«Το ουκρανικό ζήτημα κρίνεται στην πραγματικότητα μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ. Η Ευρώπη έχει παραδώσει, σε πολύ μεγάλο βαθμό, το ζήτημα της ευρωπαϊκής ασφάλειας στα χέρια των ΗΠΑ», ανέφερε ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου του ΑΠΘ, πρώην αντιπρόεδρος και υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, κατά την τοποθέτησή του σε διαδικτυακή εκδήλωση την οποία οργάνωσε η Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, με θέμα «Ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και τα ανθρώπινα δικαιώματα».
«Η λύση δεν θα έρθει από τις ΗΠΑ, αλλά από την Ευρώπη» υποστήριξε η βουλευτής της ΝΔ, πρώην υπουργός Εξωτερικών και αντιπρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης Συμβουλίου της Ευρώπης, Ντόρα Μπακογιάννη.
«Φαίνεται πως η Ευρώπη αντιδρά και αυτό είναι θετικό μόνο αν καταλήξει σε μια ενιαία εξωτερική και αμυντική πολιτική», είπε ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και πρώην υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Κατρούγκαλος.
«H EE έχει υποστεί δύο σοκ τα τελευταία χρόνια, τα οποία την έχουν κινητοποιήσει. Το ένα είναι η πανδημία και το άλλο είναι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Οι ακραίες αυτές καταστάσεις την ανάγκασαν να ενεργοποιηθεί. Είχε προετοιμαστεί στου κασίδη το κεφάλι. Είχε προετοιμαστεί κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, στο “εργαστήριον η Ελλάς” και είχε διαμορφώσει την ικανότητά της, με πάρα πολλά ερωτηματικά, να αντιδρά σε κρίσεις, γιατί νόμιζε πως η ιστορία έχει τελειώσει και ότι όλα θα λειτουργούν υπό φυσιολογικές συνθήκες θερμοκρασίας και πιέσεως», σημείωσε ο κ. Βενιζέλος και πρόσθεσε: «Η Ευρώπη έχει παραδώσει, σε πολύ μεγάλο βαθμό, εδώ και έναν αιώνα, το μεγάλο ζήτημα της ευρωπαϊκής ασφάλειας στα χέρια των ΗΠΑ. Σήμερα, οι ΗΠΑ είναι ο βασικός συνομιλητής του Προέδρου Πούτιν και το ζήτημα κρίνεται στην πραγματικότητα μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι ηγέτες παίζουν έναν διαδικαστικό μεσολαβητικό ρόλο. Η απόφαση, όμως, του Προέδρου Πούτιν να κινηθεί η πολεμική μηχανή, να κηρυχθεί στην πραγματικότητα ένας πόλεμος εναντίον της Ουκρανίας, κινητοποίησε περισσότερο και βαθύτερα την ΕΕ, και, παραδόξως, όχι την πάντοτε κινητική Γαλλία, αλλά τη Γερμανία, η οποία βρήκε μία ιστορική ευκαιρία να μπορέσει να ξεπεράσει το βαθύ σύμπλεγμα ενοχής που έχει σε σχέση με τον ναζισμό, το Ολοκαύτωμα και τις ιστορικές ευθύνες της για ό,τι συνέβη στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Στη συνέχει, ο κ. Βενιζέλος αναφέρθηκε στην αλλαγή της στάσης της Γερμανίας:
«Η ομιλία Σολτς στην Ομοσπονδιακή Βουλή, τα 100 δισ. ευρώ σε ένα αμυντικό πρόγραμμα, ίσως είναι μία νέα εποχή για την Ευρώπη αλλά και για τις γερμανορωσικές σχέσεις στο πεδίο της οικονομίας, της ενέργειας και στο πεδίο της εξωτερικής και της αμυντικής πολιτικής. Η Ευρώπη δείχνει ανακλαστικά. Δεν μπορεί από μόνη της η Ευρώπη να χειριστεί τα ζητήματα αυτά αλλά ούτε οι ΗΠΑ. Η Δύση ανασυγκροτείται στρατηγικά και αυτό είναι το πολύ σημαντικό κεκτημένο, το οποίο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιλογή που έκανε ο Πρόεδρος Πούτιν να οδηγήσει τα πράγματα στα άκρα. Η συζήτηση έχει ξαναγυρίσει στις πηγές του ψυχρού πολέμου, στην πυρηνική αποτροπή και ως πυρηνική δύναμη η ΕΕ είναι κάτι πολύ λίγο. Οι πυρηνικές δυνάμεις είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο είναι πλέον εκτός ΕΕ, αλλά η βρετανική πυρηνική ισχύς είναι εντός νατοϊκού σχεδιασμού. Ευρωπαϊκός πυρηνικός πυλώνας είναι η Γαλλία, που είναι εκτός νατοϊκού σχεδιασμού.
