Η Τουρκία έκανε, κάνει και θα κάνει επίδειξη σημαίας, αποφασιστικότητας και στρατιωτικής ισχύος στην ευρύτερη περιοχή η οποία δεν περιορίζεται μόνο στο Αιγαίο, υπογραμμίζει ο πρέσβης επί τιμή, Αλέξανδρος Μαλλιάς.
Είναι αυταπάτη να πιστεύουμε – όπως ορισμένοι θεωρούν – ότι η Χάγη είναι πανάκεια. Ότι δηλαδή τα προβλήματα μας εκεί θα λυθούν. Πριν φθάσουμε καν στην αφετηρία της συζήτησης για την Χάγη, η Τουρκία θα επιδιώξει να εξασφαλίσει ικανοποιητικές διμερείς διευθετήσεις στα θέματα που σταθερά θέτει, αναφέρει ο κ. Μαλλιάς στη συνέντευξή του στο ThePresident, προσθέτοντας πως στόχος της Άγκυρας είναι η υποταγή της Ελλάδος στις επιδιώξεις, στους όρους και στους κανόνες παιχνιδιού της.
Σχετικά με τη στάση των ΗΠΑ και ιδιαίτερα του προέδρου Τραμπ ο κ. Μαλλιάς εκτιμά πως είναι είναι υποτονική, άνευρη και εκδηλώνεται σε υπηρεσιακό επίπεδο. Την φορά αυτή παρά την θετική από την Αθήνα ερμηνεία των δηλώσεων του Στέϊτ Ντπάρτμεντ δεν είχαμε ούτε συμβολική έστω παρέμβαση του ΥΠΕΞ κ. Μάικ Πομπέο, προσθέτει.
Συνέντευξη στην Ειρήνη Μυλωνά
Σε τι οφείλεται η κλιμάκωση των τουρκικών προκλήσεων τους τελευταίους μήνες; Τι πιστεύετε πως επιδιώκει ο Ερντογάν;
Η κλιμάκωση των επιθετικών κατά της Ελλάδος και των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων ενεργειών της Τουρκίας δεν αποτελεί αιφνιδιασμό. Είχε προαναγγελθεί από τον Πρόεδρο Ερντογάν και ταυτόχρονα εξειδικευθεί σχεδόν με απόλυτη ακρίβεια ως προς τι επρόκειτο να συμβεί με επανειλημμένες ανακοινώσεις και δηλώσεις των αρμοδίων υπουργών της τουρκικής κυβέρνησης. Στο γενικότερο πολιτικό/στρατιωτικό πλαίσιο η Τουρκία έκανε, κάνει και θα κάνει επίδειξη σημαίας, αποφασιστικότητας και στρατιωτικής ισχύος στην ευρύτερη περιοχή η οποία δεν περιορίζεται μόνο στο Αιγαίο. Σημειώνω δύο στοιχεία:
Α) Ορθή κατά τη γνώμη μου είναι η ανάγνωση από την Άγκυρα της απουσίας κρίσιμου ενδιαφέροντος του Προέδρου των ΗΠΑ – ο μόνος παράγοντας στην Ουάσινγκτον που λαμβάνει σοβαρά υπόψη ο κ. Ερντογάν – ακόμη και για σύγκρουση μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ. Άλλωστε ο Πρόεδρος Τραμπ ομιλεί λίαν περιφρονητικά για τους «Ευρωπαίους δήθεν συμμάχους» περιλαμβάνοντας στην κατηγορία αυτή και τη Γερμανία. Την φορά αυτή παρά την θετική από την Αθήνα ερμηνεία των δηλώσεων του Στέϊτ Ντπάρτμεντ που οφείλονται στην επιμονή έγκριτου έλληνα δημοσιογράφου δεν είχαμε ούτε συμβολική έστω παρέμβαση του ΥΠΕΞ κ. Μάικ Πομπέο. Το «βάρος» της προώθησης των θέσεων της Ουάσινγκτον σε Τουρκία και Ελλάδα εξαντλήθηκε στο επίπεδο των ικανών αμερικανών πρέσβεων σε Αθήνα και Άγκυρα. Διαβιβάστηκαν πανομοιότυπα στο μεγαλύτερο τμήμα τους μηνύματα στις δύο κυβερνήσεις με διαφοροποιημένες