Η επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι ένα γεγονός που στις διεθνείς σχέσεις ονομάζεται, «αυτό αλλάζει τα πάντα». Μια ιστορική στιγμή που οι περισσότεροι άνθρωποι με δραματικό τρόπο, σε όλα τα επίπεδα, αναγνωρίζουν ότι ο τρόπος που ζούσαμε πριν θα χρειαστεί προσαρμογή. Και μάλιστα, μια προσαρμογή που θα είναι δυσβάστακτη σε κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής. Τέτοιο γεγονός, ήταν και οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου το 2001, και όλοι θυμόμαστε τις βίαιες αλλαγές που έφεραν στον πλανήτη και στην καθημερινότητα των πολιτών. Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, είναι ένα γεγονός που αλλάζει τα πάντα και σε πολύ μεγαλύτερο και πιο βίαιο τρόπο από την 11η Σεπτεμβρίου το 2001. Αυτό ισχύει κατά κύριο λόγο για την Ευρώπη. Στην Ευρώπη ανοίγει ένας νέος, πολύ δύσκολος κύκλος, με έντονο στίγμα από το ιστορικό παρελθόν.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη *
Ηνωμένες Πολιτείες…
Ο Αμερικανός Πρόεδρος, Τζo Μπάiντεν, είχε μια ευκαιρία την περασμένη Τρίτη, στην ομιλία του για την κατάσταση του έθνους, ενώπιον της Βουλής και της Γερουσίας, να αναγνωρίσει αυτή την ιστορική στιγμή και να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, αλλά δυστυχώς απέτυχε πανηγυρικά. Η Δύση, η Ευρώπη, περίμενε και χρειάζονταν ένα νέο Χάρι Τρούμαν, και δυστυχώς, ξέμεινε με έναν, Τζίμι Κάρτερ.
Την ώρα που η δυτικός κόσμος και ειδικά η Ευρώπη, απειλείται από μια βίαιη συστημική αλλαγή στον τομέα της ασφάλειας, η οποία θα επηρεάσει την καθημερινότητα κάθε απλού πολίτη και κάθε νοικοκυριού, ο Αμερικανός Πρόεδρος και η κυβέρνησή του, αντί να προχωρήσει στην αύξηση των αμυντικών δαπανών, και την ρεαλιστική αναπροσαρμογή της καταστροφικής ενεργειακής πολιτικής στο εσωτερικό των ΗΠΑ, συνεχίζει να ζει σε έναν παράλληλο κόσμο, ασχολούμενη με πράσινα άλογα και περιθωριακά θέματα τα οποία απασχολούν, σεβαστές, αλλά μικρές κοινότητες και με ελάχιστη επιρροή στην καθημερινότητα της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών.
Ευρώπη…
Την ώρα που έχει ανάψει φωτιά στην στρατηγική καρδιά της Ευρώπης, και ενώ θα έπρεπε να υπάρχει ήδη προγραμματισμός, από την ζώσα σε παράλληλο κόσμο προκλητικά αμειβόμενη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, για το εφιαλτικό σενάριο που διαμορφώνεται για το σύνολο των ευρωπαϊκών λαών, το σύστημα του στρατηγικού νάνου που αποκαλείται Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει μπει στο χορό, των σωστών, συντριπτικών οικονομικών κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας, χωρίς δυστυχώς, να έχει σχέδιο για την επερχόμενη οικονομική και κοινωνική καταιγίδα που έχει αρχίσει να προελαύνει στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο, και πολύ σύντομα θα την δούμε στις πλατείες και τους δρόμους των ευρωπαϊκών πόλεων.
