*Του Κώστα Κωτούλα
“Άρχισε από την αρχή”
One pill makes you larger, and one pill makes you small
And the ones that mother gives you, don’t do anything at all
Go ask Alice, when she’s ten feet tall
Ο Charles Lutwidge Dodgson ήταν ένας άνθρωπος με πολλά ταλέντα. Τέτοια ταλέντα που ακόμα και σήμερα, εκατόν είκοσι χρόνια μετά το θάνατό του, θα προκαλούσαν έκπληξη σε πολλούς -και ίσως κάποια από αυτά να προκαλούσαν και κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον των αρχών, ενδεχομένως ακόμη και δυσάρεστες συνέπειες.
Σε πολύ νεαρή ηλικία έλαβε το χρίσμα της Εκκλησίας της Αγγλίας, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση. Αρίστευσε στις σπουδές του στα μαθηματικά στο Christ Church College της Οξφόρδης. Και μετά, παραμένοντας σταθερά με ιδιότητες σχετικές με τη διδασκαλία και το ιερατικό χρίσμα στο κολλέγιο αυτό, άρχισε να υπηρετεί τα ενδιαφέροντά του.
Ο Carroll μέσα από την κουνελότρυπα
And if you go chasing rabbits, and you know you’re going to fall
Tell ’em a hookah-smoking caterpillar has given you the call
And call Alice, when she was just small
Ο Carroll συμπαθούσε πολύ τα παιδιά. Σε σημείο που κάποιες από τις βιογραφίες του να υποστηρίζουν ότι η συμπάθεια ξέφευγε από τα όρια του ανεκτού. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι, επειδή είχε ένα τραύλισμα από την παιδική του ηλικία, αισθανόταν πιο άνετα συναναστρεφόμενος παιδιά. Σε κάθε περίπτωση, κατά τη συναναστροφή του με τις κόρες του Πρύτανη του Κολλεγίου H. G. Liddell, επινόησε για αυτές την ιστορία της Αλίκης.
Έτσι, το 1865 κυκλοφόρησε τις “Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων”, με το ψευδώνυμο Lewis Carroll, το οποίο μέχρι τότε το είχε χρησιμοποιήσει μόνο περιστασιακά. Το βιβλίο έγινε δεκτό μάλλον με επιφύλαξη, καθώς θεωρήθηκε μάλλον εξωφρενικό και παράλογο για τα γούστα και τα δεδομένα της Βικτωριανής Αγγλίας. Ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα, το 1871, ο Carroll κυκλοφόρησε το “Μέσα από τον Καθρέφτη και τι Βρήκε Εκεί η Αλίκη”. Ο συνδυασμός των δύο βιβλίων με την εικονογράφηση του John Tenniel προκάλεσε επαρκές ενδιαφέρον του κοινού, ώστε τα βιβλία να φτάσουν στο πραγματικό τους target group, τα παιδιά, τα οποία τα καθιέρωσαν από τότε ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα παιδικής λογοτεχνίας.
Το τελευταίο λογοτεχνικό έργο του Carroll ήταν το δίτομο Sylvie and Bruno, μέσα από το οποίο ο Carroll προσπάθησε να πραγματευθεί φιλοσοφικά ή ηθικά ζητήματα, όμως χωρίς τη σπιρτάδα των μέχρι τότε έργων του.
Ο Carroll και το παράδοξο
When the men on the chessboard get up and tell you where to go
And you’ve just had some kind of mushroom, and your mind is moving low
Go ask Alice, I think she’ll know
Την ίδια περίοδο, παράλληλα με τα πεζά έργα, ο Carroll κυκλοφόρησε πλήθος ποιημάτων.
Ανάμεσα σε αυτά, το Phantasmagoria δεν αναφέρεται σε κάτι φαντασμαγορικό, αλλά μάλλον σε κάτι φαντασματικό και περιγράφει τη συζήτηση μεταξύ ενός φαντάσματος και ενός ανθρώπου που πληροφορείται από πρώτο χέρι τα των φαντασματικών ζητημάτων.
