H σημερινή, έντυπη έκδοση της Frankfurter Allgemeine Zeitung φιλοξενεί ανταπόκριση του Michael Martens από την Αθήνα, με τίτλο «Η Αθήνα αντλεί διδάγματα από τις θανατηφόρες πυρκαγιές του 2018», στο οποίο παρατίθενται όλες οι καταγεγραμμένες αιτίες που οδήγησαν στην καταστροφή και στα 100 θύματα που χάθηκαν τόσο άδικα…
Σύμφωνα με το δημοσίευμα: “Η κλιματική αλλαγή δεν ενδιαφέρεται για όποιον την αρνείται. Απλώς εξελίσσεται περαιτέρω. Εδώ και χρόνια, αυξάνεται στην Ελλάδα ο αριθμός των καταστροφικών δασικών πυρκαγιών. Τον Ιούλιο του 2018 εκδηλώθηκε η έως τότε φονικότερη φωτιά, η οποία αποκαλούμενη σύμφωνα με την περιοχή που επλήγη περισσότερο έμεινε ως ‘Καταστροφή του Ματιού’ μια θλιβερή ανάμνηση.
Το έως τώρα τελευταίο θύμα της, το εκατοστό, κατέληξε το Δεκέμβριο του περασμένου έτους συνεπεία των επιπτώσεων βαρύτατων εγκαυμάτων που έφερε. Με δεδομένο ότι σε ελληνικά νοσοκομεία εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη θύματα της πυρκαγιάς, τα οποία παλεύουν για τη ζωή τους, είναι πιθανή μία περαιτέρω αύξηση του αριθμού των νεκρών από το Μάτι. Πολλοί από όσους καταρχάς επέζησαν, διέφυγαν από τις φλόγες πέφτοντας στη θάλασσα, όπου οι πληγές από εγκαύματα που έφεραν επιμολύνθηκαν, πριν διασωθούν μερικές ώρες αργότερα.
Η κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, μετά το Μάτι, ανέθεσε σε μία ομάδα ανεξάρτητων ειδικών της εκπόνηση μίας εκτενούς αναλυτικής έκθεσης, προκειμένου να διερευνηθεί το ποια είναι η επικρατούσα κατάσταση σε ό, τι αφορά την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στην Ελλάδα και τι μπορεί να κάνει το κράτος, προκειμένου να εμποδίσει την εκδήλωση παρόμοιων τραγωδιών ή τουλάχιστον, να μειώσει την έκτασή τους.
Ως αρμόδιο ίδρυμα για την εκπόνηση της ενδελεχούς ανάλυσης των σχεδόν 150 σελίδων ήταν το Κέντρο Διεθνούς Εποπτείας Δασικών Πυρκαγιών στο Freiburg, το οποίο υπάγεται στο Ινστιτούτο Max – Planck και τελεί υπό τη διεύθυνση του Johann Georg Goldammer. Το αποτέλεσμα της έρευνας είναι συντριπτικό, παρά το γεγονός ότι, κατά κάποιο τρόπο απαλλάσσει μερικώς την παρούσα ελληνική κυβέρνηση, γεγονός που θα μπορούσε σε κάθε περίπτωση να αποτελεί μία σκέψη που είχαν στο πίσω μέρος του μυαλού τους οι εντολείς, όταν ανέθεταν την εκπόνησή της.
Διότι η ακανόνιστη ανάπτυξη αρμοδιοτήτων και η έλλειψη συντονισμού στο πλαίσιο της καταπολέμησης των δασικών πυρκαγιών, ακριβώς όπως και η παράνομη δόμηση σε περιοχές που δεν ενδείκνυνται για αυτό το σκοπό ή η απουσία ενός συστήματος εθελοντών πυροσβεστών αποτελούν κληροδοτήματα δεκαετιών. Στην επικρατέστερη όμως πολιτική δύναμη στην παρούσα κυβέρνηση συνεργασίας, τον ‘Συνασπισμό της Ριζοσπαστικής Αριστεράς’ του Τσίπρα, μπορεί κανείς να προσάψει ότι, αν και εκείνος ανήλθε στην εξουσία μόλις το 2015, ενσωμάτωσε παλιές συνήθειες και ότι δεν ανέλαβε καμία δράση κατά αυτού που σε κάποιο βαθμό ήταν ένα παγκοίνως γνωστό κακό.
