Καθ’ όλο το τελευταίο χρονικό διάστημα αποτέλεσε εκ των βασικών προτεραιοτήτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης η ανάληψη πρωτοβουλιών για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων για την προάσπιση και την περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Του Γιώργου Κώτσηρα *
Στο πλαίσιο αυτό έχουν αναληφθεί σημαντικές πρωτοβουλίες στο πεδίο της προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού και της ανηλικότητας. Συγκεκριμένα, τον Ιούνιο ο Εθνικός Μηχανισμός Εκπόνησης, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης Σχεδίων Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού υιοθέτησε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού που αφορά την περίοδο 2021-2023 και αποτελεί μία ολοκληρωμένη στρατηγική για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού περιλαμβάνοντας οριζόντιες δράσεις από τους φορείς που συγκροτούν τον Εθνικό Μηχανισμό με άξονες προτεραιότητας την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας και των επιπτώσεών της στα παιδιά, μία δικαιοσύνη φιλική προς τα παιδιά, την προστασία των παιδιών στο πλαίσιο των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, τη διασφάλιση του δικαιώματος των παιδιών στην υγεία, τα δικαιώματα των παιδιών στην εκπαίδευση, την προστασία της οικογένειας και των παιδιών στην κοινότητα και οριζόντιες δράσεις για τα δικαιώματα των παιδιών με αναπηρίες. Επιπρόσθετα, υπήρξε συμμετοχή εκ μέρους του Υπουργείου Δικαιοσύνης στην αναληφθείσα από το Συμβούλιο της Ευρώπης πρωτοβουλία με θέμα «Διαβούλευση με παιδιά στη διαδικασία οικοδόμησης ενός νέου Συμβουλίου της Ευρώπης με θέμα :Στρατηγική για τα δικαιώματα του παιδιού (2022-2027)» στο πλαίσιο της οποίας παιδιά από την Ελλάδα προσέθεσαν τη δική τους οπτική και πρότειναν λύσεις με στόχο, μέσα από τη διαδικασία αυτή, να αντικατοπτριστούν στη Στρατηγική του Συμβουλίου οι πραγματικές ανάγκες και προσδοκίες τους. Επιπλέον, σχεδιάστηκαν και βρίσκονται υπό υλοποίηση στοχευμένες παρεμβάσεις σε διατάξεις του ΠΚ για την περαιτέρω προστασία της ανηλικότητας. Συγκεκριμένα στις προτεινόμενες αλλαγές προβλέπεται αυστηροποίηση ποινών για γενετήσια και άλλα ιδιαίτερης ποινικής απαξίας εγκλήματα. Τέλος, σε συνεργασία με την Υπουργό Παιδείας κ. Νίκη Κεραμέως έγινε προσθήκη στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων των σχολείων ύλης σχετικής με τα ανθρώπινα δικαιώματα με έμφαση στα δικαιώματα του παιδιού.
Επιπλέον, έχουμε προχωρήσει σε ενέργειες για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. για τις οποίες η χώρα μας έχει ήδη λάβει τα εύσημα από την Ομάδα «Θεμελιώδη δικαιώματα, δικαιώματα του πολίτη και ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων» του Συμβουλίου της Ε.Ε. Συγκεκριμένα, δημιουργήθηκε focal point για την παρακολούθηση της εφαρμογής του Χάρτη και συγκροτήθηκε ομάδας Εργασίας με συμμετοχή εκπροσώπων του Υπουργείου Εξωτερικών και της Γενικής Γραμματείας Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων που σχεδιάζει περαιτέρω δράσεις για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη στο πλαίσιο της νέας Στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Χάρτης, ως καίριο κομμάτι του νομικού μας οπλοστασίου, αποτελεί καινοτόμο εργαλείο, καθώς συγκεντρώνει σε ένα ενιαίο κείμενο το σύνολο των θεμελιωδών δικαιωμάτων που προστατεύονται στην Ένωση. Δεν θα πρέπει, άλλωστε, να ξεχνάμε πως η συνθήκη της Λισαβόνας προσδίδει σε αυτόν το ίδιο νομικό κύρος με αυτό των Συνθηκών, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη προβολή των εν λόγω δικαιωμάτων και ασφάλεια δικαίου για τους πολίτες.
