Το ThePresident εγκαινιάζει μια καινούργια στήλη που θα αφορά κείμενα με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821.
Στο πρώτο άρθρο του δρ.Κίμωνος Στεριώτη, αναδεικνύεται η σταθερή διαχρονική στάση της Γαλλίας έναντι της Ελλάδας και επιχειρείται η σύγκριση των στρατηγικής συμμαχίας κατά τις δύο περιόδους.
Ακολουθεί το κείμενο του δρ. Κ.Στεριώτη:
Η Μεσόγειος πάντοτε αποτελούσε και θα αποτελεί «ζωτικό χώρο» για τα εμπορικά και οικονομικά συμφέροντα της Γαλλίας. Και η Ελλάδα για πάνω από 200 χρόνια αποτελεί την πλέον στέρεη «πύλη» για τους εμπορικούς δρόμους της Γαλλίας προς τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας, Μέσης Ανατολής, Νότιας Ασίας (μέσω Ερυθράς Θάλασσας) και Βόρειας Αφρικής.
Γράφει ο ΚΙΜΩΝ Π. ΣΤΕΡΙΩΤΗΣ (*)
Πριν από περίπου 225 χρόνια ο Ναπολέων είχε το δικό του «όραμα για τη Μεσόγειο» – «το ανατολικό όνειρο» – που απέβλεπε στη διάνοιξη «εμπορικών δρόμων» για τον ομαλό εφοδιασμό της Γαλλίας με πρώτες ύλες. Και αυτό το «όραμα» θα γινόταν πραγματικότητα μόνο μέσω της αποδιάρθρωσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από τη Μεσόγειο.
Το «ανατολικό όραμα» του Ναπολέοντα αποτέλεσε το θεμέλιο λίθο για την εξωτερική πολιτική της Γαλλίας, η οποία κατάφερε τελικά να συμβάλει (και στρατιωτικά) στην Ανεξαρτησία της Ελλάδας μαζί με την Αγγλία και τη Ρωσσία. Ήταν το πρώτο και πιο σοβαρό πλήγμα για να περιορισθεί η οθωμανική κυριαρχία στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο με την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους.
Σήμερα, μετά από 225 χρόνια ο πρόεδρος Μακρόν έχει το ίδιο «όραμα» με το Ναπολέοντα για τη Μεσόγειο, αλλά αυτή τη φορά οι ανάγκες της γαλλικής οικονομίας επιβάλλουν τη σύγκρουση με τη «νεο-οθωμανική» Τουρκία στον τομέα της Ενέργειας, για τον έλεγχο των «ενεργειακών δρόμων»…
Αλλά Ναπολέων και Μακρον, για την υλοποίηση του «οράματος για τη Μεσόγειο», χρειάζονται την αμυντική και πολιτική στήριξη από την Ελλάδα. Βεβαίως, σήμερα η Γαλλία μπορεί να στηρίζεται πολύ καλλίτερα στην Ελλάδα και στην Κύπρο για να αντιμετωπίσει το «νεο-οθωμανικό επεκτατισμό» σε σύγκριση με την εποχή του Ναπολέοντα.
Η ΑΝΤΙ-ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ
Η οικονομική σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για τη Γαλλία παρέμεινε πάντοτε πολύ ισχυρή τόσο πριν όσο και μετά την Επανάσταση του 1789. Απαράλλακτη η Μεσογεακή Στρατηγική της Γαλλίας από τον καιρό της απολυταρχικής μοναρχίας, στη στη διάρκεια του αυτοκράτορα Ναπολέοντα του Α’ και της παλινόρθωσης των Βουρβώνων έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που κυριαρχούσε στη Μεσόγειο.
Η Γαλλία ακολούθησε μακροχρόνια μια ξεκάθαρα «αντι-οθωμανική πολιτική» για την επίτευξη των εξής Στρατηγικών Στόχων:
- Περιορισμός της εξουσίας της Υψηλής Πύλης στη Μεσόγειο Θάλασσα για να ανοίξουν οι θαλάσσιοι «εμπορικοί δρόμοι» για τα γαλλικά εμπορεύματα και τις εισαγωγές.
- Υπαγωγή υπό τον έλεγχο της Γαλλίας των κρατιδίων της Ιταλίας, ώστε να παρεμποδισθεί η στρατηγική διείσδυσης στην Αδριατική Θάλασσα.των Αυστριακών – παραδοσιακά στενών συμμάχων της Υψηλής Πύλης από τις αρχές περίπου του 18ου αιώνα.
- Ισχυροποίηση της θέσης της Γαλλίας με ναυτικές βάσεις στη Μεσόγειο και Αδριατική.
- Εξασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοϊας προς τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.
- Διασφάλιση της ομαλής τροφοδοσίας της Γαλλίας με σιτάρια από τη Ρωσσία και με πρώτες ύλες από άλλες περιοχές χωρών της Μεσογείου.
- Απόκτηση του ελέγχου στρατηγικών σημείων της Αιγύπτου και της Συρίας για να ανοίξουν οι εμπορικοί δρόμοι για εμπορικές συναλλαγές με τις χώρες και αποικίες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
- Διασφάλιση της γαλλικής οικονομικής, εμπορικής και αμυντικής επιρροής στις χώρες της Βόρειας και λοιπής Αφρικής.
Η ΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ προς ΤΟΥΣ ΑΨΒΟΥΡΓΟΥΣ
Στον ανταγωνισμό μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας για τον έλεγχο του διεθνούς εμπορίου και των «νέων αγορών» που αναπτύσσονταν στην Αμερική και αλλού «μεγάλη χαμένη» βγήκε η Γαλλία. Η απώλεια των αποικιών στην Αμερική και η κατάρρευση της οικονομίας της Γαλλίας προκάλεσαν μεγάλη αναρχία και τελικά ξέσπασε η Επανάσταση του 1789.
Η Γαλλία στο προηγούμενο διάστημα κατέβαλε προσπάθειες για να πετύχει την στρατιωτική και οικονομική διείσδυσή της στην οικονομικά καθυστερημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Όμως, η Υψηλή Πύλη αντιλαμβανόταν ότι Γάλλοι και Άγγλοι αργά ή γρήγορα θα την έθεταν υπό τον έλεγχό τους… Για το λόγο αυτό οι Οθωμανοί στράφηκαν προς τους Αψβούργους και στη συνέχεια προς την Πρωσσία, που είχε έναν σύγχρονο στρατό αλλά δεν είχε εμπορικές βλέψεις.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε να αντιμετωπίσει στο βορρά τη δυναμική και επεκτατική Ρωσσία και νοτιοδυτικά τη Γαλλία.
Μπροστά στις δύο αυτές μεγάλες απειλές η Υψηλή Πύλη στράφηκε και συνήψε μεγάλης σημασίας οικονομική και εμπορική συμφωνία με τους Αψβούργους. Οι δύο οικονομίες απέκτησαν συμπληρωματικότητα με τις χωρίς περιορισμούς εισαγωγές και εξαγωγές εμπορευμάτων και την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπόρων. Παράλληλα και οι δύο συμβαλλόμενες πλευρές είχαν άριστές σχέσεις με τη Βενετία που είχε ισχυρό στόλο.
Εξάλλου, η μακρά περίοδος της αναρχίας στη Γαλλία έδωσε «ανάσα» για την προετοιμασία του εκσυγχρονισμού του στρατού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά οι εσωτερικές αντιδράσεις (κυρίως από τους γενίτσαρους) δεν επέτρεψαν την υλοποίηση σχετικών σχεδίων της Υψηλής Πύλης.
Η συμμαχία της Πύλης με τους Αψβούργους επέτρεψε στους Οθωμανούς να διατηρήσουν ολόκληρο τον έλεγχο της Μεσογείου, καθώς η Γαλλία ήταν αποδυναμωμένη από τα εσωτερικά προβλήματα και η Ιταλία ήταν κατατεμαχισμένη σε κρατίδια.
Ο ΒΟΝΑΠΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ
Οι τεράστιες ανάγκες της Γαλλίας να αποκτήσει εσωτερική και εξωτερική σταθερότητα και ομαλή τροφοδοσία της με εισαγωγές σιτηρών επέβαλαν την ανάδειξη του Ναπολέοντα Βοναπάρτη σε κυρίαρχο της πολιτικής και στρατιωτικής ζωής στη Γαλλία.
Διέξοδο στα προβλήματα της χώρας η καθοριστική παρουσία του στρατού και του Ναπολέοντα στα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα της χώρας.
Ο νεαρός στρατηγός προώθησε το «ανατολικό όραμά» του, που ήταν η διάνοιξη ασφαλών «εμπορικών δρόμων» στη Μεσόγειο μέσω της ενίσχυσης της στρατιωτικής παρουσίας της εκτός γαλλικών συνόρων.
Ο Ναπολέων με τις νίκες του στην Ιταλία περιόρισε την στρατιωτική παρουσία των Αυστριακών στην Αδριατική, ενώ έκανε ένα ακόμη πολύ σημαντικό βήμα με την κατάκτηση από γαλλικά στρατεύματα των Επτανήσων, με την υπογραφή της Συνθήκης του Κάμπο Φόρμιο (Traité de Campo Formio) στις 17 Οκτωβρίου 1797.
