Οι πικρές διαπραγματεύσεις στην COP26, συνόδου κεφαλαιώδους σημασίας για τον αγώνα εναντίον της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, συνεχίζονται και σήμερα, προκειμένου να εξευρεθούν συμβιβασμοί όσον αφορά τη βοήθεια στις φτωχότερες χώρες και όσον αφορά τα ορυκτά καύσιμα.
Χθες το πρωί, η βρετανική προεδρία της συνόδου του ΟΗΕ για το κλίμα έδωσε στη δημοσιότητα νέο, δεύτερο σχέδιο τελικής διακήρυξης. Όμως η συνεδρίαση της ολομέλειας το απόγευμα έφερε στο φως ότι υπάρχει ακόμη μεγάλη διάσταση απόψεων μεταξύ των 200 χωρών που υπέγραψαν τη συμφωνία του Παρισιού το 2016 και οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν αργά το βράδυ, πολύ πέρα από την επίσημη ώρα λήξης της συνόδου, στις 18:00 (τοπική ώρα· στις 20:00 ώρα Ελλάδας).
Στη θεωρία, θα παρουσιαστεί σήμερα το πρωί νέο, τροποποιημένο κείμενο, και θα ακολουθήσει νέα ολομέλεια για να συμφιλιωθούν οι απόψεις των μερών, εξήγησε σε μήνυμά του ο πρόεδρος της COP26, ο Αλόκ Σάρμα, ο οποίος ευελπιστεί πως οι μαραθώνιες συνομιλίες θα ολοκληρωθούν μέσα στην ημέρα.
Η αποτυχία αυτής της COP θα στένευε ακόμη περισσότερο τα περιθώρια για την επίτευξη του στόχου της συμφωνίας του Παρισιού, δηλαδή να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη «κάτω» από τους 2° Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή, ει δυνατόν στον 1,5° Κελσίου.
Ο πλανήτης εξακολουθεί να οδεύει προς μια «καταστροφική» αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,7°, προειδοποιεί ο ΟΗΕ, παρά τις νέες δεσμεύσεις με ορίζοντα το 2030 που ανακοινώθηκαν λίγο προτού αρχίσει η COP26 και κατά τη διάρκειά της.
Ένα από τα ζητήματα που προκαλεί τις οξύτερες αντιπαραθέσεις: η οικονομική πτυχή για τις φτωχότερες χώρες –που ευθύνονται λιγότερο για την κλιματική αλλαγή μεν, αλλά βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των συνεπειών της– ώστε να μειώσουν τις εκπομπές τους και να προετοιμαστούν για να αντιμετωπίσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τους καύσωνες και τις ξηρασίες, που πολλαπλασιάζονται.
Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον είπε μπροστά στην κάμερα του BBC πως θέλει να δει τα πλούσια κράτη να βάζουν «λεφτά πάνω στο τραπέζι» για να «βοηθηθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες να προχωρήσουν στις απαραίτητες αλλαγές (…). Αυτό πρέπει να γίνει τις επόμενες ώρες».
«Δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα σε αυτή την COP – αλλά μπορούμε να αρχίσουμε», πρόσθεσε, μοιάζοντας πάντως λιγότερο αισιόδοξος απ’ ό,τι πριν από την έναρξη της συνόδου ως προς την επίτευξη του διακηρυγμένου σκοπού του, «να μείνει ζωντανός (ο στόχος) για τον 1,5° Κελσίου».
Το 2009, οι πλούσιες χώρες υποσχέθηκαν να αυξήσουν από το 2020 τη βοήθειά τους στις φτωχότερες χώρες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα 100 δισεκ. δολάρια τον χρόνο. Η υπόσχεση δεν τηρήθηκε ποτέ, οξύνοντας τη δυσαρέσκεια των αναπτυσσόμενων κρατών, με φόντο την παγκόσμια υγειονομική κρίση που κάνει ακόμη πιο δύσκολα τα πράγματα γι’ αυτά.
Το σχέδιο της τελικής διακήρυξης καλεί τις πλούσιες χώρες να καλύψουν, ακόμη και να ξεπεράσουν, την ανεκπλήρωτη υπόσχεσή τους. Και να διπλασιάσουν ως το 2025 τη βοήθειά τους που θα είναι αφιερωμένη συγκεκριμένα στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ενώ η χρηματοδότηση για τη μείωση των εκπομπών θα είναι το 75% του συνόλου.
