«Η επένδυση στη γνώση πληρώνει πάντα τον καλύτερο τόκο», είχε πει ο Βενιαμίν Φραγκλίνος και δύο αιώνες αργότερα η παρατήρησή του είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
*Γράφει ο Απόστολος Σειρηνίδης
Ενώ οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν επιφέρει το μεγαλύτερο κύμα αυτοματοποίησης στην ανθρώπινη ιστορία, ταυτόχρονα αυξάνουν και την ανάγκη για νέες δεξιότητες. Δεξιότητες που αφορούν όχι μόνο τους εργαζόμενους και τις εταιρείες, αλλά εξ’ ολοκλήρου την κοινωνία τον πολιτών. Σε ένα περιβάλλον όπου η πληροφορίες διαχέονται μέσω αλγορίθμων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και τα fake news έχουν τη δύναμη να καθορίζουν εκλογικά αποτελέσματα ο ψηφιακός αλφαβητισμός (ή γραμματισμός) των πολιτών καθίσταται απόλυτη δημοκρατική αναγκαιότητα.
Την ίδια στιγμή, τα «Μεγάλα Δεδομένα» (Big Data) και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης οδηγούν στην ψηφιακή μεταμόρφωση της αγοράς εργασίας σε όλα τα επίπεδα, από την παραγωγή έως τις υπηρεσίες, όπου οι επιπτώσεις είναι πιθανό να είναι καταστροφικές (πάνω από 7% του ΑΕΠ των Φιλιππίνων παράγεται από τηλεφωνικά κέντρα τεχνητής νοημοσύνης!).
Η αντικατάσταση των εργαζομένων από μηχανές (που είναι μια ακόμη μορφή κεφαλαίου) δεν είναι κάτι καινούργιο, όμως αυτή τη φορά, σε αντίθεση με τις προηγούμενες βιομηχανικές επαναστάσεις, το χτύπημα δέχονται και εργαζόμενοι όπως οι δικηγόροι, οι γιατροί και οι μάνατζερς, για τους οποίους η ικανότητα να συνεργάζονται -και πιθανόν ακόμα να εκπαιδεύουν- τις μηχανές γίνεται παράγοντας εργασιακού ανταγωνισμού. Η αυτοματοποίηση, επομένως, αυτή τη φορά πλήττει σοβαρότατα τη μεσαία τάξη και με εξαιρετικά ταχεία επίδραση.
Οι επιστήμονες, που γνωρίζουν καλά αυτή την εξέλιξη, έχουν προειδοποιήσει σχετικά με την «ψηφιακή αναντιστοιχία», την ασυμμετρία δηλαδή μεταξύ των απαιτούμενων δεξιοτήτων και των πραγματικών δεξιοτήτων των εργαζομένων. Μια πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνει ότι 9 από τις 10 θέσεις εργασίας θα απαιτήσουν ψηφιακές δεξιότητες κατά την επόμενη δεκαετία, αλλά και ότι το 44% των Ευρωπαίων ηλικίας 16 έως 74 ετών δεν διαθέτουν τις ικανότητες για να αντιμετωπίσουν αυτή τη μετάβαση. Το πιο δραματικό ποσοστό αφορά κυρίως τις γυναίκες, καθώς το 2016 υπήρχαν τρεις φορές περισσότεροι άνδρες σπουδαστές ως φοιτητές στον τομέα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ICT) στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.
Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ τα παγκόσμια ψηφιακά οικοσυστήματα κυριαρχούν όλο και περισσότερο από τις πολυεθνικές των ΗΠΑ ή της Κίνας. Στην πραγματικότητα, ούτε μία από τις 15 μεγαλύτερες εταιρείες παγκοσμίως όσον αφορά την κεφαλαιοποίηση δεν είναι ευρωπαϊκή και από τις 200 κορυφαίες online πλατφόρμες του κόσμου, μόνο οκτώ (4%) είναι ευρωπαϊκές. Αυτό το χάσμα είναι πιθανό να διευρυνθεί εξαιτίας της κυριαρχίας της Αμερικής από άποψη τεχνικών επιστημονικών δεξιοτήτων, που υπονομεύεται από την Κίνα, η οποία έχει εμπλακεί σε έναν πραγματικό ανταγωνισμό με τη Δύση. Αν και η διείσδυση στο Διαδίκτυο είναι μόλις 44%, υπάρχουν ήδη 632 εκατομμύρια Κινέζοι online: περισσότεροι δηλαδή από τους διπλάσιους σε Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρώπη, όπως παρατηρεί το Παγκόσμιο Ινστιτούτο McKinsey. Η ψηφιακή της οικονομία αντιπροσωπεύει το 4,4% του ΑΕΠ, τοποθετώντας τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας μπροστά από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία και την Ιταλία.
Η Ευρώπη αντιδρά σε διάφορα επίπεδα σε αυτόν τον αγώνα για ψηφιακό μετασχηματισμό. Η Επιτροπή ανέπτυξε πρόσφατα το πρόγραμμα Digital Europe Programme, ένα πακέτο 9 δισεκατομμυρίων ευρώ, για μέτρα προώθησης σε πέντε τομείς: υπολογιστές υψηλών επιδόσεων, τεχνητή νοημοσύνη, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την εμπιστοσύνη, και, πάνω απ’ όλα, τις δεξιότητες και την υιοθέτηση των ψηφιακών τεχνολογιών στην κοινωνία μέσα από το πρόγραμμα Digital Skills and Jobs Coalition, το οποίο έχει προγραμματισμένο προϋπολογισμό 700 εκατομμυρίων για την περίοδο 2021-2027.
Οι ψηφιακές δεξιότητες, ωστόσο, δεν αποτελούν πρόκληση μόνο για τους θεσμικούς παράγοντες. Πολλές ιδιωτικές εταιρείες καταβάλλουν προσπάθειες σε αυτό το μέτωπο στην Ευρώπη και ακόμη και πολυεθνικές όπως το Facebook και η Microsoft επενδύουν για να υποστηρίξουν δεξιότητες σε αρκετές χώρες της ΕΕ όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Πολωνία, οι οποίες υποφέρουν από τις πιο σοβαρές ψηφιακές αναντιστοιχίες.
Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη παρουσιάζει ένα μη ενιαίο μέτωπο στον παγκόσμιο αγώνα για ψηφιακές δεξιότητες. Τα στοιχεία του Automation readiness index του Economist, ο οποίος κατατάσσει τις χώρες βάσει τριών παραμέτρων (οικοσύστημα καινοτομίας, εργασιακές πολιτικές και πολιτικές εκπαίδευσης), δείχνουν ότι ενώ η Γερμανία είναι παγκόσμιος ηγέτης, συχνά ισοδύναμος με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, η Εσθονία προπορεύεται στο μέτωπο της κατάρτισης, μπροστά από τη Νότια Κορέα, ενώ η Γερμανία έρχεται 4η και η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο έρχονται στην 6η και 8η θέση αντίστοιχα στη ζώνη των ανεπτυγμένων χωρών. Η Ιταλία, εν τω μεταξύ, εξακολουθεί να βρίσκεται στην ομάδα των «αναδυόμενων» χωρών πίσω από τα Αραβικά Εμιράτα και την Αργεντινή.
*Ο Απόστολος Σειρηνίδης είναι Digital Marketing Specialist