Στα θέματα που θέτει ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν μπορεί να δοθεί απάντηση από την ΕΕ. Διότι τα θέματα αυτά συνδέονται, πλέον, με τον πυρηνικό συσχετισμό δυνάμεων και με την ανάσχεση και η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να προσφέρει στον εαυτό της και στην Ουκρανία αντιπυρηνική ομπρέλα και ανάσχεση. Οι ΗΠΑ είναι απολύτως αναγκαίες, γι’ αυτό και ο συνομιλητής του Προέδρου Πούτιν είναι ο κ. Μπάιντεν».
Ντόρα Μπακογιάννη: Η λύση θα έρθει από την Ευρώπη
«Η αλλαγή στη Γερμανία είναι συνταρακτική και μόνο κάποιος που την ξέρει καλά μπορεί να καταλάβει το μέγεθος της αλλαγής. Ήταν αδιανόητο να φανταστεί κανείς ότι μόνο σε μία εβδομάδα η Γερμανία θα πέταγε στον κάλαθο των αχρήστων ένα δόγμα 75 ετών. Το να ξαναγίνει η Γερμανία στρατιωτική δύναμη ήταν στη δικιά μου τη γενιά το απόλυτο ταμπού», τόνισε η κ. Μπακογιάννη.
Η ίδια συμπλήρωσε ότι «έχει σημασία και ο τρόπος με τον οποίο ειπώθηκε για συνεργασία Γερμανίας-Γαλλίας στον αμυντικό τομέα. Βέβαια, κάποιοι πιστεύαμε εδώ και χρόνια ότι η Ευρώπη χρειάζεται έναν αμυντικό βραχίονα και ότι η Ευρώπη, για να σταθεί σοβαρά και αξιόπιστα στο διεθνές γίγνεσθαι, θα πρέπει να σταματήσει να εξαρτάται η ασφάλειά της από τις ΗΠΑ και η ενεργειακή της ασφάλεια από τη Ρωσία. Είναι πασιφανές ότι μία τέτοια Ευρώπη δεν μπορεί να δράσει και αυτό πίστεψε και ο κ. Πούτιν. Το πρώτο του λάθος ήταν πως πίστεψε ότι έχει μπροστά του μία Ευρώπη διαλυμένη, και ήταν σχεδόν βέβαιος ότι η Ευρώπη δεν θα καταλήξει σε ομόφωνη απόφαση. Το δεύτερο λάθος που έκανε ήταν πως πίστεψε πως ο Πρόεδρος της Ουκρανίας ήταν ένας καραγκιόζης, ο οποίος θα φύγει το ταχύτερο με κάποιο ελικόπτερο ή αεροπλάνο, όπως έκανε ο δικός του άνθρωπος όταν έπεσε από την εξουσία. Αυτά τα δύο δεν γίνανε και σήμερα είναι μία νέα πραγματικότητα, στην οποία τα χειρότερα είναι μπροστά, διότι η άμυνα φέρνει περισσότερο πείσμα και φοβάμαι πως έχουμε να δούμε πολύ άγριες καταστάσεις στην Ουκρανία πριν φθάσουμε κάποια στιγμή στην κατάπαυση του πυρός και στην αναζήτηση πιο μακροπρόθεσμων λύσεων».
«Δεν πιστεύω πως η λύση θα έρθει από τις ΗΠΑ αλλά από την Ευρώπη και οφείλει να έρθει από την Ευρώπη. Η Ευρώπη ξέρει καλά τη γειτονιά της και με ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πρέπει να υπάρξει κάποιας μορφής λύση στο πρόβλημα Ουκρανίας-Ρωσίας. Δεν έχω, όμως, κάποια αυταπάτη. Ξαναμπαίνουμε σε μία ψυχροπολεμική περίοδο, με ακραίες λογικές και ίσως το μόνο πιο ενθαρρυντικό είναι ότι αυτή η γενική απάντηση κατά της λογικής του αναθεωρητισμού, η οποία κατατέθηκε από τον κ. Πούτιν, είναι κάτι σημαντικό για την Ελλάδα και το οποίο πολλά χρόνια περιμέναμε να το ακούσουμε ομοφώνως από την ΕΕ», κατέληξε η κ. Μπακογιάννη.
