Μείωση του αριθμού των διοικητικά κρατούμενων υπηκόων τρίτων χωρών προς επιστροφή κατά 25% σε προαναχωρησιακά κέντρα και αστυνομικά τμήματα σημειώνεται το 2021 σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, ενώ η μείωση αγγίζει το 50% ειδικά στα αστυνομικά τμήματα.
Τα παραπάνω προκύπτουν από στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για τον Οκτώβριο του 2021 που παρουσίασε ο Συνήγορος του Πολίτη, Ανδρέας Ποττάκης, κατά τη διάρκεια σημερινής συζήτησης με θέμα «Το ευρωπαϊκό πλαίσιο των αναγκαστικών επιστροφών: εξελίξεις και προκλήσεις», στο αμφιθέατρο του υπουργείου Δικαιοσύνης.
Ο κ. Ποττάκης χαρακτήρισε τη μείωση αυτή «εξαιρετικά ενθαρρυντική εξέλιξη», καθώς «σε προηγούμενες εκθέσεις είχαμε επισημάνει τα προβλήματα που προκαλούνται στη διοικητική κράτηση των αλλοδαπών συνολικά, αλλά ιδίως στα ακατάλληλα για κράτηση κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων». Επίσης, ο Συνήγορος του Πολίτη έκανε λόγο για «αξιοσημείωτη βελτίωση στη συμμόρφωση της Ελληνικής Αστυνομίας με τις υποδείξεις της ανεξάρτητης αρχής για την εφαρμογή μιας διαδικασίας επιστροφής με πλήρη σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα».
Ωστόσο, ο ίδιος ανέφερε δύο προκλήσεις που συνεχίζουν να υφίστανται, η πρακτική της κράτησης Αφγανών πολιτών «για τους οποίους δεν διαφαίνεται εύλογη προοπτική απομάκρυνσης μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν» και η πρακτική της κράτησης σε προαναχωρησιακά κέντρα «των νεοεισερχόμενων στη χώρα, αντί να οδηγούνται σε κέντρα πρώτης υποδοχής, όπως θα έπρεπε». Επίσης, ο κ. Ποττάκης εξέφρασε τον προβληματισμό του για την κοινή υπουργική απόφαση που χαρακτηρίζει την Τουρκία ασφαλή τρίτη χώρα, αναφέροντας ότι «αυτό που μας ανησυχεί περισσότερο δεν είναι η κρίση μιας χώρας ως ασφαλούς προορισμού αλλά το αν θα γίνει κατάχρηση της απόφασης και καμφθεί η θεμελιώδης πρακτική της εξατομικευμένης κρίσης».
Σχετικά με τις αναγκαστικές επιστροφές, σύμφωνα με τα στοιχεία της Αστυνομίας, στο πρώτο εννιάμηνο του 2021 έγιναν 2.516 αναγκαστικές επιστροφές σε σχέση με 2.643 την ίδια περίοδο του 2020. Ο κ. Ποττάκης ανέφερε ότι το 2021 η συντριπτική πλειονότητα είναι αλβανικής υπηκοότητας και άρα δεν σχετίζονται με τις πρόσφατες ροές από το 2015 και έπειτα. Η εικόνα των περιορισμένων αναγκαστικών επιστροφών είναι ίδια και στην ΕΕ συνολικά, καθώς το 2020 χρονιά για την οποία έχουν εκδοθεί τα πιο πρόσφατα στοιχεία, σημειώθηκε μείωση του συνολικού αριθμού των επιστρεφόμενων υπηκόων τρίτων χωρών κατά 50%. Συγκεκριμένα, έγιναν περίπου 70.000 επιστροφές από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, την ώρα που αποφάσεις απομάκρυνσης έλαβαν περίπου 400.000 άτομα, ενώ εκτιμάται ότι ο αριθμός παράνομα διαμενόντων στο έδαφος της ΕΕ υπερβαίνει τα 550.000 άτομα. Οι εθνικότητες που επιστρέφονται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο αφορούν κυρίως άτομα από Αλβανία και Γεωργία.
Από την Ελλάδα επιστροφές γίνονται μόνο στην Αλβανία, τη Γεωργία και κάποιες φορές στο Πακιστάν, επισήμανε ο γενικός γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής του υπουργείου Μετανάστευσης, Πάτροκλος Γεωργιάδης. Ο ίδιος ανέφερε ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο «υπάρχει μεγάλη δυσκολία» να συνεννοηθούν όλα τα κράτη μέλη στη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, κυρίως γιατί «το σύστημα αυτό θα επιτρέπει ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων που θα λάβουν άσυλο εντός της ΕΕ και υπάρχει τεράστια δυσκολία να συμφωνήσουμε και οι 27 σε αυτό». Από την άλλη πλευρά, φαίνεται ότι οι συζητήσεις για τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος επιστροφών «βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο», αν και εκεί υπάρχουν προβλήματα «υπό την έννοια των συμφερόντων, διότι για να επιτύχεις ένα κοινό σύστημα επιστροφών θα πρέπει η κάθε χώρα ξεχωριστά να αντιληφθεί το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον και όχι το δικό της».
Τέλος, σχετικά με το αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου μηχανισμού στην Ελλάδα για τις καταγγελίες περί επαναπροωθήσεων, ο κ. Γεωργιάδης επανέλαβε τη θέση του υπουργείου Μετανάστευσης ότι η Ελλάδα διαθέτει ήδη ανεξάρτητους μηχανισμούς και οργανισμούς που μπορούν να αναλάβουν δράση.
