Το Εθνικό Παρατηρητήριο Δασικών Πυρκαγιών(ΕΠαΔαΠ) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης παράγει τεχνολογικά εργαλεία που με όπλο τη δορυφορική παρατήρηση δεν επιτρέπουν τις καταπατήσεις ύστερα από μια δασική πυρκαγιά, λέει στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού – Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM» ο ο επιστημονικά υπεύθυνος του ΕΠαΔαΠ, καθηγητής Ιωάννης Γήτας, διευθυντής του Εργαστηρίου Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ.
Ο κ. Γήτας μίλησε στο «Πρακτορείο 104,9 FM» για την εικόνα των ελληνικών δασών, που προκύπτει από τη βραβευθείσα σε ευρωπαϊκό επίπεδο καινοτόμο υπηρεσία χαρτογράφησης καμένων εκτάσεων «NOFFi-OBAM». Πρόκειται για μια υπηρεσία, η οποία αξιοποιεί δορυφορικά δεδομένα Sentinel-2 του διαστημικού προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Copernicus», προσφέροντας ακριβείς χαρτογραφήσεις των καμένων εκτάσεων, αμέσως μετά την κατάσβεση μιας πυρκαγιάς, ένα «εργαλείο» που έχει ετοιμάσει το ΕπαΔαΠ του ΑΠΘ και αναπτύχθηκε από Έλληνες επιστήμονες.
«Εδώ και μερικά χρόνια έχουμε φέρει μια τεχνολογία, η οποία χρησιμοποιώντας δορυφόρους, που λέγονται δορυφόροι παρατήρησης Γης, προσπαθούμε να παρακολουθούμε διάφορα φαινόμενα και πιο συγκεκριμένα, στη δική μας περίπτωση ως Εργαστηρίου παρακολουθούμε την εξάπλωση και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι δασικές πυρκαγιές», εξηγεί ο κ. Γήτας. Σημειώνει, δε, πως χάρη στα προηγμένα συστήματα που έχει αναπτύξει το εν λόγω εργαστήριο, που έχει διακριθεί, μάλιστα, από το ευρωπαϊκό δίκτυο ΝEREUS (Network of European Regions Using Space Technologies) για την ανάπτυξη της υπηρεσίας χαρτογράφησης NOFFi-OBAM, είναι εφικτή η «χαρτογράφηση της βλάστησης και της κατάστασης αυτής», ενώ ύστερα από κάθε δασική πυρκαγιά «είναι εφικτή και χαρτογράφηση της βλάστησης που κάηκε».
Το ΕΠαΔαΠ συνεργάζεται και με την κεντρική δασική υπηρεσία αλλά και με τις τοπικές δασικές υπηρεσίες ώστε το αποτέλεσμα αυτό «να το προσφέρει δωρεάν σε όλους τους επιστήμονες, τους δασολόγους αλλά και τους πολίτες που χρειάζονται την πληροφορία που παράγει το Εργαστήριο», τονίζει ο κ. Γήτας. Επισημαίνει, παράλληλα, πως αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας -πέρα από τη βράβευση της υπηρεσίας «NOFFi-OBAM» που επιλέχθηκε ως μία από τις πέντε κορυφαίες μεταξύ των 99 καλύτερων εφαρμογών δορυφορικής τηλεπισκόπησης με αντίκτυπο στην καθημερινότητα του Ευρωπαίου πολίτη το Δεκέμβριο 2018- είναι ότι το υψηλής τεχνολογίας προϊόν παράγεται μέσα από το ΕΠαΔαΠ που εδρεύει στο ΑΠΘ. Εκεί, όπου έχουν αναπτυχθεί και παραχθεί από τους κορυφαίους Έλληνες επιστήμονες «εξαιρετικής ποιότητας εργαλεία που στηρίζονται στη χρήση δορυφόρων και δορυφορικών εικόνων, προϊόντων παρατήρησης Γης, τα οποία είναι χρήσιμα στην κοινωνία και στις κεντρικές όσο και τις περιφερειακές υπηρεσίες».
