Σε απόλυτα φυσικό περιβάλλον με κατάνυξη και θεία μεγαλοπρέπεια τελείται κάθε χρόνο στη σπηλιά του Αϊ Γιάννη στη Μαραθοκεφάλα Κισάμου την παραμονή των Χριστουγέννων αρχιερατική θεία λειτουργία στην οποία χοροστατεί ο μητροπολίτης Αμφιλόχιος.
Το σπήλαιο και η εκκλησία που βρίσκονται σε ύψωμα κοντά στο Κολυμπάρι πήραν το όνομά τους από τη διαμονή του Αγίου στην περιοχή.
Εδώ και μερικά χρόνια, καθιερώθηκε να γίνεται εκεί η παραδοσιακή αναπαράσταση της Γεννήσεως του Χριστού. Έτσι, ακόμα και σήμερα με συμμετοχή πλήθους πιστών γίνεται η αναπαράσταση της Γέννησης του Θεανθρώπου με πρόβατα, γαϊδουράκια, κατσίκες, άγρια περιστέρια και άλλα ζώα όπως τη νύχτα της Γεννήσεως του Χριστού. Η ατμόσφαιρα είναι πολύ κατανυκτική καθώς στη μέση δεσπόζει η επιβλητική φάτνη με τον Ιωσήφ, την Παναγία, τον νεογέννητο Χριστούλη και ζωάκια που τον ζεσταίνουν με τα χνώτα τους. Τα κεριά ανάβουν και οι ιερείς ψάλλουν ύμνους, όπου στέλνουν το μήνυμα της Γέννησης του Κυρίου.
Το ζύμωμα του Χριστόψωμου, το σφάξιμο του χοίρου, τα κρητικά κάλαντα και το σημαντήρι των Χριστουγέννων αποτελούν και στις ημέρες μας έθιμα που τηρούνται στην περιοχή του Ηρακλείου.
Ακόμα και σήμερα το Χριστόψωμο, ένα παραδοσιακό κρητικό γλυκό ψωμί παρασκευάζεται με ιδιαίτερη φροντίδα.
Οι γυναίκες πλάθουν το ζυμάρι και φτιάχνουν μια κουλούρα και το στολίζουν με ξόμπλια με διάφορους συμβολισμούς, βάζουν ένα καρύδι στη μέση και κάνουν ένα σταυρό και θεωρείται ευλογημένο.
Ένα ακόμα έθιμο που διατηρείται σε χωριά τού Ηρακλείου είναι το ανάθρεμμα του χοίρου που διαρκεί μήνες μέχρι να έλθουν τα Χριστούγεννα όταν και γίνεται το σφάξιμο του γουρουνιού.
Από αυτό παρασκευάζονται λουκάνικα, απάκια και σύγκλινα, προϊόντα που «τιμούν» δεόντως όσοι καθίζουν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Στο Ηράκλειο αλλά και σε όλη την Κρήτη τα κάλαντα κρατούν ακόμη τα σκήπτρα των εθίμων με τα παιδιά να γυρνάνε από σπίτι σε σπίτι, είτε με τη λύρα και λαούτα είτε με τα τρίγωνα.
Τα τελευταία χρόνια οι τοπικές δημοτικές μπάντες βρίσκονται από νωρίς στους δρόμους παίζοντας τα κάλαντα, ενώ το σκηνικό συμπληρώνουν και πολίτες με όργανα.
