Ένας διαφορετικός τίτλος για το σημερινό μας λήμμα θα ήταν «Μια που ανοίγουν τα σχολεία» ή «Μια που ξεκινά η σχολική χρονιά».
*Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Ας αρχίσουμε και εμείς την περιδιάβαση στην λέξη λέγοντάς σας ότι σχολή ήταν αρχικά η ανάπαυση, η απραξία, η ξεγνοιασιά και η ησυχία. Από εκεί προέκυψε και η γνωστή μας λέξη σχόλη που μάς θυμίζει το περίφημο τραγούδι του Γιώργου Ζαμπέτα σε στίχους Αλέκου Σακελλάριου, που το έχουμε ακούσει να το τραγουδά τόσο η εθνική μας σταρ Αλίκη Βουγιουκλάκη όσο και η Μαρινέλλα.
Κυριακή, γιορτή και σχόλη
να ‘ταν η βδομάδα όλη
κι η Δευτέρα να ‘ταν μόνο
κανα δυο φορές το χρόνο…
Σχολή και σχόλη δηλώνουν το ίδιο πράγμα, λοιπόν, την αργία. Επειδή, όμως, οι αρχαίοι μας στον ελεύθερο χρόνο τους ασχολούνταν με πράγματα δημιουργικά κατέληξε να σημαίνει ο λεκτικός τύπος τον χρόνο δημιουργίας, μάθησης. Συνεπώς και το σχολείο είναι ο τόπος δημιουργικής απασχόλησης και άσκησης, ο τόπος μελέτης.
Από την σχόλη την δική μας προέκυψε και το schola των λατίνων, το οποίο έδωσε το αγγλικό school, το γαλλικό école, το ιταλικό scuola και πολλά σχολεία άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών.
Η ξεκούραση σχόλη που έγινε δημιουργία γέννησε την απασχόληση, ενασχόληση, το απασχολούμαι και ενασχολούμαι. Όλα αυτά ξεκινούν από την ασχολία, την απουσία, δηλαδή, αργίας και ελεύθερου χρόνου.
Όταν τελειώνει το σχολείο, την δουλειά, την πανεπιστημιακή διδασκαλία κανείς, λέμε ότι σχολάζει ή σχολάει Έχει ολοκληρώσει τις εργασίες του και βαδίζει προς την ξεκούραση. Οι μαθητές, όμως, έχουν να κάνουν τις σχολικές εργασίες, επομένως καθόλου δεν απολαμβάνουν την σχόλη.
Έχουμε ακόμα και τον σχολαστικό, που στα νέα ελληνικά είναι αυτός που εργάζεται με ιδιαίτερη επιμέλεια πάνω σε κάτι, είναι προσεκτικός και επιμελής και φροντίζει να μην του ξεφύγει και η παραμικρή λεπτομέρεια. Αυτή η έννοια προκύπτει από την απόδοση στα ελληνικά του ελληνογενούς scοlastique, που ήταν ο πολυμαθής άνθρωπος των γραμμάτων, ο λόγιος. Αρχικά ο σχολαστικός ήταν εκείνος που του αρέσει η ξεκούραση. Αργότερα, επειδή όπως είπαμε οι αρχαίοι μας, όταν είχαν ελεύθερο χρόνο, τον αξιοποιούσαν συζητώντας και μελετώντας, σχολαστικός ήταν ο άνθρωπος της πνευματικής αναζήτησης, ο εραστής των γραμμάτων. Αργότερα οι σπουδαστές της ρητορικής και της φιλοσοφίας καλούνταν σχολαστικοί. Στα βυζαντινά χρόνια οι νομικοί ονομάζονταν σχολαστικοί και κάποιοι από αυτούς είχαν αξιώματα στην βυζαντινή αυλή.
Ας έλθουμε τώρα και στον σχολάριο. Αντιδάνειο και αυτή από το λατινικό scholaris. Σχολάριοι στα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν επίλεκτοι φρουροί του παλατιού. Οι πρώτες αυτοκρατορικές φρουρές, «αἱ σχολαί» οργανώθηκαν από τον Μ. Κωνσταντίνο και στρατολογούσαν νέους που είχαν δείξει εξαιρετική ανδρεία ή είχαν καλή καταγωγή. Ο πρώτος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γεννάδιος είχε το προσωνύμιο Σχολάριος, γιατί κάποιο μέλος της οικογένειάς του είχε παλαιότερα το αντίστοιχο αξίωμα στον στρατό.
Οι παλατιανοί σχολάριοι φορούσαν εντυπωσιακά ενώτια. Τι είναι τα ενώτια; Τα σχολαρικά ενώτια ήταν τα σκουλαρίκια που έφεραν στα αυτιά τους οι στρατιώτες φρουροί και τους έκαναν να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους. Έτσι προέκυψαν τα ωραία σκουλαρίκια ή σκουλαρικάκια που αρέσουν πολύ στις γυναίκες.
Από την σχολή φθάσαμε στα σκουλαρίκια. Ξεσκολίσαμε αρκετά, τελειώσαμε με το σχολείο. Μάθαμε ό, τι ήταν να μάθουμε. Το ρήμα βέβαια ξεσκολίζω έχει να κάνει και με το ότι βγαίνω στην ζωή. Αλλά για όσους τώρα αρχίζουν το σχολείο το ξεσχολίζω δεν έχει ακόμη θέση, αφού ο ξεσκολισμένος είναι κάποιος που έχει μάθει και πράγματα που δεν περιλαμβάνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα.
Σε όσους, λοιπόν, ξεκινούν με σχολεία και σχολές ευχόμαστε:
Καλή σχολική χρονιά!
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