Οι δεσμεύσεις αυτές δεν αρκούν, αντιτείνουν οι αναπτυσσόμενες χώρες. Η «εμπιστοσύνη μας» έχει πλέον «γίνει κομμάτια», υπογράμμισε ο αντιπρόσωπος της Κένυας.
Οι φτωχότερες χώρες, που ευθύνονται για μικρό μέρος των παγκόσμιων εκπομπών, επιμένουν η χρηματοδότηση να λαμβάνει υπόψη «τις απώλειες και τις ζημίες» που υφίστανται ολοένα πιο συχνά.
Όμως σε αυτό το στάδιο το σχέδιο της τελικής διακήρυξης απλά προτείνει να επιταχυνθεί η εφαρμογή στόχων που είχαν ήδη προβλεφθεί· και δη χωρίς να ορίζει συγκεκριμένες προθεσμίες.
«Είμαστε πολύ απογοητευμένοι» που δεν ορίστηκαν προθεσμίες, είπε ο εκπρόσωπος της Γουινέας, που μίλησε εξ ονόματος της G77 και της Κίνας (πάνω από εκατό αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες).
Μη κυβερνητικές οργανώσεις κατηγορούν την ΕΕ και τις ΗΠΑ ότι εμπόδισαν κάθε πρόοδο στην πτυχή αυτή, με την Climate Action Network να θεωρεί πως η στάση τους «έθεσε σε κίνδυνο» την επιτυχία της συνόδου. «Το εάν θα φύγουμε από την COP26 με αξιοπρεπές αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί βασικά από τη βούληση των ΗΠΑ και της ΕΕ να προσφέρουν υποστήριξη στις αναπτυσσόμενες χώρες», συνόψισε ο Μοχάμεντ Άντοου, του ινστιτούτου μελετών Power Shift Africa.
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς δήλωσε πάντως σίγουρος ότι «θα βρούμε λύση για να βοηθήσουμε τις ευάλωτες χώρες να αντιμετωπίσουν τις καταστροφές και τις ζημίες που έχουν υποστεί ήδη από την κλιματική κρίση».
Οι εκτιμήσεις για τις χρηματοδοτικές ανάγκες των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών κυμαίνονται από τα 750 δισεκ. ως το 1,3 τρισεκ. δολάρια σε ετήσια βάση.
Άλλο καυτό ζήτημα στην καρδιά της διαπραγμάτευσης: τα ορυκτά καύσιμα, που ενοχοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Αν και η συμφωνία του Παρισιού δεν αναφερόταν ρητώς σε αυτά, το νέο σχέδιο τελικής διακήρυξης συμπεριλαμβάνει –σε τόνο ηπιότερο απ’ ό,τι η πρώτη του εκδοχή– τον σταδιακό τερματισμό της χρηματοδότησής τους.
Τη διατύπωση υποστηρίζουν η ΕΕ και οι ΗΠΑ. Ο αμερικανός ειδικός επιτετραμμένος Τζον Κέρι στηλίτευσε τις μαζικές επιδοτήσεις αυτών των μορφών ενέργειας, που είναι γι’ αυτόν «ο ορισμός της τρέλας».
Ευρύτερα, το σχέδιο διακήρυξης της βρετανικής προεδρίας καλεί τα κράτη-συμβαλλόμενα μέρη να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους για τη μείωση των εκπομπών, ει δυνατόν ταχύτερα από ό,τι προέβλεπε η συμφωνία του Παρισιού, ήδη από το 2022. Ωστόσο προβλέπει ότι θα λαμβάνονται υπόψη οι «ιδιαίτερες εθνικές συνθήκες».
«Η ερώτησή μας προς εκείνους που ευθύνονται για τις μεγαλύτερες εκπομπές, προς τις μεγαλύτερες οικονομίες, εδώ στη Γλασκόβη, είναι η εξής: πώς θέλετε να σας θυμόμαστε;», είπε η Γκαμπριέλα Μπούχερ της Oxfam. «Σαν αυτούς που άφησαν τους πυρομανείς να κάψουν τον πλανήτη ή σαν αυτούς που οδήγησαν τον κόσμο στην ασφάλεια;»
