Στο ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας και της Ευρώπης, εκεί όπου κάποιοι …«φυλάνε ακόμα Θερμοπύλες», διατηρώντας αναλλοίωτες μνήμες, ήθη, έθιμα και παραδόσεις αιώνων, στο ακριτικό Καστελόριζο, θα ταξιδέψει φέτος ο αγαπημένος μικρών και μεγάλων, ο Καραγκιόζης. Κι αυτό χάρη στον στον καταξιωμένο καραγκιοζοπαίχτη, τον Απόστολο Δομτζίδη, εκπαιδευτικό από την Ξάνθη, που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών (ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ.) να παρουσιάσει στα παιδιά του Καστελόριζου και τους εκατοντάδες επισκέπτες του πανέμορφου ακριτικού νησιού, τη δουλειά του Θιάσου Σκιών «Τα παραμύθια του Καραγκιόζη».
Τα τέσσερα τελευταία χρόνια διοργανώνεται στο Καστελόριζο από το ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ. ένα ιδιαίτερο και πολυδιάστατο φεστιβάλ. Πρόκειται για το Διεθνές Φεστιβάλ Ιστορικού Ντοκιμαντέρ Καστελόριζου «Πέρα από τα Σύνορα», το οποίο σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα κατάφερε να μεταμορφώσει πολιτιστικά το νησί.
Χάρη στο ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ., την καθ’ όλα δραστήρια γραμματέα του, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης Ειρήνη Σαρίογλου, την επιστημονική ομάδα του ιδρύματος και τους δεκάδες εθελοντές, το νησί φιλοξενεί εδώ και μια τετραετία τη συγκεκριμένη διοργάνωση, που έχουν «αγκαλιάσει» ντόπιοι και επισκέπτες.
Όλα ξεκίνησαν το 2016 από την αναζήτηση μιας δράσης, στο πλαίσιο της οποίας θα προβάλλονταν μια από τις πρόσφατες τότε ιστορικές παραγωγές του ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ. που αφορούσε το ακριτικό νησί, με τίτλο: «Στην άκρη του Αιγαίου – ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ». Πολύ γρήγορα όμως αυτή η δράση εξελίχθηκε σε μια μεγάλη γιορτή του πολιτισμού που απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους, ντόπιους και επισκέπτες, επιστήμονες και απλούς ταξιδιώτες, περιηγητές και ιστορικούς, Έλληνες και ξένους. Όλοι βρίσκουν κάτι που να τους ενδιαφέρει…
Το όραμα των διοργανωτών του Φεστιβάλ συνοψίζεται στη φράση «να φέρουμε τον κόσμο στο Καστελόριζο και να μεταφέρουμε το Καστελόριζο στον κόσμο». Σε αυτά τα τέσσερα χρόνια, η Ειρήνη Σαρίογλου και η ομάδα της κατάφεραν πραγματικά να μιλούν στην Ελλάδα και το εξωτερικό γι αυτόν το μοναδικό θεσμό, που φιλοδοξεί να αναγεννήσει πολιτιστικά το νησί, προσδίδοντάς του κάτι από την αίγλη των περασμένων αιώνων. Τότε, που το Καστελόριζο, σαν άλλη Σμύρνη, ήταν ένας τόπος ζηλευτός.
Τα παιδιά είναι το μέλλον του Καστελόριζου
Σε αυτό το φεστιβάλ θα ταξιδέψει φέτος ο Καραγκιόζης χάρη στον Απόστολο Δομτζίδη και τον Θίασο Σκιών «Τα παραμύθια του Καραγκιόζη», δίνοντας για πρώτη φορά τη δυνατότητα στα παιδιά του ακριτικού νησιού να παρακολουθήσουν τις περιπέτειες του αγαπημένου και διαχρονικού ήρωα του ελληνικού θεάτρου σκιών.
