπήρχαν ισχυρά προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας. Τελικά η ΝΔ επέλεξε να αναθεωρήσει το Εθνικό Σχέδιο, προωθώντας το φυσικό αέριο σε βάρος του λιγνίτη και δίνοντας έμφαση αποκλειστικά σε μεγάλες επενδύσεις σε ΑΠΕ που είναι χρονοβόρες και εκ των πραγμάτων πιο αργή η ανάπτυξη τους. Σήμερα την καλύτερη επίδοση σε ΑΠΕ την έχει η Γερμανία με 50% της ενέργειας της, ενώ η Ελλάδα πάει καλά αφού είναι κοντά στο 30%. Άρα με σωστά μέτρα θα μπορούσαμε να φθάσουμε στο 55% το 2030, που είναι ο ευρωπαϊκός στόχος.
Για να φθάσουμε σε επίπεδα αυτάρκειας χρειάζεται η διατήρηση έστω στο 10% του μείγματος του λιγνίτη, αλλά το φυσικό αέριο που θα εξακολουθήσει να έχει το ένα τρίτο του μείγματος, θα παραμείνει εισαγόμενο, εκτός εάν υπάρξει αξιοποίηση των θαλάσσιων οικοπέδων υδρογονανθράκων, που όπως ξέρετε, έχουν εμπλακεί σε μία διελκυστίνδα, πολιτική και οικονομική.
Δεν χωρεί αμφιβολία πως η μεγαλύτερη αγωνία των πολιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη εστιάζεται στο ζήτημα των καυσίμων, από την άλλη πλευρά η Παγκόσμια Τράπεζα επισημαίνει τον κίνδυνο της επισιτιστικής κρίσης, εκτιμάτε ότι οι δύο παραπάνω παράγοντες δημιουργούν συνθήκες κοινωνικής αποδιάρθρωσης και χάους;
Η ενεργειακή κρίση αφορά σχεδόν αποκλειστικά την Ευρώπη, και την Ιαπωνία και τη Ν. Κορέα, που είναι οι οικονομίες που καταναλώνουν εισαγόμενο φυσικό αέριο και LNG. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία που παράγουν το 50% του φυσικού αέριου παγκοσμίως, ο Καναδάς και ορισμένες άλλες χώρες είναι αυτάρκεις. Ο υπόλοιπος κόσμος δεν καταναλώνει φυσικό αέριο.
Η αύξηση των τιμών των τροφίμων απειλεί τις φτωχές χώρες με κρίση υποσιτισμού, αντιστρέφοντας μία μεγάλη πρόοδο που έχει γίνει τα τελευταία 30 – 40 χρόνια αναφορικά με την μείωση της παγκόσμιας ακραίας φτώχειας. Και ταυτόχρονα οι ίδιες χώρες κινδυνεύουν με κρίση χρέους. Η κατάσταση είναι δραματική καθώς ο πόλεμος τελικά έχει τεράστιες επιπτώσεις στις χώρες που δεν έχουν καμία σχέση με την Ευρώπη, αλλά σε ένα παγκοσμιοποιημένο αγροτοδιατροφικό σύστημα υφίστανται τις χειρότερες συνέπειες.
Η ρωσική εισβολή άνοιξε μια βεντάλια ζητημάτων όλα υπό το πρίσμα της ασφάλειας, του Δυτικού κόσμου, σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα επιχειρεί στρατιωτικά και διπλωματικά να αντιμετωπίσει το δύσκολο γείτονα, θεωρείτε ότι το πρόσφατο ταξίδι του Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά και το προηγούμενο του Αλέξη Τσίπρα στις ΗΠΑ ενισχύουν τη χώρα μας; Και σε ποιο επίπεδο;
Η προσπάθεια αντιμετώπισης των Ελληνοτουρκικών ευνοείται από μία πολυκεντρική εξωτερική πολιτική και τον ιστορικό ρόλο της Ελλάδας να έχει μία ιδιαίτερη θέση στις συγκρούσεις της ευρύτερης περιοχής (αραβοϊσραηλινό πόλεμοι, Βαλκάνια). Αυτός ο ρόλος δεν πρέπει να χαθεί με πλήρη ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ εν προκειμένω. Είναι μια λεπτή ισορροπία που θεωρώ ότι τήρησε ο Αλέξης Τσίπρας με την τότε επίσκεψη του, όπου διατήρησε ισορροπίες ανάμεσα στην ενίσχυση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, – σε ενέργεια και άμυνα, αλλά διατηρώντας τον εξισορροπητικό ρόλο στην περιοχή και αυτού που επέλεξε ο Μητσοτάκης σήμερα, που θεωρεί ότι στη φάση αυτή της πιο σκληρής αντιπαράθεσης και του πολέμου επιλέγει μία πλήρη ευθυγράμμιση μες τις ΗΠΑ, όπως έκαναν μόνο ένα μικρός αριθμός ευρωπαϊκών και νατοϊκών χωρών.
