Η νέα περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου «Οι Μεγάλες Νίκες. Στα όρια του Μύθου και της Ιστορίας», που εντάσσεται στο πρόγραμμα εορτασμού για την επέτειο των 2.500 χρόνων από τη Μάχη των Θερμοπυλών και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, εγκαινιάστηκε σήμερα από την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη.
Η έκθεση, που θα είναι ανοιχτή στο κοινό από αύριο Τρίτη, 20 Οκτωβρίου 2020 και θα διαρκέσει ως τις 28 Φεβρουαρίου 2021, περιλαμβάνει 105 αρχαία έργα και ένα ομοίωμα αθηναϊκής τριήρους του 5ου αιώνα πΧ, τα οποία σχετίζονται και αναδεικνύουν πτυχές του νικηφόρου αγώνα των Ελλήνων κατά των Περσών. Τα αρχαία έργα προέρχονται τόσο από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όσο και από άλλα μουσεία της Ελλάδας, όπως τα Αρχαιολογικά Μουσεία ‘Αστρους, Θήβας, Ολυμπίας, καθώς και το Μουσείο Κοτσανά Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας. Ιδιαίτερα εμβληματική για την ιστορική επέτειο είναι η παρουσίαση της προτομής του Θεμιστοκλή, ρωμαϊκό αντίγραφο ενός πρωτότυπου έργου του 5ου αι. πΧ, από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστιας (Parco Archeologico di Ostia Antica).
Το μουσειολογικό αφήγημα προσπαθεί να μείνει πιστό στις περιγραφές των αρχαίων συγγραφέων, χωρίς να ακολουθεί τα στερεότυπα της ιστορικής αναπαράστασης των μαχών. H επιλογή των αρχαίων έργων, που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την εποχή, στοχεύει στο συναίσθημα του θεατή, στη φαντασία και κυρίως στις μνήμες, που αναδύονται για τις στιγμές που βίωσαν οι άνθρωποι τότε. Οι στιγμές αυτές καθόρισαν τις ζωές, τις ιδέες και τις πεποιθήσεις τους, οι οποίες στη συνέχεια μεταλαμπαδεύτηκαν στη σύγχρονη εποχή και στον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό.
Η έκθεση αποτελείται από οκτώ, συνολικά, εκθεσιακές ενότητες. Στις έξι πρώτες, που είναι αφιερωμένες σε διαφορετικά επεισόδια και μάχες των Περσικών Πολέμων, οι επισκέπτες θα συναντήσουν, μεταξύ άλλων, τεκμήρια που παρουσιάζουν την πολεμική εξάρτυση των Ελλήνων οπλιτών και των Περσών, αφιερώματα των νικητών στα μεγάλα ιερά της αρχαιότητας -όπως το κράνος του Μιλτιάδη-, αιχμές βελών από το πεδίο της μάχης των Θερμοπυλών, θραύσματα αγγείων με ίχνη καύσης από την πυρπόληση της Αθήνας από τους Πέρσες και επιγραφές που θυμίζουν γνωστούς και άγνωστους πρωταγωνιστές των ιστορικών γεγονότων. Παράλληλα, μορφές θεών και μυθικών ηρώων πλαισιώνουν την ιστορική αφήγηση και τη διαπλέκουν με τις μυθικές δοξασίες, σύμφωνα με τις οποίες θεοί και θνητοί συνέργησαν για την επίτευξη της ολοκληρωτικής νίκης, βασισμένης στο αξιακό σύστημα του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Στις δύο καταληκτικές ενότητες παρουσιάζεται ο απόηχος των Περσικών Πολέμων στην εικονιστική τέχνη -αρχαία και σύγχρονη- και η ιδεολογική τους σημασία, ενώ στην αίθουσα 21, όπου εκτίθεται το περίφημο χάλκινο σύμπλεγμα του αλόγου με τον αναβάτη από το Αρτεμίσιο, πέντε αριστουργηματικά αγγεία με παραστάσεις αθλητικών και μουσικών αγώνων «συνομιλούν» μαζί του, σηματοδοτώντας την αξία της νικηφόρας αγωνιστικής αναμέτρησης, ατομικής και συλλογικής, όχι μόνο στον πόλεμο αλλά και στην ειρήνη.
Η έκθεση -που πλαισιώνεται από ψηφιακές προβολές οι οποίες συμβάλλουν στη δημιουργία σκηνικής ατμόσφαιρας προκειμένου οι επισκέπτες να προσλάβουν τη δραματική ατμόσφαιρα των γεγονότων και το ελπιδοφόρο μήνυμα της Νίκης- συνοδεύεται από επιστημονικό κατάλογο 512 σελίδων, έκδοση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων. O επετειακός τόμος περιλαμβάνει 18 δοκίμια έγκριτων επιστημόνων στον χώρο της αρχαιολογίας και της ιστορίας της τέχνης, που αναδεικνύουν τους τρόπους με τους οποίους οι Μεγάλες Νίκες των Περσικών Πολέμων επηρέασαν την πολιτική, την κοινωνία και την τέχνη.