Κι αν προκαλεί εντύπωση τι μπορεί να γυρεύει ο Καραγκιόζης σε ένα Διεθνές Φεστιβάλ Ιστορικού Ντοκιμαντέρ, η Ειρήνη Σαρίογλου δίνει μια αφοπλιστική απάντηση, μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων: «Βασική μας φιλοδοξία είναι τα εντάξουμε τα παιδιά του Καστελόριζου σε αυτή την κοινή μας προσπάθεια. Πιστεύουμε στα παιδιά, στις δυνατότητες που έχουν. Θέλουμε να επενδύσουμε στα παιδιά, να τα φέρουμε πιο κοντά στην τέχνη, στον πολιτισμό, την ιστορία. Θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε τα παιδιά, να τα παρακινήσουμε, να τους δώσουμε κίνητρα, ερεθίσματα κι εμπειρίες ώστε να αποκτήσουν περισσότερες γνώσεις και παραστάσεις στη ζωή τους. Μόνο έτσι τα παιδιά, που είναι το μέλλον αυτού του νησιού, θα βοηθήσουν το νησί τους, θα το κάνουν καλύτερο. Για όλους αυτούς τους λόγους κάθε χρόνο, εδώ τρία χρόνια, μέσα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ διοργανώνουμε πολλές δράσεις για τα παιδιά, διότι τα θεωρούμε -και είναι- το πιο δραστήριο και σημαντικό κομμάτι αυτού του πολιτιστικού θεσμού».
Φέτος, λοιπόν, «Το Πέρα από τα Σύνορα» έχει συμπεριλάβει πολλές παράλληλες δραστηριότητες για παιδιά, όπως: μαθήματα κολύμβησης από τον βραβευμένο εκπαιδευτή Roberto Calich, αφήγηση μύθων του Αισώπου και λαϊκών παραμυθιών από τον χαρισματικό αφηγητή Δημήτρη Αβούρη, παραστάσεις Καραγκιόζη από το Θέατρο Σκιών Ξάνθης και τα μαθήματα για την Ομήρου Οδύσσεια από τη θεατρολόγο Σουσάνα Καρδούλια.
Από τις 26/8 ως και τις 31/8 τα παιδιά του Καστελόριζου θα έχουν επίσης την ευκαιρία να μάθουν πώς ακριβώς γίνεται μια έκρηξη, πώς να φτιάξουν μόνα τους σαπούνι και πώς να ανακυκλώσουν χαρτί μέσα από πρόγραμμα του Ιδρύματος Ευγενίδου. Θα παρατηρήσουν τον έναστρο νυχτερινό ουρανό και θα μάθουν να αναγνωρίζουν τα πλανητικά και αστρικά σώματα του γαλαξία μας, με τη βοήθεια των ειδικών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Ακόμη, σε συνεργασία με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο θα μάθουν περισσότερα για την ιστορία του νησιού, αλλά και πώς να κάνουν την εικονογράφηση ενός παραμυθιού.
Ο καραγκιοζοπαίχτης και εκπαιδευτικός Απόστολος Δομτζίδης, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, δεν κρύβει τη χαρά και την ικανοποίησή του που ο αγαπημένος ήρωας των παιδιών θα ταξιδέψει μέχρι το ακριτικό νησί ώστε κι εκεί τα παιδιά να γίνουν κοινωνοί αυτής της μεγάλης παράδοσής του θεάτρου σκιών. «Ο θίασος σκιών που δημιουργήσαμε», τονίζει, «γεννήθηκε από την αγάπη μας για το θέατρο του Καραγκιόζη. Αυτό βλέπαμε όταν ήμασταν μικροί -στην τηλεόραση κυρίως- και αυτό με συνεπήρε μεγάλο, όταν μπήκα για πρώτη φορά πίσω από το πανί. Είναι ένας μαγικός κόσμος ο κόσμος των σκιών και αυτή τη μαγεία θέλουμε να μεταδώσουμε σε μικρούς και μεγάλους».
Ένα φεστιβάλ χωρίς τίποτα περιττό
Από τις 25 Αυγούστου έως την 1η Σεπτεμβρίου, το ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας και της Ευρώπης, θα φιλοξενήσει αυτό το Διεθνές Φεστιβάλ Ιστορικού Ντοκιμαντέρ «Πέρα από τα Σύνορα» (Beyond the Borders). Εκεί, κάτω από τον έναστρο ουρανό, με θέα το υπέροχο φυσικό λιμάνι του νησιού, στο μέσον της πλακόστρωτης πλατείας και δίπλα σε ένα από τα μοναδικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς σπίτια, Έλληνες και ξένοι προσκεκλημένοι, μαζί με τους ντόπιους, θα παρακολουθήσουν για μια ακόμη χρονιά ένα διαφορετικό φεστιβάλ. Χωρίς προβολείς και κόκκινα χαλιά. Χωρίς μακροσκελείς λόγους. Χωρίς επίσημο ένδυμα και φωτογραφικά φλας.