O Δημήτρης Μάλλιος, υποστράτηγος της ΕΛΑΣ και προϊστάμενος του Κλάδου Αλλοδαπών και Προστασίας Συνόρων, ανέφερε ότι εδώ και ενάμιση χρόνο οι επιστροφές στην Τουρκία στο πλαίσιο της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας έχουν παγώσει και η απάντηση που έστειλε η Τουρκία στα δύο αιτήματα της ελληνικής πλευράς για επιστροφές ήταν αρνητική, προσθέτοντας ότι «θεωρούμε πως η πανδημία είναι ένα πρόσχημα από την πλευρά των γειτόνων μας».
Ως προς τη μείωση του αριθμού των διοικητικά κρατουμένων σε αστυνομικά τμήματα επισήμανε ότι ο στόχος είναι στο τέλος της χρονιάς η μείωση να είναι ακόμα μεγαλύτερη του 50%. Επίσης, η Ελληνική Αστυνομία στοχεύει στην επίλυση των ζητημάτων που υπάρχουν για παροχή νομικής συνδρομής και διερμηνείας στους διοικητικά κρατούμενους.
Ο ταξίαρχος της ΕΛΑΣ, διευθυντής της Διεύθυνσης Αλλοδαπών Αττικής, Δημήτρης Δάβαλος, ανακοίνωσε ότι έπειτα από έξι χρόνια έχει προγραμματιστεί επιστροφή υπηκόων του Μπαγκλαντές τον Δεκέμβριο και γίνονται συζητήσεις με χώρες της Αφρικής σε θετικό κλίμα. Επιπλέον, ανακοίνωσε την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας με τον ΟΚΑΝΑ για τους κρατούμενους υπό την επήρεια ουσιών, αρχικά για το προαναχωρησιακό κέντρο Ταύρου και με προοπτική επέκτασής του και σε άλλα κέντρα.
Ο Αντριάνο Σιλβέστρι, βοηθός αντιπρόσωπος στον τομέα Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, επισήμανε ότι «χωρίς ένα λειτουργικό σύστημα επιστροφών με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα, το σύστημα ασύλου δεν μπορεί να διαφυλαχθεί». Επίσης, εξέφρασε και εκείνος την ανησυχία του για την κοινή υπουργική απόφαση που χαρακτηρίζει την Τουρκία ασφαλή τρίτη χώρα, αναφέροντας ότι για όσους η αίτηση ασύλου τους χαρακτηρίζεται απαράδεκτη, παραμένουν σε μια ενδιάμεση κατάσταση limbo, καθώς δεν μπορούν να επιστραφούν. Για την Ύπατη Αρμοστεία, συνέχισε, η επιστροφή στις χώρες προέλευσης είναι «περισσότερο βιώσιμη» από την επιστροφή σε μια τρίτη χώρα. Επίσης, υπογράμμισε ότι πρέπει να προτιμώνται οι εθελοντικές επιστροφές και οι αναγκαστικές να είναι μόνο η τελευταία λύση, που όταν εφαρμοστεί χρειάζεται η τεχνογνωσία των στελεχών, προκειμένου να ξέρουν να διαχειριστούν ζητήματα, όπως πότε δικαιολογείται η χρήση χειροπέδων ή η απομάκρυνση ενός ατόμου από το υπόλοιπο γκρουπ.
Ο διευθυντής του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, Μάικλ Ο’ Φλάχερτι, ζήτησε οι αποφάσεις για επιστροφή να είναι πάντα εξατομικευμένες, αλλά και να υπάρχει δωρεάν νομική συνδρομή, όπως και το δικαίωμα στην προσφυγή για όσους έλαβαν απορριπτικό αίτημα ασύλου. Σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, πρόσθεσε, χρειάζεται ένας αποτελεσματικός, ανεξάρτητος και αξιόπιστος μηχανισμός ελέγχου. Τέλος, ανέφερε ότι η κράτηση θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως η έσχατη λύση.
Ο υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex, Γιόνας Γκρίμχεντε, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του πολύ πρόσφατα, υπογράμμισε τρεις πρόσφατες θετικές εξελίξεις στον ευρωπαϊκό οργανισμό: τη δεξαμενή με εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη, υπό τον συντονισμό της Frontex, που παρακολουθούν την εφαρμογή των επιστροφών και η οποία θα είναι στην πλήρη ανάπτυξή της μέχρι το τέλος του έτους. Επίσης, η ανάπτυξη σε συνεργασία με το Διεθνές Κέντρο Ανάπτυξης Μεταναστευτικής Πολιτικής ενός online συστήματος αναφορών. Τέλος, η παρακολούθηση από 20 ανεξάρτητα στελέχη θεμελιωδών δικαιωμάτων των πτήσεων αναγκαστικών επιστροφών. Την ίδια ώρα, υπάρχουν και τρεις προκλήσεις, συνέχισε ο κ. Γκρίμχεντε, οι οποίες εντοπίζονται στην ανάγκη εναρμόνισης των νομοθεσιών και διαδικασιών που ακολουθούν τα κράτη μέλη για τις αναγκαστικές επιστροφές, την σημασία αύξησης της ευθύνης της Frontex στη διαδικασία των επιστροφών και τέλος, η ανάγκη να υπάρξει αύξηση των προτύπων και θεσμική πλαισίωση των ελέγχων ώστε να είναι αξιόπιστοι και ανεξάρτητοι.
Χαιρετίζοντας την εκδήλωση ο γενικός γραμματέας Δικαιοσύνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του υπουργείου Δικαιοσύνης, Πάνος Αλεξανδρής, σημείωσε ότι «η Ελλάδα τηρεί και θα τηρεί πάντοτε όλες τις προϋποθέσεις διεθνούς νομιμότητας στις επιστροφές. Στα πλαίσια τήρησης της νομιμότητας, είμαστε υποχρεωμένοι να υποστηρίξουμε τα ελληνικά σύνορα που είναι ταυτόχρονα και ευρωπαϊκά σύνορα».
