Μετά τις δυσκολίες του Ιουλίου αναζητούμε τον Αύγουστο τη γαλήνη, την ηρεμία και αταραξία και σε αυτήν προσβλέπουμε.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ωραία λέξη η σημερινή, ανάγεται στο λεκτικό τύπο *γαλάσνα <glas-na που είναι ετυμολογικά συγγενής με το γέλιο και τον γελαστό. Γαλήνη και γέλιο, λοιπόν, λέξεις που συγγενεύουν, γιατί πράγματι, όταν είναι κανείς γαλήνιος, γελά η ψυχή του.
Αρχικά ἡ γαλήνη, τῆς γαλήνης ήταν η ησυχία της θάλασσας, η έλλειψη ανέμου. Οἱ δὲ ἐλόωσι γαλήνην διαβάζουμε στην η ραψωδία της Οδύσσειας, στ. 319. Ο Οδυσσέας, ναυαγός στο νησί των Φαιάκων, φιλοξενείται από το βασιλιά Αλκίνοο, ο οποίος τον παρακαλά να μείνει στο νησί του και να παντρευτεί την κόρη του Ναυσικά, αν βέβαια το θέλει. Αν, όμως, δεν το επιθυμεί, του υπόσχεται να του εξασφαλίσει γαλήνια, ατάραχη και ήρεμη πλεύση προς την πατρίδα του.
Πολύ γρήγορα ο λεκτικός μας τύπος απέκτησε τη μεταφορική σημασία που έχει και σήμερα, αυτή της της πραότητας της καρδιάς και του νου. Φρόνημα νηνέμου γαλάνας, μεγάλης αταραξίας, δηλαδή, διαβάζουμε να επιδιώκουν οι ήρωες στην τραγωδία του Αισχύλου Ἀγαμέμνων, στ. 740.
Γαλήνη ακόμη ήταν το ασημόχωμα, εκεί όπου το έδαφος έχει σύσταση μολυβδούχο και το χώμα έχει το χρώμα του ασημιού.
Γαλήνη ονομαζόταν στην ιατρική της αρχαιότητας ένα είδος αντίδοτου σε δηλητήριο. Μάλλον η σύστασή του περιείχε γάλα.
Η Γαλήνη στη μυθολογία ήταν μια από της Νηρηίδες, κόρες του Νηρέα και της Δωρίδας. Το όνομά της το συναντάμε με κάποιες παραλλαγές, Γαλήνεια ή Γαληναία, με διαφορετικούς κάθε φορά μυθολογικούς γονείς. Αποτελούσε προσωποποίηση των ήρεμων θαλασσών. Ο περίφημος περιηγητής της αρχαιότητας Παυσανίας (110 – 180 μ. Χ.), χάρη στον οποίο γνωρίζουμε πολλά αγάλματα που κατέστρεψαν ή αφαίρεσαν οι Ρωμαίοι, αφηγείται ότι είδε ένα άγαλμα της θεάς Γαλήνης να είναι αφιερωμένο στο θεό Ποσειδώνα στο ναό τους στην Κόρινθο.
Η Γαλήνη γίνεται η βάση για τη δημιουργία κύριων ονομάτων. Μας δίνει τον περίφημο Γαληνό, το σπουδαίο γιατρό της αρχαιότητας, (129 – 199), την Αγία Γαληνή, που μαρτύρησε, την έριξαν στη θάλασσα, στο μεγάλο διωγμό του Δεκίου, μεταξύ 249 και 251 μ.Χ. Γι’ αυτό η Γαλήνη είναι βαφτιστικό όνομα και εκείνες που λέγονται έτσι αναδίνουν την νηνεμία του ονόματός τους.
Η γαλήνη μπορεί να είναι ψυχική, σωματική, του νου ή της καρδιάς. Ενδέχεται ακόμη να μιλάμε για την ανάγκη κοινωνικής γαλήνης σε περιόδους κοινωνικής έντασης.
Γαλήνη αναζητάμε τώρα στις διακοπές και αυτή έρχεται από το όμορφο τοπίο, από το βουνό ή τη θάλασσα, το πράσινο ή το έντονο απέραντο γαλάζιο.
Γαλήνη το ζητούμενο, για να γαληνέψουμε, γιατί τα αντώνυμα του λήμματος είναι η αναστάτωση, αναταραχή, ένταση, ανησυχία. Τα αντώνυμα δε σχετίζονται καθόλου με το ποθούμενο γαλήνεμα.
Τόπος ιδανικός για διακοπές και η Αγία Γαλήνη στην Κρήτη, όπου σύμφωνα με μια εκδοχή ηρέμησε η θάλασσα, όταν το ζήτησε η αυτοκράτειρα Ευδοκία, στην Παναγία, καθώς έπλεε προς τους Αγίους Τόπους. Κατά μία άλλη εκδοχή το μέρος λεγόταν έτσι, γιατί ήταν μονίμως απάνεμο, βασίλευε εκεί ἀεί γαλήνη, παντοτινή γαλήνη.
Και όπως λέει κι ο Ελύτης, που το γλωσσάρι μας τον αγαπά πολύ:
Όπου κι αν βάλω πλώρη εδώ αράζω, το σκοτάδι
με χρωστάει στο φως
Η γη στη θάλασσα, ή φουρτούνα στη γαλήνη…
(Οι κλεψύδρες του αγνώστου)
Έτσι είναι η ζωή γεμάτη αντιθέσεις.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
