Πόσο χαίρεται κανείς, όταν τις χειμωνιάτικες ημέρες απολαμβάνει ευδία, δηλαδή καλοκαιρία.
*Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Όμορφη λέξη η σημερινή, προέρχεται από το επίθετο ὁ, ἡ εὔδιος, τὸ εὔδιον. Εὔδιος ήταν ο γαλήνιος, ο αίθριος.
Η ετυμολογία της λέξης είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Αν και μικρή, έχει δύο συνθετικά, το επίρρημα εὖ (=καλά, ωραία) και δία. Αυτό το δία με τη σειρά του προέρχεται από το πολύ παλιό επίθετο, θηλυκού γένους, διFα, που σημαίνει λαμπρή, φωτεινή. Το φως, όμως, χαρακτηριστικό της ημέρας, έκανε τη ρίζα αυτή να δηλώνει και την ημέρα. (Αξίζει να σημειώσουμε ότι το F ήταν ο φθόγγος δίγαμα της γλώσσας μας). Να επανέλθουμε, όμως, στην ετυμολογία της λέξης, στην οποία το δεύτερο συνθετικό δία, το βρίσκουμε στη λατινική dies (= ημέρα), στην αγγλική ημέρα day, στη γερμανική Tag και στην ημέρα άλλων λατινογενών γλωσσών. Είναι συγγενής η λέξη μας και με το Δία, που λεγόταν Ζεύς και στη γενική έκανε Διός. Ο Ζεύς ήταν ο θεός του ουρανού και του φωτός και γι’ αυτό το όνομά του συνδέθηκε με λεκτικούς τύπους που σημαίνουν ημέρα.
Εὐδία η ωραία ημέρα, λοιπόν, με καλοκαιρία, ωραίο ουρανό. Στη γλώσσα μας, σε πολλά επαρχιακά μέρη, συναντάμε την εὐδία ως βιδιά. Κάνει βιδιά, λέει ο λαός μας. Εννοεί ότι έχει καλό καιρό ή, αν είναι βράδυ, ηρεμία, ξαστεριά. Από την βιδιά προέκυψε το τοπωνύμιο Βιδιά ή Βιδιάκι, μέρος όπου δεν έχουμε χειμώνα, αλλά μεγάλες λιακάδες.
Η εὐδία των αρχαίων μας ισοδυναμούσε με την ψυχική αταραξία και την καλή κατάσταση του σώματος και του μυαλού. Ήταν μια μεταφορική εὐδία, η γνωστή σε όλους μας ευεξία.
Ευδία στις μέρες του χειμώνα που διανύουμε ευχόμαστε σε όλους. Να απολαμβάνετε ηλιόλουστα πρωινά και να έχετε ευδία σώματος και ψυχής. Όταν έρχεται το βράδυ, να σκέφτεστε αυτό που λέει ο Ελύτης στη συλλογή «Προσανατολισμοί»: οι πλάτες της ημέρας γέρνουν στην ευδία του ήλιου τους.
Το επιθυμούμε για όλους σας, γιατί τα αντώνυμα του λήμματος είναι η κακοκαιρία, η τρικυμία, ο παλιόκαιρος.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
