Η Τουρκία πρέπει να αποπληρώσει εξωτερικό δημόσιο χρέος ύψους 179 δισ. δολαρίων, μέχρι τον Ιούλιο του 2019, ποσό που αντιστοιχεί σχεδόν στο 25% του ΑΕΠ της χώρας, διαβάσαμε αυτές τις μέρες. Όχι ότι εμείς δεν έχουμε τα δικά μας χρέη και γι’ αυτό θα εκπληρώσουμε και εμείς το λεξιλογικό χρέος μας και θα σας μιλήσουμε για το χρέος, όχι, όμως για ό,τι οφείλουμε, αλλά για το λεξιλογικό χρέος.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη Γεωργάνα
Επειδή οι ωραίοι έχουν χρέη, είναι χρέος τιμής προς τους αναγνώστες μας, ηθική υποχρέωσή μας, να χρεολεξιλογήσουμε.
Χρέος, λοιπόν, από το απρόσωπο ρήμα χρή (= πρέπει, οφείλει, είναι αναγκαίο). Ο αρχικός μας τύπος που προκύπτει από το χρή ήταν το χρῆος, που έγινε χρεῖος και μετά χρέος και έτσι παρέμεινε. Η πρώτη του σημασία ήταν ό, τι χρησιμοποιείται για ορισμένο σκοπό, όπως το χρήμα, που δήλωνε παλαιότερα το αγαθό που χρειάζεται κανείς. Από το δικανικό λεξιλόγιο και κυρίως από τους σύνθετους τύπους (π.χ υπόχρεος) έφθασε να σημαίνει την οφειλή.
Τα χρέη στον πληθυντικό είναι ωστόσο και τα καθήκοντα, όταν, για παράδειγμα, κάποιος εκτελεί χρέη γραμματέως, ενώ δεν είναι, χρέη διοικητή, στην περίπτωση που αναλαμβάνει τη διοίκηση ενός οργανισμού ή μιας υπηρεσίας για ορισμένο διάστημα.
Επειδή κι εμείς ως χώρα είμαστε πνιγμένοι στα χρέη, θα μιλήσουμε λίγο για το χρέος στην αρχαιότητα και στα κείμενα του παρελθόντος.
Οι αρχαίοι μας έλεγαν για κάποιον ότι ἔτισε χρέος ή ἀπέδωκε χρέος, πλήρωσε τα οφειλόμενα. Κοινόν χρέος ήταν ο θάνατος, ενώ η έκφραση «τὶ χρέος;» ισοδυναμούσε με το «τι συμβαίνει; ».
Για να είμαστε ακριβείς, για να εξαντλήσουμε τα σχετικά με το χρέος, πρέπει να βάλουμε χρέος, να δίνουμε τις σχετικές ομόρριζες λέξεις ή τις χρεο – εκφράσεις σε δόσεις.
Για να ξεχρεώσουμε θέλουμε πολλές ημέρες και πάλι θα είμαστε καταχρεωμένοι. Χρεώστες μας οι αναγνώστες και, αν δεν έχουμε σύνεση, πάλι θα οδηγηθούμε σε χρεωκοπία, γιατί δε θα έχουμε αναφέρει τοκοχρεωλύσια, χρεώβαρα, χρεώγραφα, υποχρεώσεις, τα αχρεωστήτως καταβληθέντα και άλλα πολλά.
Τα χρέη μπορεί να είναι δυσβάσταχτα, υπέρογκα, υψηλά, δημοσιονομικά, ενυπόθηκα, αστικά, εταιρικά και πάει λέγοντας.
Το χρέος και τα χρέη δημιουργούν άγχος και στενοχώρια, γι’ αυτό καλούν σε απόσβεση, απομείωση, απαλοιφή, διαγραφή, κούρεμα ή στην καλύτερη περίπτωση πληρωμή.
Όποιος αφήνει χρέη λέμε αλλιώς ότι έβαλε φέσι.
Τα χρέη μάς γονατίζουν και γι’ αυτό είναι επαχθή και επονείδιστα, για να θυμηθούμε μια πολιτικό που έκανε τέτοιες παρατηρήσεις. Ο όρος επαχθές χρέος αποτελεί μεταφραστικό δάνειο από τα αγγλικά (odious debt). Με αυτόν αναφερόμαστε σε μη νομιμοποιημένη οφειλή, γιατί η δανειακή σύμβαση έχει συναφθεί με τη σύμφωνη γνώμη του πιστωτή χωρίς τη συγκατάθεση του έθνους.
Το χρέος, βέβαια, που ταλαιπωρεί τη γείτονα χώρα, αλλά και τη δική μας είναι δημόσιο και εθνικό. Ελπίζουμε να βρεθεί λύση, για να μην κηρύξει είτε ο ένας είτε ο άλλος χρεοστάσιο.
Στα χρόνια της κρίσης κάθε χρέος φορτίστηκε συναισθηματικά. Για να ρυθμισθεί, προσδοκούμε να επέλθουν τα αντώνυμα του λήμματος πλεόνασμα, ενεργητικό, αφθονία.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