επισημάνσεις και εξειδικευμένες παροτρύνσεις για αυτοσυγκράτηση και ειρηνική επίλυση των διαφορών προς κάθε πλευρά. Δεν δικαιούμαι να υποτιμήσω την εμβέλεια των ΗΠΑ σήμερα. Όμως εκτιμώ ότι στα δικά μας είναι υποτονική, άνευρη και εκδηλώνεται σε υπηρεσιακό επίπεδο. Επίσης ότι οι πρόνοιες που περιέχονται στο Κείμενο της νέας Ελληνο-Αμερικανικής Συμφωνίας για τις βάσεις, καθώς και η συνοδευτική επιστολή του κ. Πομπέο του Ιανουαρίου 2020 δεν μας διασφαλίζουν. Αυτό ας το θυμηθούμε ενόψει της ανανέωσης της ισχύος της. Θυμίζω απλά ότι σε όλες τις προηγούμενες ελληνο-τουρκικές κρίσεις από το 1976, είχαμε τακτικές και άμεσες παρεμβάσεις-πυροσβεστικές – τουλάχιστον των Αμερικανών ΥΠΕΞ. Τούτο δεν συνέβη τώρα. Ο νοών νοείτω…
Β) Επίσης τόσο η Άγκυρα όσο και η Αθήνα συμπίπτουν στην εκτίμηση ότι τη στιγμή αυτή – διαρκεί πάνω από πέντε χρόνια – υπάρχει ένα μεγάλο κενό αποκλειστικής ή στρατηγικής ισχύος στην περιοχή. Τούτο φάνηκε καθαρά στη Συρία, στην Λιβύη, ακόμη και στο Ιράκ.
Η σύγκρουση ή απόκλιση συμφερόντων των πέντε Μονίμων Μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας στην Μεσόγειο και στην Μέση Ανατολή καθιστά σήμερα αβέβαιο το αποτέλεσμα της ενδεχόμενης προσφυγής στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Παρότι με δεδομένη την κατάσταση τώρα μία επανάληψη του περιεχομένου της Απόφασης 395 (25 Αυγούστου 1976) του Συμβουλίου Ασφαλείας για το Αιγαίο μόνο ανώφελη δεν θα ήταν. Δυστυχώς οι σχέσεις μας με την Ρωσία παραμένουν «διαδικαστικές», χωρίς ειδικό βάρος και ουσιαστικό περιεχόμενο. Επίσης, παρά την πολύ στενή μας συνεργασία με τη Λ.Δ. της Κίνας, οι θέσεις του Πεκίνου σήμερα σε ζητήματα θαλασσίων ζωνών, κυριαρχικών δικαιωμάτων και προβαδίσματος του Διεθνούς Δικαίου – το θέτω ευγενικά – δεν αποτελούν βάση προώθησης των δικών μας. Επιπλέον οι θέσεις και τα Συμφέροντα της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου σε σχέση με τη Τουρκία δεν συμπίπτουν.
Πόσο εφικτή θεωρείτε πως είναι μια λύση των διαφορών μέσω της επίκλησης του Διεθνούς Δικαίου με μία χώρα όπως η Τουρκία;
Ειδικά τώρα σε σχέση με την Ελλάδα. Η σταθερή αναθεωρητική και επεκτατική πολιτική της Τουρκίας που εκδηλώθηκε με τις υβριδικές επιχειρήσεις της στον Έβρο και τώρα με αεροναυτικές στο Αιγαίο έχει ταυτόχρονο στόχο:
– την βίαια, με πόλεμο αν απαιτηθεί – αυτό σημαίνει το CASUS BELLI – μεταβολή του εδαφικού καθεστώτος της Ελλάδος,
– την μεταβολή των όρων της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιωτικά συμπλέγματα του Αιγαίου (αποστρατιωτικοποίηση, γκρίζες ζώνες, κλπ)
– του περιορισμού και καταστρατήγησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων σε Αιγαίο και Ν. Α. Μεσόγειο.