Άλλωστε, η απλότητα του χώρου σε συνεπαίρνει… Οι πράξεις των ανθρώπων μεταμορφώνονται σε αρχοντιά. Η θαλασσινή αύρα σε «ταξιδεύει» καθώς το ένα μάτι σου κοιτάει τις ταινίες που προβάλλονται και το άλλο κοντοστέκεται στην άκρη του λιμανιού πάνω στο κάστρο. Η συνάντηση αυτή διαφορετικών ανθρώπων που αγαπούν την τέχνη γίνεται μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον απαράμιλλης ομορφιάς, εκεί, στην άκρη του Αιγαίου και της Ελλάδας. Τα λόγια τους είναι τόσα όσα θα έπρεπε για να περιγράψουν τα νοήματα. Τίποτα σε αυτή συνύπαρξη φύσης, τέχνης, πολιτισμού και ανθρώπινης δημιουργίας δεν μοιάζει να είναι …παραπάνω από όσο θα έπρεπε.
Οι ταινίες που διαγωνίζονται και οι παράλληλες εκδηλώσεις
Μέσα σε αυτό το ιδιαίτερο φυσικό, κοινωνικό και ιστορικό περιβάλλον θα διαγωνιστούν 25 ξένα και ελληνικά ντοκιμαντέρ υψηλής καλλιτεχνικής αξίας προερχόμενα από δέκα διαφορετικές χώρες. Τα έργα θα διαγωνιστούν για το βραβείο Καλύτερου Ιστορικού Ντοκιμαντέρ και Καλύτερου Κοινωνικού Ντοκιμαντέρ, καθώς και για το Ειδικό Βραβείο Μεσογειακής Φιλίας με την υποστήριξη του ΕΚΟΜΕ. Το τιμώμενο ακαδημαϊκό ίδρυμα είναι φέτος το University of York, ενώ τιμώμενο Μέσο Μαζικής Ενημέρωσης είναι το BBC4.
Το «Πέρα από τα Σύνορα» πλαισιώνεται και φέτος από ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Όσοι βρεθούν εκείνες τις ημέρες στο νησί θα έχουν την ευκαιρία να επισκεφθούν την έκθεση φωτογραφίας για τους ANZAC (ευγενική παραχώρηση της Πρεσβείας της Αυστραλίας), να παρακολουθήσουν τη θεατρική παράσταση «Νόστος, Η επιστροφή του Οδυσσέα» του Θοδωρή Γκόνη, αλλά και να απολαύσουν μοναδικές μουσικές συναυλίες από τον Μπάμπη Τσέρτο και το Μουσικό Σχολείο Παλλήνης. Ακόμη, θα πραγματοποιηθεί ένα διεθνές πάνελ με θέμα την Πολιτική Ανυπακοή, στο οποίο θα συμμετέχουν διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι. Τη φωτογραφική κάλυψη του Φεστιβάλ έχει αναλάβει φέτος ο Χρίστος Σιμάτος, απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.
Τα ετήσια βραβεία έχει θεσμοθετήσει η Βουλή των Ελλήνων, ενώ συνδιοργανωτές του Φεστιβάλ είναι η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και ο Σύνδεσμος Αναβίωσης Μεγίστης του Σίδνεϊ. Το Φεστιβάλ τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και του Δήμου Μεγίστης. Τέλος, ο Δήμος Καβάλας αποστέλλει κάθε χρόνο στα παιδιά του Καστελόριζου, αλλά και σε όσα παιδιά συμμετέχουν στις δράσεις του Φεστιβάλ, αναμνηστικά δώρα και σχολικά υλικά.
(Φωτογραφίες από το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών)
