Υπάρχουν ευχάριστες και δυσάρεστες λέξεις. Συνήθως ο σχολιασμός των δυσάρεστων ξεκινά από κάτι που είδαμε ή ακούσαμε στην επικαιρότητα. Έτσι, κάποιες δηλώσεις προσώπων σε υπεύθυνες θέσεις μάς φέρνουν στο νου το επίθετο χυδαῖος που προκύπτει από το αρχαίο επίρρημα χύδην, που σημαίνει σωρηδόν, άτακτα, ανακατεμένα.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Ο χυδαίος, παλιά, δεν είχε τόσο απρεπή και προσβλητική συμπεριφορά, όπως σήμερα. Δεν χυδαιολογούσε, μειώνοντας με άσχημες κουβέντες τους γύρω του. Επίσης, δεν τον χαρακτήριζε η έλλειψη ευγένειας, η αδιακρισία. Δεν μιλούσε με τρόπο ανάρμοστο για τους δημοσιογράφους, τα κανάλια. Δεν χυδάιζε, χρησιμοποιώντας αγοραίες εκφράσεις ή χυδαιολογίες πεζοδρομίου.
Κι όλα αυτά συνέβαιναν, επειδή το επίθετό μας, λέξη που φτιάχθηκε κατά την ελληνιστική περίοδο, δήλωνε τον πολυάριθμο και ποικίλο, τον ανακατεμένο με άλλους. Στην Έξοδο, το δεύτερο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, περιγράφεται, μεταξύ άλλων, η πορεία των Ισραηλιτών προς την Γη της Επαγγελίας. Εκεί διαβάζουμε: οἱ δὲ υἱοὶ Ἰσραὴλ ηὐξήθησαν καὶ ἐπληθύνθησαν καὶ χυδαῖοι ἐγένοντο. (2.22). Προφανώς το κείμενο εννοεί όχι ότι οι Ισραηλίτες έκαναν κακές πράξεις, χυδαιότητες, αλλά ότι ήταν πολλοί.
Παρόλα αυτά, παρατηρούμε ότι από την ελληνιστική περίοδο αρχίζει ο χυδαίος να αποκτά μια καινούργια διάσταση. Επειδή, όπου υπάρχουν πολλοί, χάνει ο καθένας την ιδιαιτερότητά του, ο χυδαίος από πολύς και πολυπληθής έγινε πρόστυχος και ευτελής, εκχυδαΐστηκε στην κυριολεξία.
Στην ιστορία των χυδαίων πρέπει να προσθέσουμε ότι χυδαϊσμός είχε χαρακτηρισθεί και η χρήση της δημοτικής από τους καθαρευουσιάνους, και χυδαϊστής ο οπαδός της δημοτικής. Οι δημοτικιστές, όμως, δεν είχαν καμιά σχέση με τους σημερινούς χυδαιόγλωσσους.
Όσο για το επίρρημα χύδην από όπου προήλθε ο σημερινός μας λεκτικός τύπος αυτό το συναντάμε στην γλώσσα μας μόνο στην φράση χύδην όχλος, το πλήθος των αμόρφωτων και απαίδευτων ανθρώπων.
Χύμα (ανήκει στην ίδια ετυμολογική οικογένεια από το ρήμα χέω = χύνω) λοιπόν, οι χυδαίοι, ευπρεπείς, ευγενείς, μορφωμένοι, διακριτικοί όσοι στέκονται απέναντί τους. Και αυτά εξάλλου τα επίθετα ή οι επιθετικοί τύποι είναι τα αντώνυμα του λήμματος.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
