Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πριν από 1,5 περίπου χρόνο την πρώτη της στρατηγική για τα δικαιώματα των θυμάτων. Η στρατηγική καθορίζει σειρά δράσεων για την επόμενη πενταετία, με επίκεντρο δύο στόχους: πρώτον, να μπορούν τα θύματα να καταγγέλλουν τα εγκλήματα, να διεκδικούν αποζημίωση και, τελικά, να ανακάμπτουν από τις συνέπειες του εγκλήματος· δεύτερον, να αναπτυχθεί συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς για τα δικαιώματα των θυμάτων.
Του Γιώργου Κώτσηρα *
Στο πλαίσιο αυτό το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ήδη προχωρήσει σε σημαντικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της προστασίας των δικαιωμάτων των θυμάτων εγκληματικών πράξεων.
Συγκεκριμένα, ολοκληρώθηκε η σύνταξη και εκκίνησε η υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το οποίο αφορά την περίοδο 2021-2023, αποτελεί μία ολοκληρωμένη οριζόντια στρατηγική για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού και έχει άξονες προτεραιότητας μεταξύ άλλων και μία δικαιοσύνη φιλική προς τα παιδιά. Παράλληλα, οι πρόσφατες τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Νόμος 4855/2021 «Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα, του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και άλλες επείγουσες διατάξεις») ενισχύουν την προστασία των παιδιών θυμάτων εγκληματικών πράξεων. Ένας από τους βασικούς στόχους των τροποποιήσεων είναι η απόλυτη και αποτελεσματική προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως π.χ. των ανηλίκων που χρειάζονται αυξημένες νομοθετικές παρεμβάσεις ώστε να σπάσουν την σιωπή τους και να καταγγείλουν τα σε βάρος τους εγκλήματα όπως τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας. Επιπλέον, προβλέπεται η δυνατότητα της κατά προτεραιότητα διεξαγωγής της κύριας ανάκρισης και εισαγωγής τέτοιων υποθέσεων στο ακροατήριο . Οι ανωτέρω προβλέψεις εφαρμοζόμενες συνδυαστικά με την διαφοροποίηση στην ποινική αντιμετώπιση του καταδικασθέντος σε αδικήματα τέτοιας φύσεως όπως πχ της εμπορίας ανθρώπων ή της μαστροπείας αποτελούν σημαντικές ασφαλιστικές δικλείδες και συμβάλλουν στην αποτελεσματική προστασία των θυμάτων.
Επιπλέον, με ενέργειες, συνεχείς παρεμβάσεις, πρωτοβουλίες και διαρκή συνεργασία με άλλους φορείς αντιμετωπίστηκαν οι πρακτικές δυσχέρειες και το Αυτοτελές Γραφείο Προστασίας Ανήλικων Θυμάτων (θεσμός «Σπίτια του Παιδιού») της Αθήνας λειτουργεί πλέον με αποτελεσματικότητα και οργανωτική επάρκεια με σκοπό την ενίσχυση των δικαιωμάτων των παιδιών με βάση τις αρχές της φιλική στα παιδιά δικαιοσύνης. Είναι ένας ειδικά διαμορφωμένος χώρος στον οποίο λαμβάνει χώρα παρουσία ειδικά εκπαιδευμένου παιδοψυχολόγου ή παιδοψυχιάτρου η εξέταση ως μάρτυρα του ανήλικου θύματος σε ιδιαιτέρως ειδεχθή εγκλήματα όπως τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας. Η λειτουργία του «Σπιτιού του Παιδιού» επιτρέπει τη διεξαγωγή της κατάθεσης-εξέτασης ανήλικων θυμάτων στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους, με συνέπεια η ακρόαση των παιδιών να γίνεται σε φιλικό προς αυτά περιβάλλον και, εν τέλει, οι ποινικές διαδικασίες να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών.
Παράλληλα, στην αλλαγή του νομικού πλαισίου για την Εθνική Σχολή Δικαστικών λειτουργών (ν. 4871/2021 «Μεταρρυθμίσεις στο νομοθετικό πλαίσιο της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών») συμπεριλήφθηκαν για πρώτη φορά στο θεματολόγιο προγραμμάτων υποχρεωτικής επιμόρφωσης των δικαστικών λειτουργών οι αρχές της φιλικής προς τα παιδιά δικαιοσύνης, κάτι που αναμφίβολα θα συμβάλλει στην ενίσχυση των δικαιωμάτων των ανήλικων θυμάτων.
Επίσης, το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε συνεργασία με την Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών έχει αναλάβει πρωτοβουλίες τόσο για την ενίσχυση της διδασκαλίας ύλης σχετικής με τα δικαιώματα των θυμάτων εγκληματικών πράξεων με βάση το εθνικό και ενωσιακό δίκαιο στα μαθήματα του προγράμματος σπουδών της σχολής όσο και για την υλοποίηση, εντός του 2022, σχετικού διεπιστημονικού σεμιναρίου με έμφαση στα δικαιώματα των θυμάτων.
Με πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης και σε συνεργασία με το Γραφείο του Εθνικού Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων λειτουργεί ειδική Ομάδα Εργασίας για την προστασία των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων. Η ομάδα ήδη προβαίνει σε μια συνολική αποτύπωση και αξιολόγηση της κατάστασης στην Ελλάδα προχωρώντας παράλληλα στην ανάληψη σχετικών δράσεων και πρωτοβουλιών (συναντήσεις με ειδικούς του πεδίου και θεσμικούς φορείς, προετοιμασία σχετικών οδηγών κοκ.). Επίσης, το Υπουργείο Δικαιοσύνης ενισχύει τη δικαστική συνεργασία στις ποινικές υποθέσεις, κάτι που σχετίζεται άμεσα με την προστασία των θυμάτων της εμπορίας ανθρώπων που αποτελεί ένα έγκλημα που πολύ συχνά έχει διεθνείς προεκτάσεις.
Τέλος, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει προχωρήσει στον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων για την προστασία θυμάτων ρατσιστικής βίας. Ενδεικτικά αναφέρεται ο οδηγός για τα δικαιώματα των θυμάτων ρατσιστικού εγκλήματος (ο οποίος είναι μεταφρασμένος και σε εννέα (9), πέραν των ελληνικών γλώσσες) καθώς και η συμφωνία για τη βελτίωση της συνεργασίας για την καταγραφή και τη διατήρηση δεδομένων σχετικά με τα ρατσιστικά εγκλήματα που καταρτίσθηκε μεταξύ του Υπουργού Δικαιοσύνης, του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, του Υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, της Προέδρου του Αρείου Πάγου και του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, στο πλαίσιο εφαρμογής σχετικής συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Οργανισμού για την ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη.
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης θέτει την προστασία των θυμάτων εγκληματικών πράξεων στο επίκεντρο των πολιτικών του δημιουργώντας ένα συνεκτικό πλαίσιο στήριξης και προστασίας τους που εμπνέεται ασφαλώς από την υπερεθνική δικαιοταξία και επιδιώκει το μέγιστο επίπεδο προστατευτικών εγγυήσεων που αυτή τάσσει.
* Ο κ. Γιώργος Κώτσηρας είναι Υφυπουργός Δικαιοσύνης, Βουλευτής Δυτικής Αττικής ΝΔ.
