Η γενική εικόνα για την Ευρώπη είναι αυτή μιας ηπείρου σταθερής, με κοινά αποδεκτή κεντρική εξουσία και δύναμη. Αν όμως κάποιος κοιτάξει αρκετά κοντά, θα δει ότι είναι μια περιοχή με γεωπολιτικές “βόμβες”, με πυρήνες ανεξαρτητοποιήσης και αποσχιστικά κινήματα που απειλούν την σταθερότητα όλης της περιοχής.
Μια από αυτές τις “βόμβες” βρίσκεται στην γειτονιά μας και δεν είναι άλλη από τα σύνορα Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου τα οποία βρίσκονται σε μια συνεχή πολιτική σύγκρουση εδώ και περίπου 20 χρόνια. Η Ευρώπη φοβάται να συζητήσει για αλλαγή εθνικών συνόρων, υπό τον φόβο της έναρξης μιας αλυσιδωτής αντίδρασης με ανεξέλεγκτες διαστάσεις, όμως το Politico υποστηρίζει πως ίσως η πιθανότητα ανταλλαγής γης μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου αξίζει μια πιο προσεκτική ματιά, ακόμα και αν για να πραγματοποιηθεί χρειάζεται να αλλάξουν χρόνια συμβατικής σκέψης στους δυτικούς κύκλους της εξωτερικής πολιτικής, καθώς η ένταση μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου είναι ένας σημαντικός πονοκέφαλος για την ήπειρο και τροφοδοτεί την αστάθεια στη νοτιοανατολική πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ.
Η Σερβία δεν αναγνωρίζει τη δήλωση ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου από το 2008 και θεωρεί επισήμως το έδαφος – του οποίου ο πληθυσμός είναι κυρίως αλβανόφωνος – ως επαρχία ανταρτών. Πέντε κράτη μέλη της ΕΕ δεν αναγνωρίζουν το Κοσσυφοπέδιο. Οι περισσότεροι από αυτές, όπως η Ισπανία, έχουν αυτονομιστικούς φόβους. Η Ρωσία και η Κίνα κρατούν επίσης το Κοσσυφοπέδιο εκτός ΟΗΕ μέσω άσκησης βέτο. Ενώ το αδιέξοδο συνεχίζεται, καμία χώρα δεν έχει ρεαλιστική ελπίδα να ενταχθεί στην ΕΕ. Οι Βρυξέλλες κατέστησαν σαφές στο Βελιγράδι ότι πρέπει να διευθετήσει τη διαφωνία του με το Κοσσυφοπέδιο προτού μπορέσει να γίνει μέλος της ΕΕ.
Δεν υπάρχει λύση στο αίνιγμα του Κοσσυφοπεδίου χωρίς συμφωνία που να υποστηρίζουν πραγματικά και οι δύο πλευρές και μια ανταλλαγή γης είναι το κλειδί για μια τέτοια συμφωνία, υποστηρίζει το Politico. Το Κοσσυφοπέδιο θα ανταλλάξει τους σερβικούς πλειοψηφικούς δήμους του για τις Αλβανικές πλειοψηφικές περιοχές της νοτιοδυτικής Σερβίας. Η Σερβία θα αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο και θα άρει την αντίθεσή της στην ένταξη της στον ΟΗΕ. Από την μεριά του το Κοσσυφοπέδιο θα μπορεί να δεσμευτεί να προστατεύσει τα μεσαιωνικά σερβικά μοναστήρια και τον υπόλοιπο Σερβικό πληθυσμό.
Γιατί να δεχτεί η Σερβία μια τέτοια κίνηση; Γιατί θα αντιπροσωπεύει μια παραδοχή εκ μέρους των ΗΠΑ και της Ευρώπης ότι η πολιτική τους απέτυχε. Το Κοσσυφοπέδιο αποσχίστηκε υπό διεθνή εποπτεία και την παραδοχή ότι η Σερβία θα έπρεπε τελικά να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία και την εδαφική της ακεραιότητα. Μια ανταλλαγή γης θα επιτρέψει στη Σερβία να πει: “Προσπαθήσατε να το κάνετε χωρίς εμάς και δεν λειτούργησε.” Οι παραδοχές αυτού του είδους είναι “ισχυρές”, ειδικά όταν οι χώρες αντιμετωπίζουν συναισθηματικά φορτισμένα ζητήματα όπως η ιστορία, η ταυτότητα και η επικράτεια.
