Στα προηγούμενα άρθρα της σειράς «ναρκισσισμός» αναφερθήκαμε συνοπτικά στον τρόπο που μπορούμε να τον ξεχωρίσουμε από την έντονη αυτοπεποίθηση και σε έξι τρόπους που θα μπορούσατε να αντιμετωπίσετε ναρκισσιστικές – αλαζονικές συμπεριφορές του παιδιού σας. Να γνωρίζεται ότι δεν είναι και απαραίτητο το παιδί να έχει διαπράξει μια τέτοια συμπεριφορά για να υιοθετηθούν οι πρακτικές αυτές.
Της Σύλιας Θεοδοσοπούλου *
Σε αυτό, το τελευταίο στην σειρά του παιδικού ναρκισσισμού, άρθρο θα επισημανθούν ακόμη έξι τρόποι που θα μπορούσαν οι γονείς (ή οι σημαντικοί άλλοι) να αντιμετωπίσουν και να «προλάβουν» ναρκισσιστικές συμπεριφορές του παιδιού. Ωστόσο, θα επαναλάβω πως οι πρακτικές αυτές θα ενισχύσουν ούτως ή άλλως την προσωπικότητα του παιδιού σας.
Περιορίστε τις υπερβολές
Το να γεμίζετε το παιδί σας με ακριβά δώρα μπορεί να ενισχύσει την ιδέα του ότι είναι υπεράνω άλλων ατόμων. Μπορεί επίσης να του διδάξει ότι η αυτοεκτίμηση του χτίζεται γύρω από το να έχει πράγματα -και να δείχνει αυτά τα πράγματα στους άλλους. Ορίστε όρια στο ποσό που δίνετε στο παιδί σας. Υπενθυμίστε του ότι η ζωή δεν έχει να κάνει με το ποσό των υλικών πραγμάτων που κατέχει. Αντίθετα, έχει πολλά που θα μπορούσε να δώσει σε άλλους (όπως χρόνο και ταλέντο).
Περιορίστε τη χρήση ηλεκτρονικών
Πολλές από τις διαφημίσεις που βλέπει το παιδί σας στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση κλπ. προσπαθούν να πείσουν ότι πρέπει να αγοραστούν ορισμένα προϊόντα για να φαίνεται πιο όμορφα ή πιο πλούσια από τα άλλα παιδιά. Αυτά τα μηνύματα θα μπορούσαν να ενισχύσουν την εστίαση σε επιφανειακά πράγματα. Είτε το παιδί σας έχει εμμονή με το να βγάλει την τέλεια selfie είτε με το να καυχηθεί για τις τελευταίες οικογενειακές σας διακοπές, τα κοινωνικά μέσα μπορεί να χρησιμεύσουν ως διέξοδος για τον ναρκισσισμό τους. Άλλωστε, τα περισσότερα παιδιά περνούν ολοένα και περισσότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για αυτό είναι σημαντικό να ορίσετε υγιή όρια στο χρόνο που περνά μπροστά στην οθόνη. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να συμμετέχουν σε μια μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων για να βοηθήσετε να χτίσουν υγιή αυτοπεποίθηση και αυτογνωσία.
Επικεντρωθείτε στις προσπάθειες των παιδιών όχι τόσο στο αποτέλεσμα
Όταν το παιδί σας παίρνει καλό βαθμό στις εξετάσεις, επαινέστε τις προσπάθειές του ώστε να μπορείτε να χτίσετε χαρακτήρα! Αντί δηλαδή να φουσκώνετε το εγώ του παιδιού («Είσαι πάρα πολύ έξυπνο» «Είσαι ο καλύτερος ποδοσφαιριστής» Πείτε πράγματα όπως, «Μελέτησες πολύ σκληρά και τελικά τα κατάφερες» ή «Κουράστηκες πολύ στο γήπεδο σήμερα αλλά έτσι καταφέρατε τη νίκη! Μπράβο!»). Τότε θα ξέρει ότι εκτιμάτε την προσπάθειά περισσότερο από το επίτευγμά του.
Δημιουργήστε μια υγιή αυτο-εικόνα
Ενώ ένα λαμπερό καινούργιο κολιέ ή το να συμμετέχει στο δεκαπενταμελές μπορεί προσωρινά να βοηθήσει το παιδί σας να νιώσει καλά για τον εαυτό του, όμως η αυτοεκτίμησή του δεν θα έπρεπε να εξαρτάται από αυτά. Βοηθήστε το να οικοδομήσει σταθερές βάσεις στην αυτοεκτίμηση, ώστε να ξέρει ότι μπορεί να αισθάνεται καλά για τον εαυτό του ακόμα και όταν αποτυγχάνει ή απορρίπτεται. Οι υγιείς δραστηριότητες μπορούν να βοηθήσουν να νιώσει καλά για τον εαυτό του (μαθήματα βιολιού/μουσικής/χορού/ πολεμικών τεχνών κλπ.). Όταν πραγματικά αισθάνεται καλά για τον εαυτό του, θα αισθάνεται λιγότερο υποχρεωμένο να καυχηθεί στους άλλους για τα επιτεύγματά του.
