Σήμερα ακούμε στα κάλαντα ότι προσμένουμε τον Άγιο Βασίλη από την Καισαρεία που το βράδυ με τον ερχομό του νέου έτους και της εορτής του θα φέρει σε όλους δώρα. Άλλωστε δώσαμε και πήραμε δώρα πολλά αυτές τις ημέρες, δωρίσαμε χαμόγελα, αγάπη και χαρά σε φίλους, γνωστούς και συγγενείς, απολαύσαμε τις δωρεές της φύσης και της ζωής.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Επισκεφθήκαμε δωροεκθέσεις, δωροαγορές ή μπαζάρ, όπως συνηθίζουμε να τις αποκαλούμε, για να αγοράσουμε ή να θαυμάσουμε τα δώρα.
Ο λόγος για το δώρο ή σε πιο παλιά ελληνικά τὸ δῶρον, τοῦ δώρου, ένα από τα ουσιαστικά της δεύτερης κλίσης που μας έδιναν οι δάσκαλοι στην πρώτη τάξη του δημοτικού, για να εξασκηθούμε στους τόνους. Τώρα η αντίστοιχη άσκηση έχει μετατεθεί για την πρώτη του Γυμνασίου, μια που η διδασκαλία του πολυτονικού θεωρείται δώρον άδωρον για τους πιο μικρούς μαθητές.
Δώρα υπάρχουν από τα μυκηναϊκά χρόνια στις πινακίδες της μυκηναϊκής Β γραφής ως do-ra. Έχουν μέσα τους το θέμα -δω του ρήματος δί-δω-μι, το δίδω ή δίνω των νέων ελληνικών.
Δωρεάν θα σας παράσχουμε μερικές πληροφορίες, θα σας τις δωρίσουμε, στο πλαίσιο της εορταστικής ατμόσφαιρας. Κι εσείς ως δωρολήπτες θα λάβετε τα δώρα μας. Ως ανταπόδοση, ως αντίδωρο, περιμένουμε την καλή σας διάθεση, την ανάγνωσή σας.
Δώρο ή δώρημα, λοιπόν, όχι για να εξαγοράσουμε, να δωροδοκήσουμε κάποιον, αλλά επειδή ως δωρητές διακατεχόμαστε από γενναιοδωρία ή μεγαλοδωρία.
Ο,τιδήποτε δίνουμε εκούσια, με τη θέλησή μας είναι ένα δώρο. Δώρα, όμως, δεχόμαστε, επίσης, επειδή οι άλλοι επιθυμούν να μας τα προσφέρουν. Τα χαρίσματα που έχουμε είναι θεία δώρα, ευλογίες του Θεού, και οι ανέλπιστες απολαβές δώρα εξ ουρανού.
Σε εποχές κρίσεως κάθε δώρο είναι ευπρόσδεκτο, γιατί τα περίφημα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα ή καλοκαιριού, κάποια επιδόματα που λαμβάναμε έχουν προ πολλού καταργηθεί. Η ανάμνησή τους φέρνει στο μυαλό μας τις περιόδους της δανεικής ευημερίας, τότε που τα δωροδάνεια, οι δωροεπιταγές, οι δωροθέτες, αλλά και τα δωρόσημα σηματοδοτούσαν μιαν άλλη εποχή. Ακόμα και οι δωροκάρτες σπανίζουν.
Με νωπές, λοιπόν, τις εντυπώσεις από τα γιορτινά δώρα ή τα δωράκια σας ευχόμαστε, τη χρονιά που έρχεται, να λάβετε συμβολικά, αναμνηστικά, ακριβά ή αποχαιρετιστήρια δώρα, αν ετοιμάζεστε να αποχωρήσετε από την υπηρεσία σας. Μην ξεχνάτε τα άυλα δώρα, που πολλές φορές είναι ανεκτίμητα, μεγάλης αξίας και σημασίας.
Δώρα λαμβάνουμε ακόμη στις επετείους και στα γενέθλια και τότε αυτά είναι προσωπικά.
Με τόσα δώρα γύρω μας ξεχάσαμε τα δώρα που θεωρούμε αυτονόητα, αν και, όταν τα χάσουμε, αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα τα έχουμε για πάντα. Τέτοια είναι τα δώρα της ζωής, της ειρήνης, της υγείας, των παιδιών, που δεν προσφέρονται σε συσκευασία δώρου, αλλά είναι τα πραγματικά δώρα. Γι’ αυτά δεν ισχύει η φράση: Φοβοῦ τοὺς Δαναοὺς καὶ δῶρα φέροντας, που αποτελεί απόδοση στα ελληνικά της λατινικής φράσης: timeo Danaos et dona ferentes. (Το λατινικό δώρο, donum, προέρχεται από το ελληνικό δίδωμι). Ο Βιργίλιος στην Αινειάδα του την βάζει στο στόμα του ιερέα του Απόλλωνα, Λαοκόοντα. Με αυτήν προειδοποιεί τους Τρώες να μην δεχθούν από τους Δαναούς ή Αχαιούς το Δούρειο Ίππο. Έμεινε και σε μας, για να δηλώνει την επιφύλαξη που οφείλουμε να έχουμε απέναντι σε όσους έρχονται φορτωμένοι με δώρα, σε μια προσπάθεια να μας εξευμενίσουν.
Το δώρο λέγεται αλλιώς μποναμάς (μάλλον από το ιταλικό buona mano = καλό χέρι) ή πεσκέσι (από το τουρκικό peşkeş = το δώρο του Πατριάρχη προς τον εκάστοτε Σουλτάνο, ώστε να επισημοποιηθεί η εκλογή του και να αναγνωρισθούν τα προνόμιά του). Σε μερικά μέρη το δώρο είναι το δεξίμι, αυτό που δεχόμαστε να πάρουμε από κάποιον που είναι μακριά.
Μια ακόμη λέξη για το δώρο είναι ρεγάλο, που προέρχεται από τη λατινική λέξη rex, -gis (=βασιλιάς). Στα ισπανικά είχε τη σημασία του βασιλικού ενδύματος, δείπνου ή δώρου.
Πιο λαϊκά το δώρο γίνεται μπαξίσι ή μπαχτσίσι (bahşiş στα τουρκικά είναι επίσης το δώρο), αν και εμείς χρησιμοποιούμε την πιο κόσμια ελληνική και ομόρριζη φιλοδώρημα. Μερικοί, όμως, αντί του ελληνικού φιλοδωρήματος προτιμούν το γαλλικό πουρμπουάρ (pour boire = για να πιει κάτι αυτός που δέχεται το μικροποσό).
Δώρα παντού σήμερα!
Μέσα στο χρόνο θα έλθουν και οι γιορτές της Θεοδώρας ή Δώρας, του Δωροθέου και του Ισιδώρου και όλων των υπολοίπων Δωροονομάτων. Αν εόρταζαν δε και τα επίθετα θα γιόρταζε ο Πολύδωρας και άλλοι πολλοί με δωροσφραγίδα στο επώνυμο.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