Για τη σημασία του ελέγχου των Επτανήσων ο Ναπολέων επισημαίνει τα ακόλουθα με αναφορά του στο Γαλλικό Διευθυντήριο:
«..Τα νησιά της Κέρκυρας, της Ζακύνθου και της Κεφαλληνίας έχουν περισσότερο ενδιαφέρον για εμάς, παρά όλη η Ιταλία. Αν θα είμαστε υποχρεωμένοι να διαλέξουμε, θα ήταν προτιμότερο να παραχωρήσουμε την Ιταλία στον αυτοκράτορα και να κρατήσουμε τα τέσσερα νησιά, που είναι πηγή πλούτου και ευημερίας για το εμπόριό μας».
Ωστόσο, η Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο έλυσε μόνο ένα μέρος των προβλημάτων εξωτερικού εφοδιασμού της Γαλλίας.
Ξαφνικά η Γαλλία βρέθηκε να γειτνιάζει με την αχανή Οθωμανική Αυτοκρατορία που εκτεινόταν από τις ακτές της Αδριατικής και του Ιονίου Πελάγους ως τις ακτές των χωρών της Βόρειας Αφρικής, τον Περσικό Κόλπο και τη Μαύρη Θάλασσα. Όμως στην πράξη, η Γαλλία παρέμενε οικονομικά και στρατιωτικά «περικυκλωμένη» προς ανατολάς και νότο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία υποστηριζόταν από τους Αυστριακούς και τους Πρώσσους. Επιπλέον, η Γαλλία στους θαλάσσιους δρόμους του Ατλαντικού και της Μεσογείου βρισκόταν σε μειονεκτική θέση έναντι του ναυτικού των Άγγλων.
Με αυτά τα δεδομένα ο στρατός της Γαλλίας έπρεπε να ανοίξει και διασφαλίσει τους «εμπορικούς δρόμους» που περνούσαν μέσω της Μεσογείου με στρατιωτική κάλυψη σε χερσαία εδάφη στη Βόρεια Αφρική.
Στην περίοδο 1798 – 1801 ο Ναπολέων πραγματοποίησε μεγάλη εκστρατεία κατά των Οθωμανών με κύριους στόχους να δημιουργήσει προγεφυρώματα και στρατιωτικές βάσεις σε Αίγυπτο και Συρία, χώρες που ήσαν υπό τον έλεγχο της Υψηλής Πύλης.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1798 η Υψηλή Πύλη κήρυξε επίσημα τον πόλεμο εναντίον της Γαλλίας, διευκολύνοντας παράλληλα και την επιθετικότητα της Αγγλίας με την αξιοποίηση του πολεμικού στόλου της.
Τελικά ο Ναπολέων δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει το “Ανατολικό Όνειρό” του λόγω των επιτυχιών του αγγλικού ναυτικού που κατενίκησε τον γαλλικό στόλο.
Ωστόσο, ακόμη και μετά την πτώση του Ναπολέοντα του Α΄ η Γαλλία των Βουρβώνων συνέχισε την εξωτερική πολιτική του με επικεφαλής – όπως και προηγουμένως… – τον Ταλλεϋράνδο. Αλλά πλέον μετά την συντριβή του Ναπολέοντα η Γαλλία θα έχει πλέον ως πλέον «στενό σύμμαχο» τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Κοντά τους θα βρεθεί μια άλλη Μεγάλη Δύναμη, η Ρωσσία, που επίσης έχει κοινούς στόχους για τον περιορισμό της κυριαρχίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο Θάλασσα….
ΒΟΝΑΠΑΡΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Ο «βοναπαρτισμός» επηρέασε βαθύτατα τους Έλληνες της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας και της διασποράς. Στα χρόνια της γαλλικής κυριαρχίας τα Επτάνησα γίνονται καταφύγιο για τους Έλληνες που προετοιμάζονται για εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο.
Οι ιδέες του Γαλλικού Διαφωτισμού και του βοναπαρτισμού ενέπνευσαν τους Έλληνες και συνέβαλαν στη διαμόρφωση της ιδεολογίας τους, που αποτυπώθηκε από τα πρώτα Συντάγματά τους,
Πάντως ακόμη και μετά τη συντριβή του Ναπολέοντα, το 1815, η Γαλλία βρίσκει τον τρόπο αναβίωσης της επιρροής της στη Μεσόγειο μέσω της επαναστατημένης Ελλάδας με την:
- ενεργό υποστήριξη των επαναστατών,
- συμμετοχή στο στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων που κατενίκησε τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο στο Ναυαρίνο,
- αποστολή εκστρατευτικού σώματος υπό τον στρατηγό Μαιζώνα για την εκδίωξη των Οθωμανών από τα φρούρια,
- παροχή χορηγίας κεφαλαίων στην κυβέρνηση του Καποδίστρια από το ταμείο του βασιλιά Λουδοβίκου κλπ.
Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΜΑΚΡΟΝ
Η Γαλλία επί προεδρίας Μακρόν έχει επαναχαραξει τη μεσογειακή πολιτική της ως προς την Τουρκία και ακολουθεί τη Στρατηγική του Ναπολέοντα για απελευθέρωση των «εμπορικών δρόμων» που διέρχονται από τη Μεσόγειο ή αποτελούν αφετηρία για τις αγορέςτρίτων χωρών. Η μόνη διαφορά είναι πλέον ότι η πολιτική Μακρόν στοχεύει στη «διασφάλιση στρατηγικών θέσεων σε νευραλγικής σημασίας περιοχές με ενεργειακά αποθέματα».
Η Γαλλία είναι σε ευθεία αντιπαράθεση και σύγκρουση συμφερόντων, επειδή και οι δύο χώρες θέλουν να αποκτήσουν σίγουρες προσβάσεις σε ενεργειακά αποθέματα για το μελλοντικό ενεργειακό εφοδιασμό τους.
Συγκεκριμένα η Τουρκία διεκδικεί:
- Να αποκτήσει καθοριστική πολιτική και ενεργειακή επιρροή στις χώρες της Βορείου Αφρικής και κυρίως στη Λιβύη, που αντιμετωπίζει πολιτική αστάθεια από το 2011.
- Να αναπτύξει ισχυρά εμπορικά ερείσματα στις υποσαχάριες χώρες, προκειμένου να αποκτήσει πηγές εφοδιασμού σε στρατηγικές πρώτες ύλες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
- Να αποκτήσει στρατιωτικό έλεγχο σε περιοχές με ενεργειακά αποθέματα που διεκδικούνται από Κούρδους σε βόρειο Ιράκ και Συρία.
- Να ενισχύσει την στρατιωτική παρουσία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, σε συμμαχία με το Ιράν και το Κατάρ, για να αποτελούν μόνιμες απειλές για τα αραβικά κράτη στον Περσικό Κόλπο.
- Να αποτελέσει κυρίαρχο ιδιοκτήτη στα υποθαλάσσια ενεργειακά κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου.
- Να καταστεί η Τουρκία κυρίαρχος μεσάζων στην τροφοδοσία με πετρέλαια και φυσικό αέριο από την κεντρική Ασία των αγορών της νότιας Ευρώπης με την ανάπτυξη και λειτουργία αγωγών που θα διαπερνούν την τουρκική επικράτεια και θα καταλήγουν σε τουρκικά λιμάνια στη Μεσόγειο.
Πέραν των διαμετρικά αντίθετων ενεργειακών συμφερόντων με την Τουρκία, η Γαλλία θέλει να ενισχύσει τις σχέσεις και την επιρροή της με τις χώρες του Αραβικού Συνδέσμου, οι οποίες στη συντριπτική πλειοψηφία τους είναι τελείως αντίθετες με τις επεκτατικές βλέψεις του «νεο-οθωμανισμού» που έχει αναβιώσει στην Τουρκία.
ΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟΥ
Με βάση τις ανωτέρω στρατηγικές επιλογές της Γαλλίας για Βόρεια Αφρική, Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή η Ελλάδα και η Κύπρος αναδεικνύονται στους πλέον σημαντικούς συμμάχους της Γαλλίας στην περιοχή για την προώθηση της μακροχρόνιας πολιτικής της για ενεργειακό εφοδιασμό, αμυντική παρουσία και προώθηση εμπορικών και οικονομικών σχέσεων στην ευρύτερη περιοχή.
Από την πλευρά τους Ελλάδα και Κύπρος με την αμυντική θωράκιση της Γαλλίας – και φυσικά των Αμερικανών – μπορούν να διασφαλίσουν πιο αποτελεσματικά τα ενεργειακά συμφέροντά τους σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Έτσι, 200 περίπου χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821 η Γαλλία και Ελληνισμός βρίσκονται ξανά απέναντι στον «οθωμανικό κίνδυνο» που απειλεί σοβαρό το Ενεργειακό Μέλλον τους.
* O δρ ΚΙΜΩΝ ΣΤΕΡΙΩΤΗΣ είναι Οικονομολόγος, μέλος της Επιτροπής Μανιατάκειου Ιδρύματος «Η Ελληνική Επιχειρηματικότητα ως Βασική Κινητήρια Δύναμη της Επανάστασης του 1821»
