Στην εφημερίδα Die Presse δημοσιεύε
«Ερ.: Ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Emmanuel Macron, προειδοποίησε προσφάτως με ανοικτή επιστολή του ότι ο κίνδυνος για την ΕΕ είναι μεγαλύτερος τώρα από ποτέ άλλοτε. Συμμερίζεστε το φόβο του;
Απ.: Πιστεύω ότι έχει δίκιο. Οι Γερμανοί συμπεριφερόμαστε συχνά απρόσεκτα έναντι της ΕΕ, ωσάν να έχομε μια δεύτερη στο κελάρι. Ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο μεγάλες οι προκλήσεις για την ΕΕ όσο σήμερα. Η ΕΕ μπορεί πραγματικά να καταρρεύσει. Θα πρέπει να κάνομε πολλά οι Γερμανοί, εάν θέλομε να τη σώσομε για τα παιδιά μας.
Ερ.: Από τι μπορεί να καταρρεύσει η ΕΕ;
Απ.: Από τις εσωτερικές αντιφάσεις της. Η Ευρώπη έχει διαρραγεί εσωτερικά και έχει διαιρεθεί πολλαπλά: Στην οικονομική πολιτική μεταξύ Βορρά και Νότου, στο ζήτημα του κράτους δικαίου μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ο δεύτερος μεγάλος κίνδυνος ευρίσκεται στην αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας. Εάν φύγει αυτή η χώρα, τότε ο υπόλοιπος κόσμος θα μας λαμβάνει λιγότερο σοβαρά υπ’ όψιν απ’ ό,τι συμβαίνει σήμερα.
Ερ.: Αυτό δεν είναι απλά κίνδυνος, αλλά σχεδόν πραγματικότητα.
Απ.: Δεν χάνω την ελπίδα ότι θα κατορθώσομε τουλάχιστον να κρατήσομε τους Βρετανούς στην τελωνειακή ένωση. Είμαστε οι τελευταίοι μη σαρκοφάγοι της παγκόσμιας πολιτικής σε έναν κόσμο σαρκοβόρων. Εάν αποχωρήσουν οι Βρετανοί, θα πιστέψουν όλοι ότι γίναμε εντελώς χορτοφάγοι.
Ερ.: Με τους Βρετανούς θα χαθούν στρατιωτικές και στρατηγικές δυνατότητες.
Απ.: Θα θεωρηθούμε αδύναμοι, εάν δεν μπορέσομε να κρατήσομε τη συνοχή μας. Θα υπάρξουν ακόμη περισσότερες προσπάθειες να καταστούν πιο βαθιές οι ρωγμές στην ΕΕ. Αυτό προσπαθούν ήδη τώρα οι Ρώσοι στην Ανατολή, αυτό προσπαθούν και οι Κινέζοι με την ομάδα τους 16+1. Και το ίδιο κάνουν οι Αμερικανοί. Δεν έχομε ηγέτη στην Ευρώπη, ο λόγος του μικρού έχει την ίδια βαρύτητα με το λόγο του μεγάλου. Και αυτό οι Trump, οι Xi Jinping, οι Putin και οι Erdogan του κόσμου τούτου το βρίσκουν παράδοξο.
Ερ.: Υπάρχει μια ιεραρχία στην Ευρώπη και στην κορυφή της ευρίσκεται η Γερμανία.
Απ.: Η Δημοκρατία της Βόννης εκπροσώπησε καλύτερα την ισοτιμία όλων των Ευρωπαίων. Η Δημοκρατία του Βερολίνου έχει μια τάση προς την αναζήτηση του μεγαλείου. Θυμάμαι τη ρήση του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του CDU, Volker Kauder, τον οποίο κατά τα λοιπά εκτιμώ ιδιαιτέρως. Ωστόσο, η φράση του ότι επιτέλους θα ξαναμιληθούν τα γερμανικά στην Ευρώπη φάνηκε σε όλους τους άλλους εν μέσω της οικονομικής κρίσης ως πολύ αλαζονική. Ο Kohl, ο Schmidt και ο Genscher γνώριζαν ότι πρώτα πρέπει να απευθύνεται κανείς στους μικρούς.
Ερ.: Επίσης, το Βερολίνο δεν αναρωτήθηκε κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης, πώς θα φαινόταν η ιδέα της κατανομής των προσφύγων στην Ανατολική Ευρώπη.
Απ.: Το λάθος μας ήταν ότι δεν συναντηθήκαμε αμέσως με όλους τους ηγέτες της Ευρώπης. Είναι πολύ πιθανόν ότι ακόμη και αυτό δεν θα είχε επιφέρει κάποιο κοινό αποτέλεσμα. Αλλά υπάρχει διαφορά, όταν συζητεί κανείς πρώτα με όλους και μετά δημιουργεί τετελεσμένα ή όταν συμβαίνει το αντίστροφο.
Ερ.: Στο βιβλίο σας «Zeitenwende in der
Απ.: Υπάρχει σωβινισμός από τα δεξιά και αυτός είναι ο εθνικισμός. Αλλά υπάρχει, επίσης, και από τα αριστερά. Και οι δυο πιστεύουν ότι ο κόσμος πρέπει να υποκλίνεται στη γερμανική παρουσία. Ο ένας εξ αιτίας του εθνικισμού, ο άλλος εξ αιτίας των ηθικών προταγμάτων στον κόσμο. Σπανίως προσπαθούμε να κατανοήσομε γιατί οι άλλοι δεν βλέπουν τα πράγματα, όπως εμείς.
