Η πτήση της Ryanair 4978 είχε ήδη αρχίσει την κάθοδό της στο Βίλνιους, την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, όταν ο πιλότος ανακοίνωσε την αιφνίδια εκτροπή του αεροπλάνου στο Μινσκ, την πρωτεύουσα της γειτονικής Λευκορωσίας.
Δεν δόθηκε καμία εξήγηση.
Όμως ένας από τους επιβάτες του Boeing 737 αντέδρασε αμέσως, σηκώθηκε από τη θέση του, έφτασε το ντουλαπάκι από πάνω του, έβγαλε έξω έναν φορητό υπολογιστή από την χειραποσκευή του και τον έδωσε σε μια γυναίκα που τον συνόδευε, μαζί με το κινητό του τηλέφωνο.
Ο Λευκορώσος δημοσιογράφος Ρομάν Προτάσεβιτς, ο οποίος καταζητείτο στην Λευκορωσία για τον ρόλο του στην μετάδοση των ειδήσεων για τις τεράστιες διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης που γινόντουσαν πέρυσι στο Μινσκ, δεν είχε πολύ χρόνο. Το Μινσκ απέχει λιγότερα από 200 χιλιόμετρα από το Βίλνιους και η εκτροπή θα γινόταν σε μερικά μόνο λεπτά.
“Όταν ανακοινώθηκε ότι θα προσγειωνόμασταν στο Μινσκ, ο Ρομάν σηκώθηκε πάνω, άνοιξε το ντουλαπάκι με τις χειραποσκευές, έβγαλε μια αποσκευή και προσπαθούσε να ξεχωρίσει πράγματα”, δήλωσε ένας Λιθουανός επιβάτης, ο οποίος κατονομάστηκε μόνον ως Μάντας.
“Πιστεύω ότι έκανε λάθος. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι και θα μπορούσε να δώσει τα πράγματα σε μένα ή σε άλλους επιβάτες κι όχι στην κοπέλα του, η οποία νομίζω ότι συνελήφθη και αυτή”, πρόσθεσε.
Έξω από το αεροπλάνο –αν και ο Μάντας δεν μπορούσε να το δει– βρισκόταν ένα μαχητικό αεροσκάφος MiG-29 σοβιετικής εποχής, με εντολή του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο για να αναγκάσει το αεροπλάνο να κάνει εκτροπή στο Μινσκ.
Ο Μάντας μίλησε στο Reuters έπειτα από μια ολοήμερη ταλαιπωρία που ξεκίνησε μετά την αναχώρηση της πτήσης από Αθήνα και τελείωσε μετά την άφιξη του αεροπλάνου αργά το βράδυ στο Βίλνιους έπειτα από την στάση του για περισσότερες από 7 ώρες στο Μινσκ.
Μια άλλη εξαντλημένη επιβάτης, η οποία δεν έδωσε το όνομά της στους δημοσιογράφους, δήλωσε ότι ο Προτάσεβιτς φαινόταν “πάρα πολύ φοβισμένος”. “Τον κοίταξα στα μάτια και ήταν πολύ λυπημένος”, πρόσθεσε.
Κι άλλοι επιβάτες της πτήσης δήλωσαν ότι ο ακτιβιστής της λευκορωσικής αντιπολίτευσης έζησε κάποια λεπτά μεγάλης αγωνίας όταν συνειδητοποίησε ότι η πτήση της Ryanair στην οποία βρισκόταν θα εκτραπεί στο Μινσκ, όπου λίγο αργότερα συνελήφθη.
“Άρχισε να πανικοβάλλεται και να λέει ότι αυτό γίνεται εξαιτίας του”, διηγήθηκε στο AFP η Μόνικα Σίμκιεν, μια σαραντάχρονη Λιθουανή όταν στο τέλος η πτήση μπόρεσε να προσγειωθεί στο Βίλνιους, έπειτα από πολύωρη καθυστέρηση.
“Απλώς γύρισε προς τον κόσμο και είπε ότι κινδυνεύει να του επιβληθεί θανατική ποινή”, συνέχισε, προσθέτοντας ότι στη συνέχεια έμοιαζε “πολύ ήρεμος” όταν σιγουρεύτηκε ότι θα συλληφθεί μετά την άφιξη στο Μινσκ.
Ήταν “νευρικός στην αρχή, αλλά μετά συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτα, ηρέμησε και το αποδέχθηκε”, δήλωσε επίσης ο Μάντας, ενώ άλλος επιβάτης, ο 37χρονος Ενβίνας Ντίμσα, συμπλήρωσε ότι “δεν φώναζε, αλλά φαινόταν ότι φοβόταν πάρα πολύ. Θα έλεγε κανείς ότι αν υπήρχε ανοιχτή μια έξοδος, θα πηδούσε”.
Η πρωθυπουργός της Λιθουανίας Ίνγκριντα Σιμονιτέ μετέβη στο αεροδρόμιο του Βίλνιους για να υποδεχθεί το αεροπλάνο, όπως και πολλές δεκάδες ακτιβιστές της λευκορωσικής αντιπολίτευσης.