Η διαφύλαξη του δασικού πλούτου και των περιουσιών των πολιτών την «επόμενη μέρα»
Απαντώντας σε ερωτήματα που αφορούν στο επίπεδο προστασίας που παρέχει η παραχθείσα τεχνολογία του ΕπαΔαΠ, ο κ. Γήτας σημειώνει πως σημαντική παράμετρος που βοηθά σε κάτι τέτοιο σε κοινωνικό επίπεδο είναι τα τεχνολογικά εργαλεία. Αυτά, σημειώνει, «διαθέτουν μεγάλη ακρίβεια», ενώ συνδυάζονται και «με ανθρώπους στο πεδίο που ελέγχουν την ακρίβεια των αποτελεσμάτων που παραδίδονται». Στο γεγονός αυτό δίνει μεγάλη έμφαση ο καθηγητής του ΑΠΘ καθώς πρόκειται, όπως σημειώνει, για μια λειτουργία που αποτέλεσε και το θεμέλιο για τη βράβευση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την ενσωμάτωση της δουλειάς των επιστημόνων από το ΑΠΘ στην ειδική έκδοση με τίτλο «The Ever Growing Use of Copernicus Across Europe’s Regions».
«Το να παράξει κανείς έναν χάρτη είναι εύκολο πράγμα, το παράξει έναν χάρτη με τέτοια ακρίβεια που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον οποιονδήποτε πολίτη ή υπηρεσία, ώστε να είναι χρήσιμος για κάθε τύπου πράξεις, ανακηρύξεις μιας γης ως αναδασωτέας έχει πολύ μεγάλη διαφορά. Έναν χάρτη που θα βοηθά ώστε να εφαρμοστεί ο νόμος μπορούν να παράξουν πολύ λιγότεροι», αναφέρει με έμφαση ο επιστημονικά υπεύθυνος του ΕπαΔαΠ.
Ερωτηθείς εάν είναι εφικτό πλέον με αυτή την τεχνολογία να καταπατήσει κανείς δημόσια περιουσία όπως ένα δάσος και από λάθος να μη γίνει αντιληπτός, απαντά κατηγορηματικά πως «δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση πια».
Τι δείχνουν τα στοιχεία για τις καταστροφές από τις δασικές πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια
Μόνο τα χρόνια λειτουργίας της υπηρεσίας από το 2016 έως και το 2018, σύμφωνα με το ΕΠαΔαΠ και με εργαλείο την καινοτόμο υπηρεσία χαρτογράφησης καμένων εκτάσεων «NOFFi-OBAM», είχαν χαρτογραφηθεί συνολικά 160 πυρκαγιές στην Ελλάδα και στην Κύπρο, και συνολική καμένη έκταση περίπου 610.000 στρεμμάτων. Παρόλα αυτά, ο κ. Γήτας επισημαίνει πως για την επικράτεια της Ελλάδας, σε επίπεδο συνολικών εκτάσεων, τα αποτελέσματα μπορούν να κριθούν ως σχετικά θετικά.
«Είχαμε το 2018 μια μικρή πυρκαγιά, της τάξης κάποιων στρεμμάτων σε κάποιο από τα απομακρυσμένα νησιά της Δωδεκανήσου, στην οποία περίπτωση, τοπικός δασολόγος που γνωρίζει την ενεργοποίηση της υπηρεσίας NOFFi-OBAM από το 2016 ήρθε σε επαφή μαζί μας, μας ρώτησε αν μπορούμε να παράξουμε εικόνα για τη συγκεκριμένη έκταση καθότι είχε μια προσωπική δυσκολία και δεν μπορούσε να μετακινηθεί άμεσα στο πεδίο και λόγω των συγκοινωνιών, κάτι που κάναμε με ακρίβεια 95 – 98% και άνω, αναγνωρίζοντας και τις δυσκολίες που έχει από τη φύση του η γεωμορφολογία της Ελλάδας», σημειώνει ο κ. Γήτας περιγράφοντας ένα πρόσφατο παράδειγμα και εξηγώντας πως σε κάθε περίπτωση οι απώλειες σε δασικό πλούτο της χώρας τα τελευταία χρόνια ήταν μετριασμένες.