Με τις τιμές στον χώρο της ενέργειας να έχουν πάρει μια ξέφρενη ανηφορική πορεία, και τις τιμές στα σιτηρά, βασικές πρώτες ύλες και το κόστος μεταφοράς, να προκαλούν δραματική αύξηση στην αλυσίδα των τροφίμων, δημιουργούνται συνθήκες τέλειας καταιγίδας, η οποία σε συνδυασμό με το μεγαλύτερο από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, προσφυγικό κύμα στην Ευρώπη, απειλεί θανάσιμα τα θεμέλια των κοινωνιών και τη βίαιη ανατροπή – φτωχοποίηση μεγάλου αριθμού πολιτών στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών.
Μεγάλη Βρετανία…
Αν και το Brexit, δίνει στη Μεγάλη Βρετανία, τη δυνατότητα μιας ευελιξίας στη διαχείριση διεθνών κρίσεων, η τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται το πολιτικό σύστημα της χώρας, όχι μόνο δεν βοηθά στη διαμόρφωση μιας ρεαλιστικής στρατηγικής της Δύσης, αντίθετα απειλεί, να πλήξει οικονομικούς και στρατηγικούς πυλώνες δεκαετιών. Ο κατώτερος των περιστάσεων, βρετανός Πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον, σε μια προσπάθεια να απαλλαγεί από την θανάσιμη για το πολιτικό του μέλλον απειλή των πάρτι της πανδημίας, έχοντας απέναντι του μια επίσης κατώτερη των περιστάσεων αντιπολίτευση, έχει επιδοθεί σε μια φρενήρη κούρσα υπερβολής, η οποία είναι ξεκάθαρο ότι στερείται σχεδιασμό για την επόμενη ημέρα. Εάν πραγματικά πιστεύει ότι αλλάζοντας σε μια νύχτα τους κανόνες και τη λογική που για δεκαετίες, για να μην πω αιώνες που λειτουργεί το city του Λονδίνου, προσφέρει υπηρεσία στη Μεγάλη Βρετανία και τη Δύση, τότε ο Θεός να βάλει το χέρι του.
Γερμανία…
Ο κρεμάμενος, πολιτικά, από μια κλωστή νέος Καγκελάριος της Γερμανίας, Σοσιαλδημοκράτης, Όλαφ Σoλτς, αποφάσισε σε μια νύχτα να αλλάξει πυλώνες δεκαετιών, και παρά τη σωστή και με πολλά χρόνια καθυστέρηση αύξηση των αμυντικών δαπανών και της συνεισφοράς στο ΝΑΤΟ, είναι ξεκάθαρο ότι και αυτός, χωρίς σχέδιο για τη επόμενη ημέρα, τρέχει πίσω από τις εξελίξεις, ηγούμενος ενός ετερόκλητου πολιτικού συνασπισμού. Δυστυχώς, για τον ίδιο, το λαό του και την Ευρώπη, οι ημέρες που η Γερμανία ευημερούσε, εκμεταλλευόμενη το σύνολο της Ευρώπης, έχουν περάσει ανεπιστρεπτί, και έφτασε η ώρα να πληρώσει και αυτή το μάρμαρο.
Μακρόν…
Μοναδική εξαίρεση, στην κατήφεια των ευρωπαϊκών ηγεσιών, ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος, ξεκάθαρα, είναι ο μόνος που βλέπει σε βάθος χρόνου και αναλύει ρεαλιστικά την κατάσταση. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι είναι ο μοναδικός ηγέτης της Ευρώπης, που έχει κρατήσει ανοικτό απευθείας κανάλι επικοινωνίας, με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Πρόεδρος της Γαλλίας, συμμετέχοντας ενεργά στη σωστή επιβολή κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας, λειτουργώντας, ρεαλιστικά, όπως πρέπει να λειτουργεί σε θέματα ευρωπαϊκής και διεθνούς ασφάλειας, είναι ένας ηγέτης που δίνει προσοχή και ανησυχεί για τις επιπτώσεις που θα φέρει η σύρραξη μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Αντιλαμβάνεται, ότι η επόμενη ημέρα, ειδικά για την Ευρώπη, προδιαγράφεται εξαιρετικά δύσκολη. Διαβλέπει, ότι οι αποφάσεις του Βερολίνου, για επανεξοπλισμό της Γερμανίας, μπορεί, σήμερα, λόγω της υφιστάμενης κρίσης, να φαντάζουν ορθές, αλλά δεν είναι καθόλου ακίνδυνες σε βάθος χρόνου, για την ισορροπία της Ευρώπης.