Είναι απόλυτα θεμιτή η σταθερή προσήλωση της Ελλάδος στο Διεθνές Δίκαιο. Αυτό διαχρονικά – από το 1974 μέχρι σήμερα – εκτιμούμε ότι είναι το «ισχυρό μας πλεονέκτημα». Γνωρίζουμε όμως ταυτόχρονα τα όρια του και κυρίως την έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών επιβολής του. Απέναντι μας έχουμε μία χώρα και εκείνη με τη σειρά της προσπαθεί να «ντύνει» τις θέσεις της με επίκληση του δικού της Δικαίου. Η Τουρκία δεν έχει την διεθνή αποκλειστικότητα. Σήμερα διεθνώς η ισχύς το δικαίου υποχωρεί ενώπιον της δύναμης του ισχυρότερου. Την πολιτική αυτή εφαρμόζουν οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Λ.Δ.Κίνας και όσες χώρες αισθάνονται ότι μπορούν αποτελεσματικά να την επιβάλλουν. Εκείνες που αυτοπροσδιορίζονται για παράδειγμα ως περιφερειακές δυνάμεις.
Εκτιμώ ότι η Τουρκία θα έστεργε ίσως να αποδεχθεί την επίλυση των διαφορών μας – οριοθετημένων και περιορισμένων στην οριοθέτηση της ΑΟΖ και στης Υφαλοκρηπίδας – με συναινετική παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης μόνο – επαναλαμβάνω μόνο – εφόσον διμερώς είχε προηγουμένως ικανοποιήσει και εξασφαλίσει τις διμερείς της επιδιώξεις σε όλο το φάσμα των σχέσεων μας. Άρα;
Είναι αυταπάτη να πιστεύουμε – όπως ορισμένοι θεωρούν – ότι η Χάγη είναι πανάκεια. Ότι δηλαδή τα προβλήματα μας εκεί θα λυθούν. Πριν φθάσουμε καν στην αφετηρία της συζήτησης για την Χάγη, η Τουρκία θα επιδιώξει να εξασφαλίσει ικανοποιητικές διμερείς διευθετήσεις στα θέματα που σταθερά θέτει. Εδώ και καιρό ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σταθερά και συστηματικά υπονομεύει την Συνθήκη της Λωζάννης. Στόχος της Άγκυρας είναι η υποταγή της Ελλάδος στις επιδιώξεις, στους όρους και στους κανόνες παιχνιδιού της. Η αποδοχή με άλλα λόγια από την Ελλάδα της «νέας πραγματικότητα» που έχει δημιουργηθεί με την αναβάθμιση της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη. Οι πολιτικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας με τελικό ορίζοντα το 2023 στόχο έχουν να τροποποιήσουν στην πράξη σύμφωνα με τις επιδιώξεις της Άγκυρας τους όρους της Συνθήκης της Λωζάννης. Η πρόσφατη απόφαση για την Αγία Σοφία έχει μακροπρόθεσμο χαρακτήρα και εντάσσεται στο πλαίσιο των ριζικών μεταβολών που εδώ και χρόνια παρατηρούμε στην γειτονική μας χώρα. Δεν έχουν χαρακτήρα απλά εσωτερικής πολιτικής σκοπιμότητας. Η Τουρκία σήμερα επιδιώκει να ακυρώσει πολιτικά την Συνθήκη της Λωζάννης και να την αντικαταστήσει με διμερείς εθιμικούς (άγραφους και άτυπους) ή συμβατικούς (γραπτούς) κανόνες συμβίωσης που θα διέπουν τις σχέσεις εφεξής. Για τα επόμενα 100 χρόνια. Συνεπώς ότι σήμερα συμφωνηθεί δεν θα είναι μια προσωρινή διευθέτηση. Θα υποκαθιστά την Λωζάννη.