«Οι τελευταίες δεν ήταν κακές χρονιές (σ.σ για την Ελλάδα). Έχουμε την τύχη να συμμετέχουμε σε πολλά διεθνή φόρα, όπως και σε μια παγκόσμια επιτροπή. Μέσα απ’ αυτά συγκρίνουμε κάθε χρόνο τα καλοκαίρια και τις πυρκαγιές· για την Ελλάδα τα πράγματα δεν ήταν άσχημα, η έκταση πέρυσι, στο σύνολό της, δεν ήταν μεγάλη, το θλιβερό ήταν πως είχαμε όμως νεκρούς στην πυρκαγιά στο Μάτι», εξηγεί ο κ. Γήτας.
Σημειώνει, δε, πως παρά το ότι η συνολική έκταση που κάηκε δεν ήταν μεγάλη, ο κοινωνικός αντίκτυπος εξαιτίας των συμβάντων στην Αττική ήταν μεγάλος. «Είναι πολυδιάστατο το πώς κανείς μπορεί να μετρήσει τις επιπτώσεις μιας δασικής πυρκαγιάς σαν νούμερα, από την άλλη τα τελευταία χρόνια δεν πήγαμε άσχημα, κινούμαστε χαμηλά στα 100 με 200 χιλιάδες στρέμματα ανά έτος (σ.σ σε συνολικές καμένες εκτάσεις) και ελπίζω να συνεχίσουμε έτσι», επισημαίνει ο κ. Γήτας.
«Δεν είναι μεγάλες εκτάσεις, όταν για παράδειγμα φέτος, πέρυσι, πρόπερσι αλλά και 6-7 χρόνια, η Πορτογαλία έχει καεί, είχε τεράστιες καμένες εκτάσεις και μάλιστα σε παραγωγικά δάση, όπως ευκαλύπτου, με τη συγκεκριμένη χώρα να έχει τεράστιο πρόβλημα», καταλήγει.
Ο κ. Γήτας δεν παραλείπει να τονίσει πως το Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, το ΕπαΔαΠ και η καινοτόμος υπηρεσία χαρτογράφησης καμένων εκτάσεων «NOFFi-OBAM» αξιοποιούνται και στο πλαίσιο μιας σημαντικότατης παγκόσμιας συνεργασίας. «Το Copernicus, το οποίο περιλαμβάνει όλη τη διαστημική τεχνολογία που έχει σχέση με την παρατήρηση της Γης και μαζί όσα κάνουμε εμείς, όλες αυτές οι διαδικασίες δεν είναι μεμονωμένες, συμμετέχουν και σε μια παγκόσμια προσπάθεια που ονομάζεται GEO*
(σημ. Group on Earth Observations) και εδρεύει στη Γενεύη και στη οποία κάθε ήπειρος όπως και κάθε χώρα που έχει τεχνολογία στην παρατήρηση της Γης συμμετέχει με τον δικό της τρόπο. Το Copernicus είναι η ευρωπαϊκή συμμετοχή στο GEO. Οι Κινέζοι επί παραδείγματι έχουν παράξει έναν χάρτη τη Γης με τη χρήση χιλιάδων, εκατομμυρίων εικόνων που παρατηρεί συνεχώς τις αλλαγές στην κάλυψη της Γης με ακρίβεια 30 μέτρων», καταλήγει ο επιστημονικά υπεύθυνος του ΕπαΔαΠ, που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη.
