Το 1992 ένα από τους πιο ικανούς και χαρισματικούς πολιτικούς του 20ου αιώνα, ο Μπίλ Κλίντον, κέρδισε κόντρα σε κάθε πρόβλεψη τις προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες, με το σύνθημα, “It’s the economy stupid”. Σήμερα, οι πολιτικές ηγεσίες, ειδικά στην Ευρώπη, αυτό που δεν καταλαβαίνουν ότι μπορεί να τους οδηγήσει σε εκλογικό διασυρμό, είναι ένα άλλο αλλά παρόμοιο σύνθημα, “It’s the electricity stupid”.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο, ότι μια πετρελαϊκή κρίση πλήττει την οικονομία σαν ένα τσουνάμι που ξαφνικά διαλύει την ακτή. Ο αντίκτυπος είναι άμεσος και δραματικός καθώς το πλήγμα βυθίζει την ακτή. Μια τέτοιου είδους κρίση είναι αυτή της ηλεκτρικής ενέργειας. Μοιάζει με μια αυξανόμενη παλίρροια, είναι αργή αλλά αδυσώπητη και στη συνέχεια, ξαφνικά, σε πνίγει.
Σήμερα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι επενδυτές επικεντρώνονται στο πετρέλαιο και τείνουν να αγνοούν την ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό είναι ένα μεγάλο λάθος, διότι τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα, και δείχνουν ότι έρχεται μια άλλη μεγάλη δύσκολη κατάσταση για τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, σε αντίθεση με αυτή που πέρασε η Ευρώπη στα τέλη του περασμένου έτους.
Χωρίς να έχει γίνει ευρύτερα αντιληπτό, οι περιφερειακές προθεσμιακές συμβάσεις ηλεκτρικής ενέργειας για τα τέλη του 2022 και, ιδίως, για το 2023, έχουν αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες εβδομάδες, προαναγγέλλοντας περαιτέρω αυξήσεις των λογαριασμών κοινής ωφέλειας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα προθεσμιακά συμβόλαια έχουν σημειώσει ρεκόρ, έχοντας αυξηθεί περίπου 40% τους τελευταίους δύο μήνες.
Οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος αυξήθηκαν τον Δεκέμβριο και ξανά στα τέλη Φεβρουαρίου για μικρό διάστημα. Έκτοτε, οι καθημερινές τιμές έχουν υποχωρήσει. Η πτώση είναι παραπλανητική. Στην ηλεκτρική ενέργεια, αυτό που έχει σημασία είναι οι σωρευτικοί μέσοι όροι. Οι μηνιαίοι μέσοι όροι καταδεικνύουν μια ανησυχητική εικόνα.
Εάν για παράδειγμα δει κανείς τι συμβαίνει στη Γερμανία, μέχρι σήμερα, το συμβόλαιο μελλοντικής ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας για ένα έτος έχει κατά μέσο όρο 222 ευρώ (235 δολάρια) ανά μεγαβατώρα, κατευθυνόμενο προς το υψηλότερο μηνιαίο επίπεδο που έχει υπάρξει ποτέ, πάνω από το προηγούμενο ρεκόρ που είχε καταγραφεί τον περασμένο Δεκέμβριο στα 207 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Πριν από το 2021, ο υψηλότερος μέσος όρος για το ίδιο συμβόλαιο αναφοράς, ήταν 83 ευρώ, τον Ιούλιο του 2008.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος έχει αυξήσει τις τιμές του φυσικού αερίου και του άνθρακα, είναι η βασική αιτία αυτής της κρίσης. Η κατάσταση γίνεται ακόμη χειρότερη, από τη χαμηλή παραγωγή πυρηνικής ενέργειας στη Γαλλία. Εκεί έχει υπάρξει μείωση πυρηνικής παραγωγής για το 2022, σε λιγότερο από 300 terawatts ανά ώρα, μείωση πάνω από 30%, σε σχέση με πριν από μια δεκαετία. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια μήνες νωρίτερα στη χονδρική αγορά, για να καθορίσουν το κόστος για τους πελάτες τους. Και έτσι οι τρέχουσες αυξήσεις των τιμών στο προθεσμιακό συμβόλαιο είναι ουσιαστικά σημαντικές αυξήσεις λιανικής για το επόμενο έτος. Το κύμα θα είναι παρόμοιο με αυτό του περασμένου φθινοπώρου, όταν οι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος έγιναν μια καυτή πολιτική πατάτα, σχεδόν για το σύνολο των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.