Kατ’ αρχάς, θα επρόκειτο για τη σύγχυση αρμοδιοτήτων, περί της οποίας γίνονται διαπιστώσεις στην έκθεση των ειδικών, για το γεγονός ότι, στην Ελλάδα για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, είναι αρμόδιες συνολικά 45 υπηρεσίες ή επιμέρους μονάδες του κρατικού μηχανισμού, οι οποίες συχνά λειτουργούν η μία δίπλα στην άλλη χωρίς συντονισμό. Μία καλύτερη συνεργασία παρεμπόδισαν επίσης και τα κενά νόμου (εν μέρει επιθυμητά από ομάδες πίεσης και για πολιτικούς λόγους), διαπιστώνεται στην έκθεση.
‘Στο ζήτημα της καταπολέμησης των πυρκαγιών σε εξωτερικό, φυσικό περιβάλλον, πρέπει να συνεργαστούν αποτελεσματικά 17 υπηρεσίες, υπαγόμενες σε έξι υπουργεία, προκειμένου να εκπληρώσουν έντεκα διαφορετικά θεσμικά καθήκοντα’, αναφέρεται επί παραδείγματι στο έγγραφο. Σε ελεύθερη μετάφραση, μερικά χωρία της έκθεσης αφήνουν με αυτήν τη διατύπωση να εννοηθεί ότι, στο ζήτημα της καταπολέμησης των μεγάλων πυρκαγιών στην Ελλάδα, συχνά ‘δεν γνωρίζει η δεξιά τι ποιεί η αριστερά’ της Διοίκησης.
Προκειμένου να αξιοποιηθούν καλύτερα οι διαθέσιμοι πόροι, οι συντάκτες της έκθεσης εισηγούνται την καλύτερη ένταξη των αρχών της ακτοφυλακής στις διαδικασίες αποτροπής και αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών. Σε αυτήν την προσέγγιση δράσεων, συγκαταλέγεται η στοχευμένη επιτήρηση τμημάτων των ακτών που καλύπτονται από δάσος προς την κατεύθυνση της έγκαιρης προειδοποίησης και της διάσωσης ανθρώπων που έχουν καταφύγει στη θάλασσα, παράμετρος η οποία στην περίπτωση του Ματιού παραβλέφθηκε επί ώρες, και για αυτό μεταξύ των θυμάτων της φωτιάς υπήρξαν και πνιγμένοι.
Στην έκθεση αναπτύσσονται επίσης πολλές περαιτέρω λεπτομερείς προτάσεις προς την κατεύθυνση θεσμικού εξορθολογισμού, ωστόσο οι συντάκτες της καθιστούν σαφές ότι δεν μπορεί αυτό να λειτουργήσει από μόνο του, εάν δεν δοθεί ταυτόχρονα πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στην αποτροπή των πυρκαγιών. Διότι ο αυξανόμενος κίνδυνος εκδήλωσης φωτιάς δεν συναρτάται μόνον με τα ολοένα και πιο ζεστά και ξηρά καλοκαίρια, αλλά και με τη μεταβολή που συντελείται στην ελληνική κοινωνία – και εν τέλει και με την ευημερία της χώρας, η οποία αυξήθηκε σημαντικά μετά την είσοδό της στην ΕΟΚ το 1981.
Σε διαφορετικό μοτίβο από ό, τι ίσχυε ακόμη προ πενήντα ετών, και στην Ελλάδα, τα δάση μόλις και μετά βίας αξιοποιούνται πλέον οικονομικά από τον ντόπιο πληθυσμό. Όλο και λιγότεροι μελισσοκόμοι, υλοτόμοι και έμποροι ρητίνης (ρετσινιού) βιοπορίζονται από τα δάση, ενώ πολύ πιο σπάνια από ό, τι παλαιότερα απαντώνται εκεί βοσκότοποι. Ως αποτέλεσμα, συγκεντρώνονται ανάμεσα στα χαμόκλαδα μεγάλες ποσότητες νεκρής βιομάζας και ξηρής πυκνής βλάστησης – ένα ιδεώδες καύσιμο υλικό για την φωτιά. Όταν ξεσπά μία πυρκαγιά σε ένα τέτοιο δάσος, ακόμη και η πλέον εξοπλισμένη πυροσβεστική τα βρίσκει σκούρα.