Άλλα ποιήματά του Carroll κατατάσσονται πιο εύκολα στο χώρο της παράδοξης ποίησης: το Jabberwocky -που έχει ενσωματωθεί και στο “Μέσα στον Καθρέφτη” και το The Hunting of the Snark έχουν να επιδείξουν, έξω από το παράδοξο της πλοκής της ιστορίας που περιγράφουν, ακόμα περισσότερες παραδοξότητες στη δομή και τη χρήση ή τη διαστρέβλωση λέξεων ή λογοτεχνικών σχημάτων.
Ο Dodgson, η Λογική και οι Αναλογίες
When logic and proportion have fallen sloppy dead
And the white knight is talking backwards
And the red queen’s off with her head
Remember what the dormouse said
Feed your head, feed your head
Όμως τα βιβλία του Carroll δεν είναι μόνο λογοτεχνικά. Ο Dodgson ήταν και εξαιρετικός μαθηματικός -και ως μαθηματικός κυκλοφόρησε πλήθος άλλων έργων.
Ανάμεσα σε αυτά αξίζει να σταθούμε στη σύγκριση των Στοιχείων του Ευκλείδη με νεότερα (σύγχρονά του) βιβλία γεωμετρίας. Μέσα από αυτή τη σύγκριση στο “Euclid and his Modern Rivals”, ο Dodgson αναδεικνύει την ανωτερότητα των Στοιχείων έναντι των συγχρόνων “αντιπάλων” του.
Αξίζει επίσης να αναφερθούμε στο έργο του “The Game of Logic”, ιδίως γιατί μέσα από αυτό καθιέρωσε τη χρήση πίνακα για να αποτυπώνει τις σχέσεις τιμών ζεύγους μεταβλητών. Τα σχετικά διαγράμματα (ή τετράγωνα) ακόμα φέρουν το όνομά του (ακριβέστερα: το ψευδώνυμό του). Το βιβλίο του αυτό ο Dodgson το ενσωμάτωσε στο έργο του “Symbolic Logic”.
Έξω από τη Μαθηματική Λογική, τη χρήση Πινάκων και τη Γεωμετρία (και τα σχετικά με αυτές παιχνίδια), ο Dodgson έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και στα εκλογικά συστήματα και τη θεωρία του ψηφίζειν. Κυκλοφόρησε μάλιστα το 1884 και βιβλίο πάνω στις Αρχές της Κοινοβουλευτικής Εκπροσώπησης. Αυτό αρκετές δεκαετίες πριν η Θεωρία των Παιγνίων συστηματοποιήσει στο έπακρο τη γνώση και τη μελέτη της δημοκρατικής διαδικασίας.
Στην τομή των λογοτεχνικών και των μαθηματικών βιβλίων του Carroll θα μπορούσαμε να κατατάξουμε το “A Tangled Tale”. Αυτό αποτελείται από 10 σύντομες ιστορίες, στις οποίες πρωταγωνιστές που κάπως θυμίζουν Αλίκη συζητούν και θέτουν ο ένας στον άλλον μαθηματικά προβλήματα ή σπαζοκεφαλιές, όχι πραγματικά δύσκολα, στα οποία η δυσκολία έγκειται στον τρόπο διατύπωσής τους.
Η αποτύπωση των στιγμών και το στίγμα
Πέρα από τη συγγραφή και τα μαθηματικά, το μεγάλο πάθος του Carroll-Dodgson ήταν η φωτογραφία. Ήταν μάλιστα εξαιρετικός φωτογράφος. Το γεγονός ότι περίπου οι μισές από τις φωτογραφίες του ήταν νεαρά κορίτσια, έδωσε τροφή στις υποψίες που αναφέραμε παραπάνω. Οι υπόλοιπες είχαν διάφορα θέματα, ανάμεσα στα οποία και πορτραίτα σημαντικότατων προσωπικοτήτων της εποχής: Τέννυσον, Φάραντεϊ, Μίλαι, Ροσέττι και Λόρδος Σώλσμπουρυ φωτογραφήθηκαν από τον Dodgson. Υπολογίζεται ότι έχει βγάλει περίπου τρεις χιλιάδες φωτογραφίες (μέγεθος απίστευτο για τα δεδομένα της εποχής),από τις οποίες σήμερα σώζονται περίπου χίλιες.
