*Του James Stavridis
Στην κλασική κωμωδία “Ghostbusters” της δεκαετίας του 1980, οι ήρωες έχουν έναν βασικό κανόνα για τη χρήση των ισχυρών όπλων εναντίον φαντασμάτων, τα οποία εκπέμπουν μεγάλες θανατηφόρες για τα φαντάσματα ακτίνες ηλεκτρονίων: “Μην διασταυρώνετε τις ακτίνες.”
Καθώς οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους παρατηρούν τη συνεχιζόμενη προσέγγιση μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, καλά θα έκαναν να λάβουν σοβαρά υπόψη τους ότι κάθε αντίπαλος είναι επικίνδυνος, αλλά όταν οι αντίπαλοι συμμαχούν, ενδέχεται να εξελιχθούν σε μια αληθινή παγκόσμια απειλή.
Πρόσφατη απόδειξη του αυξανόμενου κινδύνου αποτελεί η κλιμακούμενη προκλητικότητα του ρωσικού ναυτικού, το οποίο έρχεται αντιμέτωπο με πολεμικά πλοία των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο. Με πιο πρόσφατο και χαρακτηριστικό παράδειγμα την παραλίγο σύγκρουση του αμερικανικού καταδρομικού Chancellorsville με ρωσικό αντιτορπιλικό, που προέβη σε έναν απερίσκεπτο ελιγμό στο δυτικό Ειρηνικό, περιοχή την οποία οι Κινέζοι θεωρούν όλο και πιο έντονα ως δικά τους χωρικά ύδατα.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ως επί το πλείστον, η Κίνα και η Σοβιετική Ένωση κράτησαν μια επιφυλακτική απόσταση μεταξύ τους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, υπό τους Προέδρους Xi Jinping και Vladimir Putin, προχωρούν σε προσέγγιση, ενδεχομένως με αποτέλεσμα ένα ενοποιημένο μπλοκ που θα κυριαρχεί στην ευρασιατική ήπειρο, ίσως τη σημαντικότερη γεωπολιτική τάση του 21ου αιώνα.
Το περασμένο φθινόπωρο, το Vostok 2018, η μεγαλύτερη στρατιωτική άσκηση που ο έχει δει ο κόσμος από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, διεξήχθη στα σύνορα της Σιβηρίας μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, με συνεργασία ρωσικών και κινεζικών δυνάμεων. Εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσων στρατιωτών ενώθηκαν με Κινεζικά στρατεύματα. Φωτογραφίες αποθανατίζουν Ρώσους και Κινέζους αξιωματικούς να αγκαλιάζονται. Οι κοινές πολεμικές ασκήσεις Ρωσίας-Κίνας διεξάγονται πλέον με αυξανόμενη συχνότητα – όχι μόνο στον Ειρηνικό, αλλά και στη Βαλτική Θάλασσα και στον Αρκτικό Ωκεανό. Την περασμένη εβδομάδα, ο Xi Jinping και ο Vladimir Putin πέρασαν μέρες μαζί στη Ρωσία, διακηρύσσοντας τη στενή φιλία τους. Οι οικονομικές και διπλωματικές ευθυγραμμίσεις αντανακλούν τον στρατιωτικό «γάμο» που ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας.
Η αντιστοίχιση έχει κάποια λογική. Η Κίνα, που αναδύεται ως παγκόσμια δύναμη, διαθέτει έναν τεράστιο πληθυσμό, όμως δεν διαθέτει πολλούς ζωτικούς φυσικούς πόρους. Η Ρωσία, από την άλλη, υστερεί οικονομικά και διαθέτει πληθυσμό που μειώνεται, αλλά είναι πλούσια σε πλουτοπαραγωγικές πηγές, κυρίως μεταλλεύματα, χρυσό, πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Και οι δύο αυταρχικά κράτη με αποτελεσματική μονοκομματική και μονο-εθνική εξουσία, πάνω απ ‘όλα όμως, μοιράζονται την αντιπάθειά τους για τη Δύση, με τις ενοχλητικές προσπάθειές της για τη διάδοση της δημοκρατίας και την υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ειδικότερα, τρέφουν αμφότερες περιφρόνηση για τις ΗΠΑ.