Γιώργος Κατρούγκαλος: Χρειαζόμαστε μία νέα ΕΕ που θα έχει τη δική της φωνή
«Η Ευρώπη φαίνεται σήμερα να αναζητά, έστω ψηλαφώντας, μια ενιαία εκπροσώπηση, μια καινούργια φωνή, στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας. Συμφωνούμε όλοι πως η εισβολή στην Ουκρανία απετέλεσε κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που βρισκόμαστε μπροστά σε παρόμοιες παραβιάσεις. Η εισβολή στην Κύπρο το 1974 είναι κλασικά μια τέτοια περίπτωση. Σε καμία περίπτωση αυτά δεν τίθενται συμψηφιστικά», επεσήμανε ο κ. Κατρούγκαλος.
Ο τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ υπογράμμισε ότι «η Ευρώπη απέτυχε όχι απλώς στο να μη γίνει ο πόλεμος. Το μέγεθος της ευθύνης της Ευρώπης πηγαίνει αρκετά προς τα πίσω και η μεγαλύτερη ευθύνη ανάγεται στην πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα, που ματαιώθηκαν προσπάθειες να διαμορφωθεί πράγματι ένα σύστημα ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής της ασφάλειας, που θα περιλάμβανε και τη Ρωσία. Σημαντικές συζητήσεις έγιναν στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ, είχαμε τη Χάρτα της Κωνσταντινούπολης, τη Χάρτα του Παρισιού, που προέκριναν ένα σύστημα που το ονόμαζαν αδιαίρετη ασφάλεια, που ναι μεν δεν δεχόταν σφαίρες επιρροής αλλά δεχόταν ότι θα πρέπει η ασφάλεια του ενός να μην επηρεάζει την ασφάλεια του άλλου. Αυτή η προσπάθεια, δυστυχώς, εγκαταλείφθηκε επειδή πολλές δυτικές χώρες πίστεψαν πως η Ρωσία είναι πλέον μια δεύτερης κατηγορίας δύναμη, που δεν χρειάζεται να παίρνουμε ιδιαίτερα σοβαρά τις ανησυχίες της.
Αντίθετα με τις προβλέψεις των περισσότερων και τις δικές μου, η Ρωσία προχώρησε σε αυτήν την παράνομη εισβολή. Φαίνεται πως η Ευρώπη αντιδρά», ανέφερε ο κ. Κατρούγκαλος και εκτίμησε ότι η αλλαγή της στάσης της Ευρώπης και της Γερμανίας μπορεί να αποτελέσει ιδιαίτερα θετική εξέλιξη «μόνο αν καταλήξει στη διαμόρφωση μιας κοινής πολιτικής ευρωπαϊκής άμυνας με χαρακτηριστικά στρατηγικής αυτονομίας απέναντι στο ΝΑΤΟ. Αν το ζητούμενο είναι να υπάρξει η Ευρώπη ως τέταρτος πόλος στη διεθνή σκηνή, ποια είναι η θέση της Ελλάδας. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Ελλάδα ανήκει στον δυτικό πολιτισμό αλλά τα στρατηγικά συμφέροντα ΗΠΑ και Ευρώπης σε καμία περίπτωση δεν είναι ταυτόσημα. Η Ευρώπη πρέπει να γίνει αυτός ο τέταρτος πόλος, προκειμένου να ασκήσει εξισορροπητικό ρόλο στη διεθνή σκηνή, ώστε να μη γίνει αναπόφευκτος ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος».
«Είναι προφανές ότι η προστιθέμενη αξία που μπορεί να φέρει σε μια τέτοια Ευρώπη η Ελλάδα είναι να εξακολουθεί να παίζει τον ρόλο γέφυρας ανάμεσα στην ΕΕ και τις άλλες μεγάλες δυνάμεις, την Κίνα, τη Ρωσία και τον υπόλοιπο κόσμο. Οι επιλογές της κυβέρνησης επιδιώκουν να ανατρέψουν αυτήν την πάγια σταθερά της εξωτερικής μας πολιτικής όχι μόνο με την αποστολή θανάσιμου πολεμικού υλικού στην Ουκρανία, αλλά και με αποφάσεις όπως η αποστολή στρατευμάτων στην Σαουδική Αραβία. Επιδιώκει την επιστροφή στον ρόλο του προκεχωρημένου φυλακίου που ήταν επιλογή του Ψυχρού Πολέμου. Είναι σαν να διαβάζουμε τον σημερινό κόσμο με τα γυαλιά του Ψυχρού Πολέμου».
Τη συζήτηση συντόνισαν ο κοσμήτορας Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος και η καθηγήτρια Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου Μαρία Γαβουνέλη.