Μέση Ανατολή…
Η εισβολή του Πούτιν, στην Ουκρανία δοκιμάζει την υγεία και τη δύναμη του δυτικού συμμαχικού συστήματος, με αποτέλεσμα, στην Ευρώπη και στην Ασία, σύμμαχοι των ΗΠΑ, όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία, να έχουν ξυπνήσει από ένα λήθαργο και να έχουν συσπειρωθεί γύρω από το υπό την κυριαρχία της Ουάσιγκτον, σύστημα ασφάλειας. Την ίδια στιγμή κάτι τέτοιο, δεν ισχύει για την κρίσιμη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Η στάση του Ισραήλ και σημαντικών αραβικών χωρών, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ, είναι ενδεικτική του προβλήματος που έχει δημιουργήσει η καταστροφική αμερικανική πολιτική στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Το Ισραήλ, το οποίο πρέπει να συντονίσει τις στρατιωτικές του δραστηριότητες κατά της Χεζμπολάχ και του Ιράν στη Συρία, με τις ρωσικές στρατιωτικές αρχές, από την εποχή της Πρωθυπουργίας Νετανιάχου, έχει δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς, τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία, και επιδιώκει να αποφύγει την αποξένωση είτε των ΗΠΑ είτε της Ρωσίας.
Η πρωτοφανής για τα δεδομένα στάση της Ιερουσαλήμ και η κομβικής σημασίας διπλωματική πρωτοβουλία, του Ισραηλινού Πρωθυπουργού, Ναφτάλι Μπένετ, να ταξιδέψει στη Μόσχα και να συναντήσει τον Πούτιν, πηγαίνοντας αμέσως μετά στο Βερολίνο, δείχνει την κρισιμότητα των περιστάσεων και το γεγονός ότι η κρίση της Ουκρανίας, διαχέεται και πέρα από το κύριο μέτωπό της που είναι η Ευρώπη.
Όταν του ζητήθηκε να αυξήσει την παραγωγή ενέργειας για να βοηθήσει στην αντιστάθμιση των συνεπειών των κυρώσεων στη Ρωσία, ο διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, δήλωσε στον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, ότι η Σαουδική Αραβία προτιμά να τηρήσει τις συμφωνίες παραγωγής της με τη Μόσχα.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ένας άλλος μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ, ήταν εξίσου ψυχρός, απέχοντας από το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, που καταδίκαζε την επιθετικότητα της Ρωσίας πριν υποστηρίξει ένα λιγότερο επακόλουθο ψήφισμα στη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού.
Η κυβέρνηση Ομπάμα ήταν μια καταστροφή για το αμερικανικό δίκτυο συμμαχιών στη Μέση Ανατολή. Η πρόωρη αποχώρηση από το Ιράκ, η αποτυχία ανάπτυξης εποικοδομητικής πολιτικής έναντι της Αραβικής Άνοιξης, ιδίως στην Αίγυπτο, τα άθλια επακόλουθα της επέμβασης στη Λιβύη και οι κατά συρροή λανθασμένοι υπολογισμοί στη Συρία, που κατέληξαν το να βάλλουν τη Ρωσία και το Ιράν στη θέση του οδηγού, εις βάρος ενός βίαιου εμφυλίου πολέμου και της κατάρρευσης του Λιβάνου, δημιούργησαν μια βαθιά εντύπωση αμερικανικής ανικανότητας και αναξιοπιστίας σε ολόκληρη την περιοχή. Η ανεύθυνη και φρενήρης προσπάθεια, του Προέδρου Ομπάμα, όπως το είδαν οι περιφερειακές δυνάμεις, για μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, που θυσίασε βασικά συμφέροντα ασφαλείας των μακροχρόνιων συμμάχων των ΗΠΑ, για να διευκολύνει την έξοδο της Αμερικής από μια περιοχή που δεν ήθελε πλέον να υπερασπιστεί, εμβάθυνε την αίσθηση της απελπισίας. Και αυτό το βλέπουμε στην αντίδραση σε μια κρίσιμη στιγμή και εν μέσω μιας τεραστίων διαστάσεων οικονομικής κρίσης για τη Δύση και ειδικά την Ευρώπη.