Παράλληλα, ήδη υλοποιούνται σημαντικές δράσεις του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας το οποίο υιοθετήθηκε τον Δεκέμβριο του 2020. Συγκεκριμένα, στις αρχές του 2021 παρουσιάστηκε ο Οδηγός για τα δικαιώματα των θυμάτων ρατσιστικού εγκλήματος που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Αναπτύσσοντας μια ολοκληρωμένη στρατηγική ενάντια στο ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία και τα εγκλήματα μίσους» (‘Developing a comprehensive strategy against racism, intolerance and hate crime- HC’), το οποίο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Rights, Equality and Citizenship 2014-2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υλοποιείται σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης και τη Βουλή των Ελλήνων. Επιπλέον, στο πλαίσιο εφαρμογής σχετικής συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Οργανισμού για την ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη καταρτίσθηκε η «Συμφωνία για τη βελτίωση της συνεργασίας για την καταγραφή και τη διατήρηση δεδομένων σχετικά με τα ρατσιστικά εγκλήματα» μεταξύ του Υπουργού Δικαιοσύνης, του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, του Υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, της Προέδρου του Αρείου Πάγου και του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Παράλληλα, υλοποιούνται δράσεις του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία μεταξύ των οποίων η καταγραφή των υπαρχόντων δεδομένων σε σχέση με την προσβασιμότητα των ΑμεΑ στα κτήρια αρμοδιότητας Υπουργείου Δικαιοσύνης και η σταδιακή πραγματοποίηση σχετικών παρεμβάσεων για την ενίσχυση της προσβασιμότητας. Επιπλέον, στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος μέσω του οποίου συνολικά 2400 απόφοιτοι Νομικών Σχολών θα μπορούν να πραγματοποιήσουν το σύνολο της προβλεπόμενης υποχρεωτικής άσκησης διάρκειας 18 μηνών σε δικαστήρια και εισαγγελίες και με σκοπό την ενίσχυση των δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία εντάσσεται στα κριτήρια μοριοδότησης η αναπηρία του υποψηφίου ή συγγενούς πρώτου βαθμού (τέκνου ή γονέα ή συζύγου) (αναπηρία ≥ 50%). Στον πρώτο κύκλο του έργου έχουν ήδη τοποθετηθεί ασκούμενοι δικηγόροι με αναπηρία είτε των ιδίων είτε συγγενών Α΄Βαθμού άνω του 50%.
Για την ενδυνάμωση της προστασίας των ευάλωτων ενηλίκων θα κυρωθεί η Σύμβαση για τη διεθνή προστασία των ενηλίκων, που υπογράφηκε στη Χάγη στις 13 Ιανουαρίου 2000. Η Σύμβαση αφορά ενηλίκους που, για λόγους σωματικής ή διανοητικής ανεπάρκειας, δεν μπορούν να διαχειριστούν οι ίδιοι τις υποθέσεις τους, περιουσιακού ή προσωπικού χαρακτήρα και χρήζουν, για τον λόγο αυτόν, προστασίας. Εφαρμόζεται ειδικότερα σε περιπτώσεις στις οποίες ευάλωτοι, υπό την παραπάνω έννοια, ενήλικες βρίσκονται σε Κράτος άλλο από αυτό της ιθαγένειάς τους.
Στο πλαίσιο της ενίσχυσης της προστασίας των δικαιωμάτων των θυμάτων εγκληματικών πράξεων έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες για την προστασία των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων. Σε συνεργασία με τον κ. Ηρακλή Μοσκώφ Εθνικό Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων συστήσαμε ειδική Ομάδα Εργασίας για την προστασία των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, ώστε να προβούμε σε μια συνολική αποτύπωση και αξιολόγηση της κατάστασης στην Ελλάδα. Στόχος η διαμόρφωση ενός forum επικοινωνίας, ζύμωσης και διαμόρφωσης κατευθυντήριων οδηγιών από τους συναρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες. Η σύνθεση της Ομάδας Εργασίας στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι της Αστυνομίας, της Εισαγγελίας, των Δικαστών, του Γραφείου Εθνικού Εισηγητή για την καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων (Γ.ΕΘ.ΕΙΣ) και της ομάδας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης που υποστηρίζει τη λειτουργία του Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς για την Προστασία Θυμάτων Εμπορίας Ανθρώπων (ΕΜΑ), την καθιστά κατάλληλη για να εκτιμήσει συνολικά την εφαρμογή του υπάρχοντος νομικού πλαισίου για τη δίωξη των δραστών της εμπορίας ανθρώπων, εντοπίζοντας και σημεία που χρήζουν τροποποίησης ή βελτίωσης. Επιδιώκουμε, λοιπόν, να γίνει μια τεκμηριωμένη ανάλυση της κατάστασης και να αναδειχθούν καλές πρακτικές και αδυναμίες κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Ήδη, στις υπό επεξεργασία αλλαγές του Ποινικού Κώδικα, υπάρχουν βελτιωτικές τροποποιήσεις σε ό,τι αφορά στο αδίκημα της εμπορίας ανθρώπων.
Τέλος, υπάρχει σταθερή και διαρκής συνεργασία με την Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών για την επιμόρφωση δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών σε θεματικές σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα όπως η εφαρμογή του Χάρτη θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., η φιλική στα παιδιά δικαιοσύνη και η προστασία των δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία.
Η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη συνεχίζει την ανάληψη πρωτοβουλιών στον εξαιρετικά ευαίσθητο τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο σεβασμός και η προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου αποτελεί χωρίς αμφιβολία βασικό δείκτη για το Κράτος Δικαίου και, κατ’ επέκταση, για την ποιότητα της Δημοκρατίας μας. Η προάσπισή τους, λοιπόν, θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο εργαλείο χάραξης εθνικών πολιτικών.
* Ο κ. Γιώργος Κώτσηρας είναι Υφυπουργός Δικαιοσύνης και Βουλευτής Δυτικής Αττικής ΝΔ