Η Ρωσία, ωστόσο, θα πρέπει να προσέχει τι εύχεται. Οι Κινέζοι ηγέτες προσδοκούν στα απέραντα, άθικτα και πλούσια σε πόρους τμήματα της Σιβηρίας, όπως ο σκύλος μου προσδοκεί μια μπριζόλα. Ο Putin, ο οποίος είναι ενοχλητικά ταλαντούχος τακτικιστής, μπορεί να προβεί σε ένα στρατηγικό λάθος αν προχωρήσει προς μια επίσημη συμμαχία. Με την πάροδο του χρόνου, ο κυρίαρχος εταίρος θα είναι ασφαλώς το Πεκίνο και όχι η Μόσχα. Αλλά προς το παρόν, οι στενότεροι δεσμοί με την Κίνα θα προσφέρουν στη Ρωσία νέες αγορές, πολιτική υποστήριξη και, πάνω απ’ όλα, αντιστάθμισμα προς τις ΗΠΑ.
Καθώς η Ευρώπη συνεχίζει να διχάζεται από διάφορες δυνάμεις – το Brexit στο βορρά, την ιταλική δυσαρέσκεια για την ΕΕ στο νότο, την αυξανόμενη αυταρχικότητα στην Πολωνία και την Ουγγαρία στα ανατολικά – η ικανότητα της ηπείρου να συνεργαστεί στενά με τις ΗΠΑ μειώνεται. Η αδυναμία αυτή αυξάνει την αξία της κινεζικής-ρωσικής εταιρικής σχέσης στα μάτια των δύο συμμετεχόντων. Και η πρωτοβουλία της Κίνας «One Belt, One Road», θα ευνοήσει τα μικρότερα κράτη γύρω από την περιφέρεια της Ευρασίας, μόνον αν συμπεριλαμβάνει και τη Ρωσία.
Μια τεράστια τέτοιου είδους γεωπολιτική μετατόπιση προβλέφθηκε πριν από περισσότερο από έναν αιώνα από τον βρετανό γεωγράφο και τον γεωπολιτικό αναλυτή Halford MacKinder. Σε ένα αξιοσημείωτο άρθρο που παραδόθηκε στην Royal Geographic Society το 1904, περιέγραψε την «Θεωρία της Ενδοχώρας» – ότι δηλαδή οποιοδήποτε έθνος (ή έθνη) που θα μπορούσε να κυριαρχήσει στην «Παγκόσμια Νήσο» (Ευρασία και Αφρική) θα κυριαρχήσει τελικά στον κόσμο. Την ίδια εποχή, ο Αμερικανός ναυτικός αξιωματικός και στρατηγός Alfred Thayer Mahan αντιπαρέβαλε μια υπόθεση εργασίας, υποστηρίζοντας ότι οι δυνάμεις της θάλασσας – οι Η.Π.Α., το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία και οι σύμμαχοί τους – θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν αυτήν την κυριαρχία της Ευρασιατικής εξουσίας. Παρόλο που ούτε η θεωρία περιγράφει καθαρά ή πλήρως τον σημερινό κόσμο, το βασικό μοτίβο θα είναι η γεωπολιτική λέξη του 21ου αιώνα.
Προς το παρόν, αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να εστιάσουν της προσοχή τους στην αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, συλλέγοντας πληροφορίες για την πιθανή εξέλιξή της και να ενθαρρύνουν μια ενοποιημένη Ευρώπη. Παράλληλα, να ενισχύσουν το δίκτυο των συμμαχιών τους, καθώς και των εταιρικών και φιλικών σχέσεων γύρω από την περιφέρεια της Ασίας.
Παρακολουθήστε το βίντεο: Αν επιτρέψουμε τη διασταύρωση των ακτίνων Ρωσίας-Κίνας δεν θα προκληθεί ένα αποκαλυπτικό τέλος του κόσμου με φαντάσματα, αλλά θα μπορούσε να μετατοπιστεί εντελώς η ισορροπία της παγκόσμιας διπλωματίας και ασφάλειας.
*Ο James Stavridis είναι αρθρογράφος γνώμης στο Bloomberg, ναύαρχος εν αποστρατεία των ΗΠΑ και πρώην αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ
Πηγή: Bloomberg