Στην ‘Έκθεση Goldammer’, όπως είναι γνωστή στο πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης στην Ελλάδα, αναφέρεται επ’ αυτού με σαφήνεια ότι χωρίς ένα άλλο μοντέλο οικονομικής αξιοποίησης των δασών, θα αυξάνεται διαρκώς ο κίνδυνος εκδήλωσης ολοένα και μεγαλύτερων πυρκαγιών. Όλες οι άλλες πρωτοβουλίες, π.χ. μία ευρείας έκτασης ενίσχυση του προϋπολογισμού των πυροσβεστικών μονάδων, θα είναι σε αυτήν την περίπτωση άχρηστες. Οι συντάκτες της έκθεσης προτείνουν στην κυβέρνηση τη διεξαγωγή μίας δημόσιας και κοινοβουλευτικής διαβούλευσης για το πώς μπορεί να προαχθεί η οικονομική αξιοποίηση των δασών, προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος των δασικών πυρκαγιών.
Όπως σημειώνουν, είναι απαραίτητη η επεξεργασία ενός ‘εθνικού σχεδίου ανάπτυξης του φυσικού περιβάλλοντος’, που να παρέχει ουσιαστικά κίνητρα, π.χ. με τη μορφή φορολογικών προνομίων για την προώθηση της υλοτόμησης, της συγκομιδής ρητίνης ή της μελισσοκομίας στα δάση. Ο στόχος θα πρέπει κατά την άποψή τους να είναι η μείωση της ‘εύφλεκτης βιομάζας’ στα δασικά εδάφη, πχ μέσω της δημιουργίας βοσκοτόπων, που θα βρίσκονται εντός δασικών περιοχών.
Παρά ταύτα, παραμένει αμφίβολο το εάν η πολιτική θα απορροφήσει τις εισηγήσεις των ειδικών σε εύθετο χρόνο και το εάν, κυρίως, μπορεί να τις εφαρμόσει, στην ανάγκη ερχόμενη και σε αντιπαράθεση με τα ιδιαίτερα συμφέροντα μεμονωμένων ομάδων, όπως αυτή των επαγγελματιών πυροσβεστών. Τα χρόνια της κρίσης κατέδειξαν ότι, στην Ελλάδα συχνά, με την ανάλυση των λαθών και την ψήφιση νόμων δεν γίνεται τίποτα, καθώς οι μεταρρυθμίσεις εξαντλούν την ύπαρξή τους μόνον ‘στα χαρτιά’.
Για τον Τσίπρα και το κόμμα του ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτού του καλοκαιριού τα διακυβεύματα είναι αρκετά. Η καταστροφή του Ματιού δεν ζημίωσε μεν σχεδόν καθόλου την κυβέρνηση, όπως έδειξαν οι πρώτες δημοσκοπήσεις μετά το διάλειμμα του καλοκαιριού του 2018. Οι περισσότεροι Έλληνες αντελήφθησαν ότι το ζήτημα αφορούσε τη συσσώρευση αμελειών που διογκώθηκε σε βάθος δεκαετιών. Προς το παρόν, ο Τσίπρας ελπίζει ότι τα πρόσφατα μέτρα κοινωνικής πολιτικής που έλαβε, όπως πχ η αύξηση του κατώτατου μισθού, θα μπορούσαν να περιορίσουν την υποχώρηση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ έναντι της αντιπολιτευόμενης ΝΔ, η οποία προηγείται σε όλες τις δημοσκοπήσεις.
Εν τέλει, το αργότερο τον Οκτώβριο θα διεξαχθούν βουλευτικές εκλογές (στην Ελλάδα). Εάν όμως εντός αυτού του καλοκαιριού προκύψει και πάλι μια μεγάλη πυρκαγιά με πολλούς νεκρούς, ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να εγκαταλείψει πλήρως τις τελευταίες του ελπίδες ότι υπάρχει ακόμη δυνατότητα να καλύψει την απόσταση που τον χωρίζει από τη Νέα Δημοκρατία
