Ως αρετή την γνωρίζουμε οι περισσότεροι την ευγένεια, άλλοι έχοντας την ψηλά στις προτεραιότητες και τα πρότυπα της κοινωνικής μας συμπεριφοράς και άλλοι αφήνοντας την απλά στα χαρτιά που λέει και ο λαός. Δυστυχώς παρατηρώντας την καθημερινή κοινωνική μας αλληλεπίδραση, βλέπουμε πως αυτοί που ακόμα ψάχνουν στο λεξικό να δουν τι ακριβώς σημαίνει η συγκεκριμένη λέξη, είναι κατά πολύ περισσότεροι από αυτούς που γνωρίζουν την έννοια αλλά και την εφαρμογή της.
Της Αλίκης Τσίκα
Από την απλή καλημέρα «πες την κι ας πέσει κάτω», μέχρι τις πιο πολύπλοκες εφαρμογές της, από ότι αποδεικνύεται για τον ελληνικό νου, η ευγένεια μάλλον θα έπρεπε να μπει στη λίστα με τα είδη προς εξαφάνιση. Κάποτε ήταν δεδομένη, ακόμη και επιβεβλημένη σε πολλές περιπτώσεις και η μη επίδειξη αυτής ήταν λόγος κακού σχολιασμού, σήμερα όμως μάλλον η αγένεια έχει επικρατήσει ως κοινή πρακτική.
Πολλά τα παραδείγματα και λίγοι όσοι προσπαθούν να εξαιρεθούν του κανόνα. Μια βόλτα ας πούμε με το μετρό και αμέσως καταλαβαίνεις ότι ο μέσος Έλληνας ακόμη δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι αυτή η ριμάδα η δεξιά μεριά της κυλιόμενης σκάλας είναι για να «κάθεσαι» και η αριστερή πρέπει να μένει ανοιχτή. Ότι όταν ανοίγουν οι πόρτες του συρμού δεν μπουκάρουμε μέσα σαν ορδές βαρβάρων που πάνε για κατάκτηση εδάφους, αλλά περιμένουμε να αποβιβαστούν οι επιβάτες. Ότι όταν βλέπουμε ανθρώπους περιορισμένης κινητικότητας, ηλικιωμένους και γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης, σηκωνόμαστε αυτόματα από τη θέση μας και την παραχωρούμε στον συνάνθρωπο και δεν το παίζουμε αδιάφοροι κοιτώντας ως γνωστόν την οθόνη του κινητού.
Πάει αυτό. Πάμε στις ουρές αναμονής πάσης φύσεως. Από το πρωινό καφέ, μέχρι τις δημόσιες υπηρεσίες (ναι είναι ένα δράμα), μέχρι τα ταμεία των σούπερ μάρκετ. Ουρά αναμονής σημαίνει σειρά προτεραιότητας, που αντίστοιχα σημαίνει ότι δεν «καβαλάμε» δέκα ανθρώπους που περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους με τη δικαιολογία «ένα λεπτάκι θα κάνω», γιατί κανείς προφανώς από εμάς δεν πάει να περάσει μία αιωνιότητα και μία ημέρα σε σειρά αναμονής. Και φυσικά όταν αντιδράσουν δικαιολογημένα αυτοί οι δέκα άνθρωποι, δεν επιχειρούμε φωνάζοντας και με υφάκι να τους νουθετήσουμε επειδή δεν αναγνώρισαν την ανωτερότητα του «εξυπνάκια» έναντι όλων των υπολοίπων. Αυτονόητο βεβαίως ότι και σε αυτές τις περιπτώσεις, παραχωρούμε τη θέση μας σε όσους χρειάζεται.
Ευγένεια είναι και ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουμε να παραδεχτούμε – διορθώσουμε τις τυχόν λάθος συμπεριφορές μας. Ευτυχώς έχει «εφευρεθεί» η συγγνώμη, υπάρχει και φιλότιμο, άρα δεν είναι και ιδιαιτέρως δύσκολο να πούμε ένα «με συγχωρείτε» όταν παραδείγματος χάριν ποδοπατάμε ή χτυπάμε τον άλλον καταλάθος, αντί να τον κοιτάξουμε και με στραβό μάτι από πάνω. Ή όταν επίτηδες κλείνουμε το γκαράζ του, αφήνοντας ανοιχτά τα αλάρμ, χωρίς προφανέστατα να μας νοιάζει η πινακίδα που λέει ξεκάθαρα μην παρκάρετε.
Ευγένεια είναι και ο τρόπος που κάνουμε διάλογο ή συμπεριφερόμαστε στους συμπολίτες μας. Η διαφωνία είναι υγιής και αναγκαία σε κάθε συναναστροφή, η προσβολή του άλλου όμως όταν αυτός διαφωνεί μαζί μας, ή όταν δεν δέχεται την άποψη μας, δεν είναι διαφωνία αλλά αγένεια. Ο διάλογος στις κάθε είδους σχέσεις, κοινωνικές, προσωπικές και επαγγελματικές, είναι ένα μέσο προαγωγής των απόψεων και άρα της ελευθερίας μας και όχι ένα μέσο χειραγώγησης του συνομιλητή μας.
Και τέλος -αν και η συγκεκριμένη λίστα δε θα μπορούσε να τελειώσει ποτέ-, μιας και έχουμε και καλοκαίρι και θα ξεχυθούμε σε μαγαζιά, εστιατόρια κλπ, ας μην ξεχνάμε ότι το προσωπικό που μας εξυπηρετεί οπουδήποτε, μα οπουδήποτε όμως, όσο υψηλόβαθμο ή χαμηλόβαθμο και αν θεωρούμε ότι είναι, πρέπει να χαίρει του αμέριστου σεβασμού μας και της αντίστοιχης ευγένειας. Ειλικρινά δεν κατανοώ γιατί μπορεί να μιλάει κάποιος στον ενικό σε ένα άτομο που του προφέρει υπηρεσίες, λες και είναι οι κολλητοί φίλοι που πίνανε μαζί καφέ εχθές. Είναι ένας εργαζόμενος, ο οποίος μάλιστα στερείται και την χαλάρωση που απολαμβάνουμε εμείς όταν αυτός μας προσφέρει υπηρεσίες, στις περισσότερες περιπτώσεις αμείβεται κάκιστα, δουλεύει υπό αντίξοες συνθήκες και άρα μπορούμε τουλάχιστον να συμπεριφερθούμε ευγενικά και με κατανόηση και ας του χαρίσουμε και ένα χαμόγελο.