Τουρκία…
Όποιος κάνει το λάθος, ειδικά στη χώρα μας, να παραβλέψει τις επιπτώσεις που έχει για την Τουρκία, η κρίση από την εισβολή της Ρωσίας, στην Ουκρανία, πραγματικά βλέπει το δέντρο και έχει χάσει το δάσος. Μπορεί η Τουρκία, του Ταγίπ Ερντογάν, να είχε περιέλθει σε δεινή θέση, όσο αφορά τις σχέσεις της με τη Δύση και ειδικά την Ουάσιγκτον. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, δυστυχώς, άλλαξαν όλο αυτό το σκηνικό σε μια νύχτα. Η Τουρκία επανέρχεται στο πρώτο τραπέζι των σχεδιασμών, της Ουάσιγκτον και της Δύσης και βλέπουμε ακόμη και με το Ισραήλ, να αναβιώνει, αργά αλλά σταθερά, η παλιά σχέση μεταξύ των δυο χωρών. Σίγουρα, το μονοπάτι διατήρησης ισορροπίας μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, δεν είναι μια εύκολη εξίσωση για την Τουρκία του Ερντογάν. Παρόλα αυτά η κρίση στην Ουκρανία, καθιστά, ξανά, την Τουρκία, ελκυστικό προϊόν στο σκληρό πόκερ που βρίσκεται σε εξέλιξη. Αυτό θα έχει κρίσιμες και επικίνδυνες επιπτώσεις στα εθνικά μας θέματα, Αιγαίο και κυρίως Κυπριακό.
Κίνα…
Ο ρόλος και τα κέρδη που αποκομίζει η Κίνα από την σύρραξη στην Ουκρανία, αποτελούν, από μόνα τους, ένα τεράστιο ξεχωριστό κεφάλαιο. Πέραν πάσης αμφιβολίας, το Πεκίνο, ενισχύεται δραματικά στη διεθνή σκακιέρα και ο σινορωσικός άξονας, πρέπει να προκαλέσει μεγάλο προβληματισμό στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και στη Δύση ευρύτερα. Εάν μάλιστα προσθέσει κανείς στην εξίσωση και το Ιράν, τότε το μίγμα γίνεται ακόμη πιο εκρηκτικό.
Η τραγωδία που υφίσταται ο λαός της Ουκρανίας και η εγκληματική εισβολή του Πούτιν, δεν αμφισβητείται. Την ίδια στιγμή, οι διεθνείς σχέσεις και η πολιτική ασφάλειας, έχει αποδειχθεί ιστορικά, ότι πρέπει να κυριαρχείται από ρεαλισμό και σοβαρό σχεδιασμό. Δυστυχώς, αυτό μέχρι σήμερα, στην Ουάσιγκτον, τις Βρυξέλλες, το Λονδίνο, το Παρίσι και το Βερολίνο, δεν συνέβαινε. Ας ελπίσουμε να αρχίσει να συμβαίνει αν και ήδη είναι πολύ αργά για να είναι αναίμακτο.
* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Αναλυτής Διεθνών Σχέσεων, Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, Μέλος του The International Institute for Strategic Studies, και επί σειρά ετών Ανταποκριτής στην Washington DC, διαπιστευμένος στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο.