Εκχώρηση μικροδουλειών
Ένας τρόπος να κρατήστε το παιδί σας ταπεινό είναι να αναθέσετε εργασίες στο σπίτι. Θα μπορούσατε, να τα καταστήσετε υπεύθυνα για την τακτοποίηση και (δυνητική) καθαριότητα του δωματίου τους. Επιβραβεύστε τα με πρόσβαση στα προνόμιά τους μόλις ολοκληρωθούν οι δουλειές τους.
Πολύ όμορφη για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, και μια κοινώς αποδεκτή δραστηριότητα, είναι η ανάθεση της φροντίδας ενός κατοικίδιού ζώου. Τροφή, βόλτα, καθάρισμα σε συνδυασμό με τα οφέλη στην ψυχική υγεία του παιδιού. Αν, λοιπόν, το παιδί σας παρακαλεί για ένα κατοικίδιο ζώο -και δεν έχει κάποια αλλεργία ή πρόβλημα υγείας- σκεφτείτε σοβαρά να υιοθετήσετε!
Διδάξτε υγιείς στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων
Η εχθρότητα, η σκληρότητα και η αλαζονεία οφείλονται στις προσπάθειες ενός παιδιού να καλύψει άβολα συναισθήματα, όπως θλίψη ή αμηχανία. Το παιδί σας μπορεί να επιμείνει ότι ο προπονητής του θέλει να το αποβάλει από την ομάδα γιατί δεν καταλαβαίνει πόσο καλό είναι ή ότι η δασκάλα του έδωσε μια κακή βαθμολογία επειδή τo ζηλεύει. Διδάξτε στο παιδί σας υγιείς τρόπους για να αντιμετωπίζουν ανασφάλειες και άβολα συναισθήματα (το να γράφει όταν είναι λυπημένος/η ή να μιλάει με έναν φίλο όταν είναι αμηχανία, για παράδειγμα) θα μπορούσαν να βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τα συναισθήματά τους με πιο υγιή τρόπο. Συζητήστε συχνά για τα συναισθήματα. Μοιραστείτε τις εμπειρίες σας που περιλαμβάνουν αποτυχία ή απόρριψη και τον πειρασμό, που ίσως αισθανθήκατε, για να κατηγορήσετε άλλους ανθρώπους για αυτές. Εξηγήστε τους πιο υγιείς τρόπους που βρήκατε για να αντιμετωπίσετε τις δύσκολες καταστάσεις. Το «χρησιμοποιούμε τις λέξεις μας» είναι ένα αξιόλογο παιχνίδι που μπορεί να βοηθήσει στο σημείο αυτό. Θα πρέπει να εκφράζουμε συναισθήματα που νιώθουμε κάθε στιγμή και όχι να τα δείχνουμε με την συμπεριφορά μας (π.χ. «Είμαι θυμωμένή τώρα» αντί για την χρήση επιθετικής συμπεριφοράς από την πλευρά του παιδιού).
Κάντε το παιδί σας υπεύθυνο για τις επιλογές του
Ένας από τους καλύτερους τρόπους αντιμετώπισης αλαζονικών συμπεριφορών είναι να τα καταστήσετε υπεύθυνα για τη συμπεριφορά τους. Μην «σώζετε» το παιδί κάθε φορά που κάνει ένα λάθος και μην επεμβαίνετε για να το σώσετε από την αποτυχία όλη την ώρα. Αντί αυτού, αφήστε το να βιώσει λογικές ή φυσικές συνέπειες για τη συμπεριφορά του. Εάν σπάσει κάτι για παράδειγμα, «χρεώστε» το με επιπλέον εργασίες στο σπίτι. Εάν χάσει επίτηδες το σχολικό λεωφορείο, «χρεώστε» το για το χρόνο σας να το οδηγήσετε στο σχολείο (σαν να ήσασταν ταξί) με επιπλέον εργασίες. Βοηθήστε το να επιλύσει το πρόβλημα, αλλά ενθαρρύνετε το να λάβει μέτρα για να αντιμετωπίσει μόνο του την κατάσταση.
Για να κλείσουμε αυτό το άρθρο θα αναφερθώ στο να ζητήστε επαγγελματική βοήθεια. Αν το πρόβλημα επιμένει και οι ναρκισσιστικοί τρόποι του παιδιού σας προκαλούν σοβαρά προβλήματα στη ζωή του, αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια. Αν, για παράδειγμα, δεν είναι σε θέση να διατηρήσει φιλίες επειδή αποξενώνει τους συνομηλίκους του τότε θα συνιστούσα να μιλήστε με αρμόδιο γιατρό ψυχικής υγείας.
Εν κατακλείδι, υπενθυμίζω ότι η εγωκεντρικότητα (που συχνά καλείται «ναρκισσισμός») είναι ένα φυσιολογικό και επιθυμητό φαινόμενο, απαραίτητο για τη συγκρότηση και σταθεροποίηση της αίσθησης του εαυτού στα πλαίσια που καθορίσαμε! Εδώ (και στο προηγούμενο άρθρο της σειράς) αναφέρονται τρόποι που μπορούν να εξομαλύνουν αλαζονικές ή ναρκισσιστικές συμπεριφορές αλλά και συμπεριφορές της δέουσας γονικής ανατροφής ταπεινών παιδιών με αυτογνωσία και υγιή αυτοπεποίθηση.
* Η Σύλια Θεοδοσοπούλου είναι ψυχολόγος με ειδίκευση στα παιδιά
