Τα νερά στα κανάλια της Βενετίας έγιναν ξανά γαλανά κι ο αέρας στην ηπειρωτική Κίνα καθάρισε, ως αποτέλεσμα της παρατεταμένης γενικής ακινησίας που γέννησε η πανδημία του κορονοϊού. Ουδέν κακό αμιγές καλού ή αλλιώς μια μικρή ανάσα της φύσης σε ένα δυστοπικό φόντο; Πέρα από την ηχώ της επιστημονικής φαντασίας και την έλξη μιας μεταμοντέρνας θεολογίας, σήμερα η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον οριοθετείται σε ένα ως χτες αδιανόητο πλαίσιο.
Γράφει ο Γιάννης Χαραλαμπίδης*
Δεν είναι τυχαίο ότι το απανταχού πράσινο κίνημα στις διάφορες εκφάνσεις του στέκεται αμήχανο μπροστά στις εξελίξεις. Είτε μιλάμε για ζηλωτές του ακτιβισμού, είτε για θεσμικούς εκφραστές, όλοι οι οικολόγοι παρακολουθούν τις κυβερνήσεις των κρατών να επιβάλουν την παύση της λειτουργίας του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Μέσα σε λίγες μέρες λαμβάνονται δραστικά μέτρα που περιορίζουν στο ελάχιστο τις μετακινήσεις, τη βιομηχανική παραγωγή, που μειώνουν δραστικά την επίδραση των μεγάλων ρυπαντών του πλανήτη. Μέτρα που ούτε οι πιο ριζοσπάστες οικολόγοι δεν θα σκέφτονταν να προτείνουν, πλέον αποτελούν μια εφαρμοσμένη πραγματικότητα. Η διαδικασία υπερκέρασης του οικολογικού πολιτικού αιτήματος από την εμπεδωμένη συστημική πρακτική θα είναι ένα ενδιαφέρον πεδίο έρευνας για τους πολιτικούς επιστήμονες, όταν όλο αυτό θα έχει τελειώσει.
Το πιο ενδιαφέρον όμως ως τώρα, είναι ότι η τρέχουσα πραγματικότητα ήδη παράγει σημαντικά διδάγματα για την κοινωνική ζωή από δω και πέρα. Η δύναμη της ψηφιακής τεχνολογίας καταρρίπτει τα τεχνοφοβικά διλήμματα του νεοφυούς λουδιτισμού. Απάντηση στις απειλές για το περιβάλλον και πολλά από τα σύγχρονα προβλήματα είναι η διεύρυνση της εμπιστοσύνης στην έλλογη αξιοποίηση της τεχνικής εξέλιξης, η έρευνα για πιο καθαρή και ανανεώσιμη ενέργεια, η συμμόρφωση στις σωτήριες κατευθύνσεις της καθιερωμένης βιοϊατρικής επιστήμης.
Παράλληλα, η ενσυνείδητη πειθαρχία στην εσωστρέφεια και η αποδοχή κανόνων αυξημένης κοινωνικής αυτοσυγκράτησης θέτουν νέα δεδομένα στη σύγχρονη ζωή μας. Η αξία του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος, η υπευθυνότητα για την τύχη των γύρω μας, η αποκαθήλωση της άκριτης κατανάλωσης και η αύξηση των άμεσων κοινωνικών αποστάσεων καλούν σε επανεξέταση όλων των βεβαιοτήτων της κεκτημένης ταχύτητας. Δεν πρέπει να εκπλαγούμε, αν στην έξοδο από αυτή τη σήραγγα αντιληφθούμε την ανάδυση ενός νέου κοινωνικού συντηρητισμού, μιας αναθεώρησης στη στάση μας απέναντι στα νοήματα, όχι στα σχήματα.
Στη διαδικασία οικονομικής και παραγωγικής ανασυγκρότησης του κόσμου που θα ακολουθήσει αυτή τη θύελλα, πολλά από τα ως τώρα δεδομένα θα έχουν αλλάξει. Η πράσινη διάσταση της ανάπτυξης θα γίνει δομικό στοιχείο, όχι απλώς ζητούμενο. Την ίδια στιγμή θα φθίνουν πολλές από τις ιδεολογικοποιημένες στρεβλώσεις των τελευταίων δεκαετιών, από την πλευρά της κοινωνικοποίησης, όσο και της υπερμεγέθυνσης στην οικονομία. Ένα ιδιότυπο κράμα κοινωνικής ευσυνειδησίας, οικολογικής εγρήγορσης και προσωπικής υπευθυνότητας μπορεί να προκύψει ως παγκόσμιο ιδεολογικό πρότυπο μέσα από τη δοκιμασία του κορονοϊού. Ας διατηρήσουμε όλοι, όσο μπορούμε, ανοιχτό και δεκτικό το πνεύμα μας, έχουμε να κρίνουμε και να αφομοιώσουμε αρκετές αλλαγές στα καθιερωμένα πρότυπα σκέψης και συμπεριφοράς.
*O Γιάννης Χαραλαμπίδης είναι ιστορικός, σύμβουλος πολιτικής ανάλυσης & επικοινωνίας