Είναι βέβαιο, ότι οι αυξήσεις θα αναγκάσουν τις κυβερνήσεις να δαπανήσουν δισεκατομμύρια, για να μετριάσουν τον αντίκτυπο, μέσω επιδοτήσεων και φορολογικών ελαφρύνσεων. Αυτό όμως που έχει αλλάξει και κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα, είναι ότι οι αυξήσεις των λογαριασμών κοινής ωφέλειας, θα προστεθούν στην ραγδαία αυξανόμενη, αγωνία για το κόστος ζωής, επιβαρύνοντας περαιτέρω τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
Εάν αυτό το προσθέσει κανείς στην τραγική κατάσταση που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τον υψηλό πληθωρισμό, το μίγμα γίνεται εκρηκτικό. Πολλοί πιστεύουν, δικαίως, ότι η έκρηξη στις τιμές του πετρελαίου, είναι σημαντική αιτία για το κύμα πληθωρισμού. Αυτό που δεν λένε είναι ότι το σοκ της ηλεκτρικής ενέργειας θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο το τσουνάμι του πληθωρισμού.
Με την κατάσταση αυτή στην αγορά να συνεχίζεται, οι τιμές των καυσίμων στην αντλία θα συνεχίζουν την καθημερινή τρέλα που παρατηρούμαι το τελευταίο διάστημα. Με αυτό που έρχεται στην ηλεκτρική ενέργεια, έρχονται δραματικές καταστάσεις στο άμεσο μέλλον.
Παίρνοντας πάλι για παράδειγμα την Γερμανία, από τις ισχυρότερες οικονομίες στην Ευρώπη, παρατηρεί κανείς, ότι οι γερμανικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και οι μεγάλοι αγοραστές ηλεκτρικής ενέργειας διαπραγματεύονται τώρα ισχύ παράδοσης καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023 με περισσότερα από 200 ευρώ ανά μεγαβατώρα, τιμή ρεκόρ. Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει, οι προθεσμιακές τιμές το 2019 κυμαινόταν γύρω στα 50 ευρώ. Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας για το 2023, στη Γαλλία, την προηγούμενη εβδομάδα, αυξήθηκαν σε περισσότερα από 300 ευρώ ανά μεγαβατώρα, ρεκόρ για τη σύμβαση. Τον Ιανουάριο, το ίδιο συμβόλαιο διαπραγματεύτηκε με λιγότερα από 130 ευρώ ανά μεγαβατώρα.
Ο αντίκτυπος αυτών των αυξήσεων θα είναι εμφανής στις τιμές λιανικής, αργότερα φέτος. Αλλά όταν η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας φτάσει σε υψηλά επίπεδα στα τέλη του 2022 και στις αρχές του 2023, ο αντίκτυπος στις οικογένειες και τις μικρές επιχειρήσεις θα είναι πραγματική τραγωδία.
Πολύ, απλά, “it’s the electricity stupid”. Έρχεται πραγματικό τσουνάμι και κάποιοι συνεχίζουν να ζουν σε ένα virtual reality (εικονική πραγματικότητα. Φίλες και φίλοι προσδεθείτε!
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, ειδικός σε θέματα Αμερικανικής Πολιτικής. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και τουThe Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον, μέλος του The International Institute for Strategic Studies του Λονδίνου, και υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