Από την πλευρά του, το Κοσσυφοπέδιο γίνεται πλήρες μέλος της διεθνούς κοινότητας και έχει σαφέστερη πορεία προς την ένταξη στην ΕΕ. Θα μπορούσε αμέσως να ενταχθεί στο Συμβούλιο της Ευρώπης, βάζοντας του πολίτες της χώρας υπό την προστασία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Αν μεταξύ τους η Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο μπορούν να βρουν μια λύση για αυτό το ακανθώδες ζήτημα, για ποιο λόγο υπάρχει η αντίδραση από την Ευρώπη; Η Καγκελάριος της Γερμανίας Άγκελα Μέρκελ την προηγούμενη εβδομάδα δήλωσε “Υπάρχουν προσπάθειες να ανοίξουν οι συνομιλίες για τα σύνορα κι εμείς δεν μπορούμε να το επιτρέψουμε αυτό”. Ο Καρλ Μπιλντ, ο οποίος συμμετέχει στις συνομιλίες στην περιοχή εδώ και σχεδόν 30 χρόνια, αποκάλεσε την ιδέα “συνταγή για γεωπολιτική αστάθεια”. (Από την άλλη πλευρά, ο Βόλφγκανγκ Πέτριτς, ο κύριος διαπραγματευτής της ΕΕ στις ειρηνευτικές συνομιλίες του Κοσσυφοπεδίου, την υποστηρίζει).
Η κύρια αντίρρηση είναι ότι η αλλαγή συνόρων, απειλεί τα σύνορα παντού στην περιοχή. Η πΓΔΜ έχει μια μεγάλη εθνοτική αλβανική μειονότητα που κυριαρχεί σε μια περιοχή που εκτείνεται στα περίχωρα της πρωτεύουσας, τα Σκόπια. Μια απόσχιση θα σήμαινε έναν τρομερό “πόλεμο” σε μια περιοχή που κυριαρχείται από Σέρβους της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης η οποία όλη την ώρα απειλεί να αποσχιστεί. Μια ανταλλαγή γης σίγουρα θα ενθάρρυνε αυτές τις φωνές.
Όπως αποκαλύπτουν πηγές που εργάζονται πάνω σε αυτό το θέμα στην ευαίσθητη περιοχή των Βαλκανίων, ο κίνδυνος μαζικών αποσχιστικών αποπειρών στην περιοχή είναι υπαρκτός αλλά διαχειρίσιμος. Η πΓΔΜ έχει καταστεί πολύ πιο σταθερή και έχει μια προοδευτική, πολυεθνική κυβέρνηση. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα είναι δυνατή από το επόμενο έτος, μόλις ολοκληρωθεί η Συμφωνία των Πρεσπών. Ο αλβανικός πληθυσμός της χώρας έχει αποκτήσει ρεαλιστική προοπτική και είναι ικανοποιημένος να ζει σε ένα κράτος με προοπτικές ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ευημερίας.
Η Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης όμως είναι ένα άλλο θέμα. Η ηγεσία της και πολλοί από τους ανθρώπους της θέλουν πραγματικά να αποχωρήσουν. Ωστόσο, γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο.
Η αλλαγή συνόρων στα Βαλκάνια είναι μια υπόθεση που χρειάζεται ιδιαίτερα προσεκτικούς χειρισμούς. Η παλιά φρουρά των Βαλκανίων, αποφεύγει ενστικτωδώς τις αλλαγές των συνόρων, υποστηρίζοντας ότι αντικατοπτρίζουν τη λογική της τρομακτικής εθνοκάθαρσης της δεκαετίας του 1990. Ωστόσο, αυτές ήταν πράξεις πολέμου, και αυτό θα ήταν το αντίθετο. Το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία μιλούν για μια αμοιβαία επωφελή συμφωνία, με σημαντική υποστήριξη των ανθρώπων της περιοχής που θα επηρεαστούν άμεσα. Υπόσχονται δε να προχωρήσουν με πραγματικά καλή θέληση, ένα χαρακτηριστικό που λείπει πολύ στην περιοχή.
