Είναι σαφές ότι ο Τούρκος πρόεδρος, Recep Tayyip Erdogan, δεν προχώρησε σε σοβαρές αποκαλύψεις κατά την χθεσινή ομιλία του για την δολοφονία του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi. Ακόμη λιγότερο σαφής είναι ο λόγος που ο Erdogan αποφάσισε να μην τηρήσει την υπόσχεσή του να αποκαλύψει την «γυμνή αλήθεια» για την δολοφονία και ειδικά όσα γνωρίζει για την ανάμειξη του Σαουδάραβα διαδόχου Mohammed bin Salman. Η απάντηση έγκειται στις τεταμένες σχέσεις της Τουρκίας τόσο με την Σαουδική Αραβία, όσο και με τις ΗΠΑ.
Η Τουρκία δεν διαχειρίζεται μόνο την μακροχρόνια αντιπαλότητα με τους Σαουδάραβες, αλλά και με την Ουάσινγκτον και σταθμίζει ως πού μπορεί να φτάσει χωρίς η κατάσταση να στραφεί εναντίον της. Η αντίδραση της Τουρκίας στην δολοφονία του Khashoggi πρέπει να εξεταστεί έχοντας υπόψη τις τριβές μεταξύ Άγκυρας και Ριάντ. Πρόσφατα ο Erdogan ενίσχυσε την αξίωσή του να ηγείται του μουσουλμανικού κόσμους, κάτι που η βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας ανέκαθεν θεωρεί εκ γενετής πολιτισμικό της δικαίωμα. Οι Σαουδάραβες βλέπουν την Τουρκία ως επικεφαλής μιας εχθρικής περιφερειακής συμμαχίας Σουνιτών που περιλαμβάνει το αντίπαλο Κατάρ και την ανταγωνιστική Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Για τους Σαουδάραβες, η στάση της Τουρκίας έναντι της δολοφονίας του Khashoggi συνιστά πρόκληση. Ο δημοσιογράφος ετοίμαζε την δημιουργία τηλεοπτικού σταθμού στην Τουρκία, μια σειρά ιστότοπων και μια πολιτική οργάνωση με έδρα τις ΗΠΑ, όλα αυτά για να προωθήσει τον ενεργότερο ρόλο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην υπόθεση της δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή.
Η δολοφονία ήταν η ευκαιρία της Τουρκίας να απαντήσει στην πρόκληση δυσφημώντας τον διάδοχο. Όμως ο Erdogan υφίσταται περιορισμούς. Η άφιξη στην Τουρκία της επικεφαλής της CIA Gina Haspel τον σήκωσε τον πήχη για τον Erdogan. Είναι ξεκάθαρο ότι η Haspel πήγε για να προειδοποιήσει τους Τούρκους να μην φθάσουν μέχρι του σημείου να προσπαθήσουν να αποκαθηλώσουν τον διάδοχο. Κάτι τέτοιο θα περιέπλεκε την ισορροπητική πολιτική των ΗΠΑ μεταξύ της υπεράσπισης των αμερικανικών αξιών και της διατήρησης των συμφερόντων τους στο βασίλειο.
Ο Erdogan εξάλλου χρειάζεται την αμερικανική συνεργασία για να εξασφαλίσει την οικονομική βοήθεια της Σαουδικής Αραβίας με αντάλλαγμα την απόκρυψη αποδείξεων για την ανάμειξη στην δολοφονία. Επίσης χρειάζεται την αμερικανική βοήθεια ώστε να αποφύγει τα αντίποινα των Σαουδαράβων για την ταπείνωση στην οποία τους υπέβαλε. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ο Erdogan θέλει να προωθήσει την διεθνή αποκατάστασή του. Υπό την διακυβέρνησή του, η Τουρκία έγινε διαβόητη για την πολιτική καταπίεση και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, περιλαμβανομένων διώξεων κατά δημοσιογράφων όπως ο Khashoggi.
Η δολοφονία του προσφέρει στην τουρκική κυβέρνηση την ευκαιρία να προβληθεί ως υπεύθυνη. Το αφήγημα του Erdogan προς το εσωτερικό και το εξωτερικό τον φέρει να είναι υπέρμαχος της τάξης και της νομιμότητας. Η δολοφονία του Khashoggi αποτελεί μια έτοιμη ευκαιρία να προωθήσει αυτή την εικόνα και να ενθαρρύνει την αμερικανική κυβέρνηση να αποδεχθεί το αίτημά του να απολαμβάνει διεθνούς αποδοχής και να διαδραματίζει έναν υπεύθυνο περιφερειακό ρόλο. Η αυτοσυγκράτηση που επέδειξε ο Erdogan στην ομιλία του αποδεικνύει ότι κατανοεί την ανάγκη να μην πιέσει υπερβολικά τον διάδοχο για να μην θυσιάσει άλλους, σημαντικότερους στόχους.
Αντίθετα, υποχωρώντας ελάχιστα αποτρέπει την πλήρη ρήξη με την Σαουδική Αραβία, διατηρώντας τα οφέλη από την Ουάσινγκτον. Ταυτόχρονα μπορεί να ελπίζει ότι θα φέρει σε δύσκολη θέση την Σαουδική Αραβία και θα αποδυναμώσει τον διάδοχο τόσο, ώστε να αμβλύνει τον περιφερειακό ρόλο της χώρας.
*Hussein Ibish, Bloomberg