Πως θα αξιολογούσατε την στάση των συμμάχων μας απέναντι στην Τουρκία τόσο για την Αγιά Σοφιά όσο και για τις έρευνες στην Αν.Μεσόγειο; Εκτιμάτε πως έστειλαν ένα σαφές μήνυμα στην Άγκυρα; Τι περισσότερο θα μπορούσε να διεκδικήσει η Ελλάδα και πως;
Αναφέρθηκα ήδη στην διόλου συμπτωματική απουσία του Λευκού Οίκου. Το ΝΑΤΟ περνά την μεγαλύτερη κρίση ταυτότητας των τελευταίων δεκαετιών. Επειδή μας απασχολούν άμεσα – δικαίως άλλωστε – τα δικά μας προβλήματα ασφάλειας με την Τουρκία δεν βλέπουμε ίσως τι συμβαίνει στην Συμμαχία. Η συμπεριφορά του Προέδρου Τραμπ απέναντι στη Γερμανία είναι χαρακτηριστική. Δεν έχουμε αντιληφθεί ότι οι πρόσφατες αποφάσεις των ΗΠΑ να αποσύρουν στρατιωτικές δυνάμεις από τη Γερμανία – ως πράξη δυσαρέσκειας – υπονομεύει την ομπρέλα ασφάλειας και αποτροπής που παρέχει το ΝΑΤΟ στην Γερμανία. Αποδυναμώνει τη θέση της Γερμανίας έναντι της Ρωσίας του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. ΗΠΑ (Πρόεδρος Τραμπ) σε αγαστή συνέργεια με την Τουρκία (Πρόεδρος Ερντογάν) έχουν παραχωρήσει αξιόλογο «ζωτικό χώρο» στην Ρωσία. Αυτό έγινε επίσημα και με την τριπλή συνεννόηση ΗΠΑ-Τουρκίας-Ρωσίας τον Οκτώβριο 2019 τη Συρία. Μάλιστα η αμερικανο-τουρκική συμφωνία δέσμευε και το ΝΑΤΟ ερήμην και εν αγνοία των συμμάχων… Η Ρωσία, η επιρροή της, μοιάζει να είναι ο μεγάλος κερδισμένος στην ευρύτερη περιοχή από τον δυσκατανόητο χαρακτήρα συγκεκριμένων αμερικανικών ενεργειών. Οι φιλότιμες προσπάθειες των ικανών αμερικανών διπλωματών δεν είναι ικανές να διορθώσουν τη φθορά που έχει υποστεί το κύρος της υπερδύναμης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στερείται κοινής εξωτερικής. Άρα η πολιτική της Γερμανίας και της Γαλλίας για παράδειγμα έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και εμβέλεια από τις οποιεσδήποτε αποφάσεις της Ε.Ε. που λαμβάνονται κατά κανόνα στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή συναίνεσης. Η Γερμανία ενεργοποιείται διότι έχει τη δύναμη, τη πειθώ και τα μέσα. Γνωρίζει ότι σε περίπτωση πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας η κλονισμένη και φθαρμένη σήμερα ούτως ή άλλως αξιοπιστία του ΝΑΤΟ θα καταρρεύσει. Πολύ ανησυχητική εξέλιξη για τη ίδια τη Γερμανία και τη θέση της στο διευρωπαϊκό σύστημα ισορροπίας και ασφάλειας. Μόνο η απειλή σοβαρών οικονομικών κυρώσεων από την Ε.Ε. θα λειτουργούσε σήμερα ως μέσο πίεσης έναντι της Τουρκίας. Με βάση όμως τα οικονομικά συμφέροντα των εταίρων μας στη Τουρκία και τη διάθεση τους θεωρώ μάλλον απίθανη την προοπτική αυτή…
Ασφαλώς οι σύμμαχοι και οι εταίροι είναι χρήσιμοι, αναγκαίοι και απαραίτητοι. Την εδαφική μας ακεραιότητα και κυριαρχία εμείς υπερασπιζόμαστε. Δεν περιμένουμε από τρίτους να κάνουν αυτό που πρέπει κατά καθήκον εμείς να πράττουμε. Η δική μας αποφασιστικότητα θα κάνει τους άλλους να σταθμίσουν το μέτρο, το επίπεδο και το βαθμό της εμπλοκής τους. Κυρίως αν πεισθούν ότι διακυβεύονται και δικά τους συμφέροντα εθνικής ασφάλειας.
* Ο κ. Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς είναι πρέσβης επί τιμή, συγγραφέας του βιβλίου «Τα Σύνορα- Αναθεωρητισμός» (Εκδόσεις Ι. Σιδέρης)