Παρατηρώντας την εσωτερική πολιτική επικαιρότητα θα τολμούσα να πω πως βρισκόμαστε σε μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, η οποία τα έχει όλα από ενδυνάμωση των ηγεσιών – αυτό άλλωστε προέκυψε για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στις 15 Μαΐου – από πλειοδοσία παροχών και από την ανάγκη του πολιτικού προσωπικού να συναντηθεί με την κοινωνία, θεωρείτε πως το επόμενο διάστημα θα δούμε τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ να αποτυπώνει κυβερνητική δυναμική;
Οι εκλογές εκ των πραγμάτων θα γίνουν το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι έτοιμος για αυτές. Πριν από ένα χρόνο ενέκρινε το πρόγραμμα του, εξειδίκευσε πτυχές του στην ομιλία του ο Τσίπρας στη ΔΕΘ. Με το πρόσφατο 3ο συνέδριο έκανε όλες τις μεγάλες οργανωτικές τομές, – την εκλογή προέδρου και ΚΕ από τη βάση, την ισότιμη συμμετοχή ανδρών και γυναικών, και τη μεγάλη διεύρυνση του κόμματος, τον πενταπλασιασμό δηλαδή των μελών του, που το εναρμόνισε με την εκλογική του δύναμη. Το πολιτικό πρόταγμα είναι μία μεγάλη πολιτική στροφή για τη χώρα στα θέματα της εργασίας, της υγείας, της εκπαίδευσης και της οικονομίας που η σημερινή κυβέρνηση οδήγησε σε πλήρες αδιέξοδο με τις επιλογές πολιτικής που έκανε. Το διακύβευμα των εκλογών είναι δύο προγραμματικές προτάσεις, εκ διαμέτρου αντίθετες, μία συντηρητική και μία προοδευτική, που θεωρώ ότι εκ των πραγμάτων θέτει την κυβερνητική προοπτική των δύο πόλων του πολιτικού μας συστήματος, της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ. Η πρωτιά στις επόμενες εκλογές είναι το κρίσιμο θέμα και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εφικτό να το πετύχει.
Όλο το προηγούμενο διάστημα έγινε πολύ συζήτηση γύρω από τη διεύρυνση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ προς το κέντρο, ωστόσο τα πρόσωπα που κατέκτησαν τις πρώτες θέσεις στην ΚΕ είναι δοκιμασμένα στελέχη του κόμματος και πρώην υπουργοί του κυβερνητικού σχήματος, τα οποία και έχουν μετρηθεί ως προς τη δυναμική και την αποτελεσματικότητα τους, πως θα εφαρμόσουν ένα προοδευτικό πολιτικό σχέδιο;
Δεν ξέρω σε ποια πρόσωπα αναφέρεστε, αλλά θεωρώ ότι η υπουργική θητεία πολλών στελεχών πρώτης γραμμής του ΣΥΡΙΖΑ είχε, και έχει, θετικό αποτύπωμα. Πιθανόν να υπάρχουν και περιπτώσεις λιγότερο αποτελεσματικές. Εντούτοις το στοίχημα της διεύρυνσης του ΣΥΡΙΖΑ με πρόσωπα που προέρχονται από το χώρο του Κεντρώου και Προοδευτικού χώρου έχει γίνει μάλλον με επιτυχία, και σε κεντρικό και σε τοπικό επίπεδο, μετά τις εκλογές του 2019. Με την προφανή ενωτική διάθεση που επικρατεί στις γραμμές μας, το πρωταρχικό θέμα μέχρι τις εκλογές είναι το προεκλογικό του πρόγραμμα να συμπυκνώνει και να δίνει σαφές και ισχυρό στίγμα του προοδευτικού σχεδίου.
