Χρησιμοποιούμε στην καθομιλουμένη αρκετές εκφράσεις από τα παλαιότερα χρόνια που συγκαταλέγονται στις λεγόμενες λόγιες. Μία από αυτές είναι η ἐν κρυπτῷ καὶ παραβύστῳ, που την παραθέτουμε εδώ με όλα της τα αξεσουάρ, τους τόνους, τις υπογεγραμμένες, τα πνεύματα. Σημαίνει στα μυστικά, στα κρυφά.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ο παράβυστος ήταν επίθετο (ὁ, ἡ παράβυστος, τὸ παράβυστον) και δήλωνε τον απρόσκλητο σε δείπνο επισκέπτη, που δεν αντιλαμβανόταν την αγένειά του και εισερχόταν στο τραπέζι, αυτόκλητος συνδαιτημόνας, καθόταν, έτρωγε και έπινε μαζί με τους .υπόλοιπους.
Παράβυστος κλίνη, όμως, λεγόταν το κρεβατάκι που στρωνόταν δίπλα σε αυτό του ζευγαριού, στην γαμικήν κλίνην, ώστε να μπορεί η μητέρα να καθησυχάζει το μικρό της, κατά την διάρκεια της νύχτας. Έμπαινε στην γωνίτσα, χωρίς να φαίνεται.
Παράβυστον, όμως, ονόμαζαν και ο,τιδήποτε έβαζαν παράμερα. Στην αρχαία Αθήνα είχαν, για παράδειγμα, και το παράβυστον δικαστήριον, τμήμα, κατά κάποιον τρόπο, του δικαστηρίου της Ηλιαίας, όπου δίκαζαν κακουργήματα ένδεκα μόνο δικαστές και συνήθης ποινή ήταν η θανατική. Επειδή, λοιπόν, οι Ηλιαστές δίκαζαν αυτές τις υποθέσεις όχι στην ύπαιθρο, αλλά σε έναν μικρό στεγασμένο χώρο, προέκυψε η έκφραση ἐν κρυπτῷ καὶ παραβύστῳ, για να περιγράψει ενέργειες που γίνονται με μεγάλη μυστικότητα.
Το κρυπτῷ παράγεται από το ρήμα κρύπτω, το παραβύστῳ από το παραβύω που έχει την έννοια παραγεμίζω, φράζω, παρεμβάλλω. Μία παράγωγη που έχει επιβιώσει στα νέα ελληνικά είναι το βύσμα, ως εξάρτημα που επιτρέπει την εισαγωγή ενός αγωγού σε πρίζα, ως πώμα ή ως πρόσωπο που μεσολαβεί.
Εν κρυπτώ και παραβύστω, λοιπόν, ενίοτε λαμβάνονται αποφάσεις, κλείνονται συμφωνίες. Μια συνώνυμη έκφραση θα ήταν κεκλεισμένων των θυρών, που προέρχεται από τα ευαγγελικά κείμενα.
Σε εμάς τίποτα δεν θα μένει κρυφό, γιατί εξάλλου ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο. Κι επειδή όλα κάποια στιγμή αποκαλύπτονται, σας υποσχόμαστε να διακηρύττουμε και να αναζητάμε παντού την διαφάνεια και την καθαρότητα.
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
