Διαβάζουμε συχνά ότι πολλοί δεν αγαπούν την ανάπτυξη και βάζουν τροχοπέδη σε αυτήν. Τι είναι η τροχοπέδη; Είναι ένα φρένο, κάτι που αναστέλλει την κίνηση και κάθε προσπάθεια.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Λίγο βαρύγδουπη λέξη, προσδίδει λόγιο ύφος στα κείμενά μας και ανάγεται στην ελληνιστική εποχή. Σύνθετη, από το τροχός + πέδη. Η πρώτη της σημασία είχε να κάνει με το εμπόδιο που τοποθετούνταν στον τροχό της άμαξας, ώστε να σταματήσει η κίνηση.
Αναλύοντας τα συνθετικά της, μπορούμε να πούμε για τον μεν τροχό ότι είναι η ρόδα, ενώ για την πέδην ότι είναι το φρένο. Η αρχική σημασία της πέδης, βέβαια, ήταν τα δεσμά ανθρώπων και ως ρίζα ανάγεται στην ινδοευρωπαϊκή *ped -, δηλαδή στο πόδι. Την ινδοευρωπαϊκή ρίζα την βρίσκουμε στην χειροπέδη, στο δάπεδο, στο πεδίο, την πεδιάδα και τόσες άλλες.
Σήμερα η τροχοπέδη, όπως άλλωστε και στο παρελθόν, χρησιμοποιείται κυριολεκτικά, για να δηλώσει οτιδήποτε εμποδίζει. Στα παλιά κείμενα η τροχοπέδη ενός μηχανισμού καλούνταν επίσης ἐποχεύς. Στα καθημερινά μας ελληνικά κάνουμε λόγο μεταφορικά για την τροχοπέδη. Τροχοπέδη για την ουσιαστική πρόοδο της οικονομίας μας οι ιδεολογικές αγκυλώσεις.
Ο καθένας από εμάς λειτουργεί ως τροχοπεδητής της προσωπικής του εξέλιξης. Την σταματάει κάποιες φορές από ανημπόρια ή επειδή έτσι ήλθαν τα πράγματα. Μέγιστος τροχοπεδητής της προόδου είναι το άγχος.
Άλλοτε πάλι η τροχοπέδηση είναι απαραίτητη, γιατί πρέπει να μπει ένα εμπόδιο σε κάτι καταστροφικό ή αρνητικό.
Συνώνυμα της τροχοπέδης είναι στην κυριολεκτική χρήση η μηχανοπέδη, η ποδοπέδη, το ποδόφρενο και το χειρόφρενο. Στην μεταφορική χρήση ως συνώνυμα έχουμε το πρόσκομμα, τον φραγμό, την παρεμπόδιση, την αναστολή, την αναχαίτιση.
Αντώνυμα είναι η επιτάχυνση, το γκάζι ή πιο λαϊκά γκάζωμα. Ό, τι ευχόμαστε για την οικονομία μας, δηλαδή.
Βάζουμε τροχοπέδη στην πολυλογία, για να σας αφήσουμε να κάνετε τις δουλειές σας.
Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
