Σήμερα αδρομερώς, σε γενικές γραμμές, θα αναφερθούμε πάλι στον αδρό, τον μεγάλο, παχύ, χονδρό, ικανό, πλήρη, ανεπτυγμένο και ώριμο.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Η λέξη μας είναι παλιά, γιαγιάκα δηλαδή, την βρίσκουμε στον Ηρόδοτο τον 5ο αιώνα π.Χ. Ο πατέρας της ιστορίας γράφει χαρακτηριστικά: ἐπεάν δὲ γυναικὶ τὸ παιδίον ἁδρὸν γένηται (Ηροδ. 4.180). Η φράση σε νεοελληνική απόδοση θα μπορούσε να αποδοθεί ως εξής: όταν το παιδί στην κοιλιά της γυναίκας μεγαλώσει. Είναι επομένως σαφές ότι ὁ ἁδρός εδώ είναι ο μεγάλος.
Η ρίζα από την οποία προέρχεται ο λεκτικός μας τύπος είναι *sa-t- που τον συναντάμε στο λατινικό satis (= αρκετά), το γαλλικό assez (=αρκετά), τον γερμανικό χορτάτο satt, ακόμα και τον άγγλο λυπημένο sad. Σε αυτόν συνέβησαν πολλά -αδρά με άλλα λόγια- και απηύδισε ο κακομοίρης.
Στο τριγενές και τρικατάληκτο επίθετό μας ὁ ἁδρός, ἡ ἁδρά τὸ ἁδρόν, οι αρχαίοι μας έβλεπαν πράγματα ευμεγέθη και πρόσωπα μεγάλα και ανεπτυγμένα.
Ας δούμε, όμως, λίγο τον ἁδρό στην αρχαιότητα, για να έλθουμε και στον πιο πρόσφατο αδρό.
Οι αρχαίοι μας έκαναν λόγο για ἁδρήν χιόνα, για το πυκνό χιόνι που πέφτει σε χοντρές νιφάδες. Ἁδρός ήταν και ὁ πόλεμος, ισχυρός και μεγάλος. Ἁδρὸς σῖτος, όμως, ήταν το ώριμο σιτάρι και ἁδρὸν ὠὸν το αυγό που είναι έτοιμο για εκκόλαψη.
Ο ἁδροκέφαλος είχε μεγάλο κεφάλι, ενώ εκείνος με τα μεγάλα δάχτυλα ήταν ἁδροδάκτυλος.
Η πολυλογία και το να λέει κάποιος χοντράδες ήταν ἁδρολαλία, ενώ την ωριμότητα και την μεστότητα την έλεγαν ἁδρότητα, λεκτικό τύπο, που εξάλλου χρησιμοποιούμε και εμείς σήμερα.
Ας δούμε τι αδρά έχουμε εμείς σήμερα.
Έχουμε τις αδρές αμοιβές όσων παίρνουν ακόμη μεγάλους μισθούς, που τους αποκαλούμε κιόλας αδρόμισθους.
Όταν θαυμάζουμε έναν πίνακα ζωγραφικής, μπορεί να αναφερθούμε στις αδρές πινελιές του καλλιτέχνη.
Στα αγάλματά τους οι Ρωμαίοι αποδίδουν τα χαρακτηριστικά των εικονιζόμενων προσώπων αδρά (εδώ το αδρά είναι επίρρημα). Τα φτιάχνουν έτσι ώστε να διακρίνεται εύκολα η ομορφιά τους ή η ασχήμια τους.
Σε αδρές εξάλλου γραμμές διηγούμαστε κάτι που μας συνέβη, όταν δε θέλουμε να μπούμε σε λεπτομέρειες.
Άλλα συνώνυμα του αδρός, που σας τα προσφέρουμε αδρώς, με αφθονία είναι ο άφθονος, παχυλός, πλούσιος, πλουσιοπάροχος, επαρκής, μπόλικος, αφαιρετικός, γενικός.
Αντώνυμα ο ισχνός, χαμηλός, πενιχρός, ανεπαρκής, λίγος, διακριτικός, λεπτομερής, εξαντλητικός, αναλυτικός.
Τηρήσαμε την υπόσχεσή μας να αδρολεξιλογήσουμε αδρομερώς για τον αδρό και έτσι δεν εισήλθαμε στα άδυτα των αδύτων του λήμματός μας.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