Ορισμένοι είχαν στους ώμους τους τη σημαία της λευκορωσικής αντιπολίτευσης, ενώ άλλοι κρατούσαν πανό με το σύνθημα: “Είμαι/Είμαστε ο Ρομάν Προτάσεβιτς” ή ακόμη “Ryanair, που είναι ο Ρομάν;”.
“Οφείλουμε να δείξουμε την αλληλεγγύη μας για να αποφύγουμε να μας κάμψουν έναν έναν”, δήλωσε ένας από αυτούς, ο 36χρονος Αλεξάντρ Γκλασκόφ. Σύμφωνα με αυτόν, η σύλληψη του Προτάσεβιτς συνιστά “έγκλημα”.
Ο Προτάσεβιτς, πρώην διευθυντής του μέσου ενημέρωσης της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Nexta, διέμενε στην Πολωνία.
Τον Νοέμβριο, οι υπηρεσίες ασφαλείας της Λευκορωσίας (KGB) είχαν καταχωρίσει το όνομά του και αυτό του ιδρυτή του Nexta Στεπάν Πουτίλο στον κατάλογο των “ατόμων που εμπλέκονται σε τρομοκρατικές δραστηριότητες”, ενώ το Nexta διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο πρόσφατο κύμα αμφισβήτησης της επανεκλογής το 2020 του Λουκασένκο, ο οποίος βρίσκεται στην προεδρία της Λευκορωσίας από το 1994.
Οι λευκορωσικές αρχές εξέτρεψαν την πτήση στην οποία είχε επιβιβαστεί για το Βίλνιους την ώρα που το αεροπλάνο πετούσε πάνω από την χώρα λόγω συναγερμού για βόμβα, σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Belta. Ο συναγερμός αποδείχθηκε εσφαλμένος.
“Στεκόταν μόνος του”
Ο 26χρονος Προτάσεβιτς απομονώθηκε αμέσως από τους άλλους επιβάτες κατά την άφιξη της πτήσης στο Μινσκ, ενώ οι έλεγχοι που έγιναν στις αποσκευές με τη χρήση εκπαιδευμένων σκύλων έδειξαν ότι δεν επρόκειτο για βόμβα.
“Είδαμε ότι τον Ρομάν τον σταμάτησαν λόγω κάποιων πραγμάτων στην αποσκευή του”, πρόσθεσε ο Μάντας, σημειώνοντας ότι οι αρχές ήλεγξαν τις αποσκευές και των άλλων επιβατών και τους μετέφεραν με λεωφορείο στον τερματικό σταθμό, όπου περίμεναν μερικές ώρες για να επιβιβαστούν ξανά στο αεροπλάνο.
“Είδαμε από το παράθυρο ότι ο Ρομάν στεκόταν μόνος του και ένας αστυνομικός με σκύλο προσπαθούσε να βρει κάτι (στην αποσκευή του)”.
Άλλος επιβάτης, που ζήτησε να μην κατονομαστεί, δήλωσε στα λιθουανικά μέσα ενημέρωσης ότι ο Προτάσεβιτς δήλωσε ποιος είναι στους αξιωματούχους ασφαλείας της Λευκορωσίας μόλις έφτασαν. “Είδα πως του πήραν το διαβατήριο. Έβγαλε τη μάσκα του και είπε: ‘Είμαι αυτός κι αυτός και εγώ είμαι ο λόγος που γίνεται όλο αυτό”.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε την άμεση απελευθέρωση του Προτάσεβιτς, ενώ η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο Πολωνός πρωθυπουργός χαρακτήρισαν το περιστατικό “αεροπειρατεία”.
Οι υπόλοιποι επιβάτες φαινόντουσαν εξαντλημένοι κατά την άφιξή τους στο Βίλνιους, ενώ ο Μάντας δήλωσε ότι πέρασαν ώρες σε ουρές για τις αποσκευές και για τον έλεγχο διαβατηρίων στο Μινσκ προτού τους επιτραπεί να περάσουν σε σαλόνι για να περιμένουν την αναχώρησή τους για το Βίλνιους.
Ο ίδιος σημείωσε ότι δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν η σύντροφος του Προτάσεβιτς, η οποία πήρε τον φορητό του υπολογιστή και το τηλέφωνο, κρατήθηκε επίσης στο Μινσκ, αλλά ότι φαινόντουσαν να υπάρχουν περισσότερες άδειες θέσεις στο αεροπλάνο μετά την απογείωσή του από το Μινσκ για το Βίλνιους, από τότε που απογειώθηκε από την Αθήνα.
“Αυτό σημαίνει ότι περισσότεροι από ένας έμειναν έξω από το αεροπλάνο – αλλά είναι δύσκολο να μιλήσω με ακρίβεια”, σημείωσε.
Ο Λιθουανός πρόεδρος Γκιτάνας Ναουσέντα δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε αργά χθες, Κυριακή, το βράδυ ότι η σύντροφος του Προτάσεβιτς επίσης δεν επιβιβάστηκε ξανά στην πτήση από το Μινσκ για το Βίλνιους.