Βίντεο με την προετοιμασία της έκθεσης στο παρακάτω link
Σημεία του χαιρετισμού της υπουργού Πολιτισμού, Λ. Μενδώνη
«Ο πόλεμος ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις-κράτη και την αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών έμελλε να υπερβεί κατά πολύ τα όρια μιας απλής στρατιωτικής σύγκρουσης. Εξελίχθηκε σε μια αντιπαράθεση σε όλα τα επίπεδα, από το πολιτικό και το κοινωνικό, έως το φιλοσοφικό και το ηθικό. Υπήρξε μια “αναμέτρηση” με την πρωταρχική έννοια του όρου, μια καθολική αντιπαραβολή και αξιολογική κρίση δύο αντιδιαμετρικών πολιτικο-κοινωνικών μοντέλων, ηθικο-αξιακών συστημάτων και κοσμοθεωριών», σημείωσε, μεταξύ άλλων, στον χαιρετισμό της η κ. Μενδώνη, αναφερόμενη στη σημαντική διετία 2020-2021, η οποία «περιλαμβάνει για την πατρίδα μας, και όχι μόνον, δύο εξαιρετικά σημαντικά ορόσημα»: Το 2021 τη συμπλήρωση των 200 ετών από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 και το 2020 την παρέλευση των 2.500 ετών από τη μάχη των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας.
«Εδώ και 2.500 χρόνια, ο Ελληνισμός και ο δυτικός κόσμος αναγνωρίζουν στη νικηφόρο έκβαση των Περσικών Πολέμων ένα γεγονός που συνέβαλε καθοριστικά στη διάσωση και εμπέδωση του αναδυόμενου τότε πολιτισμού τους, λειτουργώντας καταλυτικά για τη φιλοσοφική, πολιτική και καλλιτεχνική έκρηξη που ακολούθησε εν συνεχεία υπό τη φυσική και πνευματική ηγεσία της αθηναϊκής δημοκρατίας. Η θριαμβευτική νίκη αφενός διέσωσε τον Ελληνισμό, αφετέρου κατέστησε αυτά τα πολιτιστικά επιτεύγματα εφικτά», συμπλήρωσε η υπουργός τονίζοντας: «Πριν τα Περσικά, οι περισσότερες από τις πολυπληθείς ελληνικές πόλεις παρέμεναν σε σημαντικό βαθμό απομονωμένες, συντηρητικές και εσωστρεφείς αγροτικές κοινωνίες. Οι κοινές νίκες γέννησαν μια νέα, περισσότερο συλλογική και εξωστρεφή προοπτική που αργότερα θα οδηγούσε τους Έλληνες να ανοιχθούν με ανανεωμένη και ισχυρή αυτοπεποίθηση στον κόσμο. Πριν τα Περσικά, η ίδια η Αθήνα αποτελούσε ακόμη ένα ιδιάζον, μάλλον εκκεντρικό παράδειγμα, όπου ο πειραματισμός με τη δημοκρατία είχε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει. Μετά αναδείχθηκε σε μια τολμηρή, ριζοσπαστική δημοκρατία, που παρά τις εγγενείς της αδυναμίες και εκρηκτικές αντιθέσεις ηγήθηκε πολιτικά και πνευματικά των Ελλήνων, δημιούργησε τον Παρθενώνα και ανέδειξε εμβληματικές μορφές όπως του Περικλή, του Θουκυδίδη, του Σοφοκλή και του Αισχύλου».
«Με αφετηρία τις νίκες στα Περσικά και πρώτους ηγήτορες τους Αθηναίους και τους Έλληνες, ο δυτικός κόσμος επρόκειτο να αναπτυχθεί πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά με τόλμη και δυναμισμό, να διατηρήσει ζωντανούς τους γόνιμους σπόρους του ορθολογισμού, της φιλελεύθερης κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατίας. Οι βάσεις του νεοελληνικού, του ευρωπαϊκού και του δυτικού πολιτισμού, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, και η αναγνωρίσιμη ως κοινή πνευματική και ιδεολογική καταβολή και ταυτότητα των λαών που τον ενστερνίστηκαν και τον καλλιέργησαν περαιτέρω, στηρίζονται εν πολλοίς στα συμβολικά και ουσιαστικά θεμέλια που τέθηκαν ακριβώς πριν 2.500 χρόνια με τις περιφανείς ελληνικές νίκες στα Περσικά, και την καταλυτική επίδραση που αυτές άσκησαν διατηρώντας αμείωτη τη δυναμική τους στο μύθο και στην ιστορία. Σε αυτές ακριβώς τις πολυσήμαντες νίκες εστιάζει η έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου “Οι Μεγάλες Νίκες: Στα Όρια του μύθου και της ιστορίας”, που σήμερα, μέσα στις συνθήκες που δημιουργεί η πανδημία, εγκαινιάζουμε», πρόσθεσε η κ. Μενδώνη, υπογραμμίζοντας ότι, «για την εξαιρετική επιστημονική αρτιότητα και επάρκεια, με την οποία έφεραν σε πέρας το επίπονο έργο της προετοιμασίας και επιμέλειας της έκθεσης, υπό τις δύσκολες συνθήκες εργασίας που δημιουργεί ο κορονοϊός», οφείλονται «θερμά συγχαρητήρια και ευχαριστίες» στο προσωπικό και την προϊσταμένη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Δρα Μαρία Λαγογιάννη, καθώς και στους φορείς που συνέβαλαν με δανεισμό έργων από τις συλλογές τους για τον εμπλουτισμό των εκθεμάτων.
«Ευχαριστίες οφείλονται επίσης στους συγγραφείς των δοκιμίων και των λημμάτων του εκτενέστατου και εξαιρετικά ενδιαφέροντος συνοδευτικού επιστημονικού καταλόγου, έγκριτους πανεπιστημιακούς, ερευνητές και αρχαιολόγους του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, όπως επίσης και στη Διεύθυνση Δημοσιευμάτων του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, που ανέλαβε την εκδοτική επιμέλεια», κατέληξε η υπουργός.