Ερ.: Ταυτόχρονα υπάρχει κενό ηγεσίας στην ΕΕ. Οι προτάσεις, τις οποίες έκανε ο Macron λίγο μετά την ορκωμοσία του για μεταρρύθμιση της ΕΕ, δεν βρήκαν ανταπόκριση από τη γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Απ.: Η άλλη πλευρά της γερμανικής αλαζονείας είναι η πεποίθηση ότι δεν χρειάζεται να ασχοληθούμε. Από την αρχή θεώρησα ότι ήταν ένα τεράστιο λάθος να μην αντιδράσομε στις προτάσεις του Macron. Προφανώς πολλοί Γερμανοί πιστεύουν ότι η προσωρινή νηνεμία αποτελεί χαρακτηριστικό της ήρεμης θάλασσας. Στο μάτι του κυκλώνα υπάρχει πάντα νηνεμία. Όλα συμβαίνουν εκτός αυτού.
Ερ.: Υπάρχουν ενδείξεις ότι το επιτυχημένο γερμανικό μοντέλο έχει φτάσει στα όριά του. Οι αριθμοί κάμπτονται και η αυτοκινητοβιομηχανία εξασθενεί. Πρέπει η Γερμανία να επανεφεύρει τον εαυτό της;
Απ.: Δεν θα επανεφεύρομε αναγκαστικά τον εαυτό μας, αλλά θα πρέπει να προσπαθήσομε σκληρά. Η ψηφιοποίηση φέρνει τα πάνω κάτω. Την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ γυρίζουν την πλάτη στην εταιρική σχέση με την Ευρώπη, όσον αφορά στην ασφάλεια. Μια συμμαχία, όπως το ΝΑΤΟ, εξαρτάται από την αξιοπιστία της υπόσχεσής της ότι θα σταθεί υπέρ της ελευθερίας των μελών της. Τη στιγμή που ο Πρόεδρος των ΗΠΑ θα αφήσει να υπάρξει αμφιβολία ως προς αυτό, το ΝΑΤΟ θα έχει αμφισβητηθεί.
Ερ.: Ο πρώην εγγυητής της φιλελεύθερης τάξης σβήνει το σύστημα από μέσα;
Απ.: Οι ΗΠΑ δεν αντελήφθησαν για πρώτη φορά με τον Trump το βάρος του αυτοκρατορικού τους ρόλου. Επιθυμούν να συγκεντρώσουν τις δυνάμεις τους στο νέο γεωπολιτικό ανταγωνιστή, την Κίνα. Και για το λόγο αυτό δεν θα εμπλακούν παντού. Η διαφορά μεταξύ του Obama και του Trump είναι ότι ο Obama ήθελε να γεμίσει το κενό, που δημιουργείται, με διεθνείς συμβάσεις. Ο Trump δεν πιστεύει στη διεθνή κοινότητα. Γι’ αυτόν ο κόσμος είναι μια ανταγωνιστική αρένα: Μόνο ο ισχυρότερος επικρατεί.
Ερ.: Ο Trump απομακρύνεται από τις πολυμερείς σχέσεις και επιθυμεί μόνο διμερείς συμφωνίες. Η εξωτερική πολιτική του των συναλλαγών θα δημιουργήσει σχολή;
Απ.: Αυταρχικά καθεστώτα, όπως της Ρωσίας, της Τουρκίας ή της Κίνας θεωρούν κατ’ αρχήν ότι αυτό δεν είναι και τόσο κακή ιδέα. Για ένα οικοδόμημα, όπως η Ευρώπη, αυτό είναι καταστροφή. Από την άλλη πλευρά ο Trump λέει πολλά πράγματα, τα οποία ισχύουν: Η Κίνα παραβιάζει το θεμιτό ανταγωνισμό, περιχαρακώνει την οικονομία της, παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα. Επίσης, οTrump έχει δίκιο, όταν καλεί την Ευρώπη να δεχθεί πολίτες της, οι οποίοι πολέμησαν για το Ισλαμικό Κράτος. Όχι σπάνια ο Trump εκφράζει σοβαρά παράπονα. Μόνο που οι απαντήσεις του σε αυτά είναι ως επί το πλείστον εσφαλμένες με αποτέλεσμα τα παράπονα να μεγαλώνουν.
Ερ.: Έχει δίκιο, επίσης, που ζητεί από τους Ευρωπαίους να καταβάλουν υψηλότερες εισφορές στο ΝΑΤΟ.
Απ.: Ναι, αλλά εξαρτάται και από το πώς και για ποιο λόγο. Δεν μου λέει τίποτε να διαθέτω το 2% του ΑΕΠ στον ομοσπονδιακό στρατό και να περιορίζω την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας στο καθαρά στρατιωτικό σκέλος. Ωστόσο, χωρίς αυτό δεν γίνεται τίποτε. Η Ευρώπη θα μπορούσε να κάνει πολύ περισσότερα με την αναπτυξιακή πολιτική στην Αφρική και να μεριμνήσει για περισσότερη σταθερότητα στα Δυτικά Βαλκάνια. Γιατί η Κίνα επενδύει στις σιδηροδρομικές συνδέσεις μεταξύ Βελιγραδίου και Βουδαπέστης; Είναι ανησυχητικό ότι αυτό δεν μπορούν να το κάνουν μόνοι τους οι Ευρωπαίοι και ως εκ τούτου ασκούν επιρροή στην Ουγγαρία οι Κινέζοι.
