Πώς να λεξιλογήσουμε κάτι άλλο, όταν οι απώλειες είναι τεράστιες. Τώρα που πενθούμε, πονάμε και θρηνούμε για την απώλεια των ανθρώπων που ζούσαν δίπλα μας.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Παράγεται από το αρχαιότατο ρήμα ὄλλυμι ή ὀλύω, που σημαίνει καταστρέφω, εξολοθρεύω, φονεύω, αλλά και χάνω. Στη μεγάλη οικογένεια του ὄλλυμι ανήκουν οι λέξεις μας όλεθρος (= καταστροφή) ολέθριος (= καταστροφικός), το εξολοθρεύω και εξολοθρευτής, αλλά και το λιγότερο εύχρηστο ολετήρας που είναι ο καταστροφέας.
Μάλιστα το ρήμα ὄλλυμι συνηθέστερα εμφανιζόταν ως σύνθετο ἀπόλλυμι και ἀπολλύω με την ίδια σημασία με αυτή του ὄλλυμι. Στη μέση φωνή το ρήμα ἀπόλλυμαι έχει την έννοια χάνομαι, αλλά και πεθαίνω. Έτσι στα παλαιότερα ελληνικά μας, όποιος πέθαινε της πείνας αναφωνούσε «λιμῷ ἀπόλλυμαι».
Βέβαια, και η ίδια η λέξη, απώλεια, είναι πολύ παλιά. Ο Ιπποκράτης, ο μεγάλος ιατρός των κλασσικών χρόνων, φαίνεται να είναι ο πρώτος που την χρησιμοποίησε: Τοῖσι πολλοῖσιν ὑποτροπιάσασα ἡ νοῦσος αἰτίη ἀπωλείης ἐγένετο. (Ἱπποκράτους, Περὶ παθῶν 1.77 – 78). Εδώ η απώλεια δηλώνει το θάνατο, αφού η παραπάνω φράση αποδίδεται στα Νέα Ελληνικά ως εξής: Η αρρώστια που υποτροπίασε έγινε αιτία θανάτου πολλών προσώπων.
Και για να έλθουμε στη χρήση της, σήμερα κάνουμε λόγο για απώλεια χρημάτων, για χάσιμο, δηλαδή, των χρημάτων μας ή για απώλεια της μνήμης μας, όταν δε θυμόμαστε πια. Μπορεί, όμως, να παραπονεθούμε για απώλεια θερμότητας στο σπίτι μας, στην περίπτωση που η θερμοκρασία που επιθυμούμε δε διατηρείται.
Κάθε απώλεια μας αφήνει ένα μεγάλο κενό, γιατί απώλεια είναι και ο θάνατος, απώλεια πρόωρη ή οδυνηρή.
Από την άλλη, όποτε παρασύρουμε κάποιον στην απώλεια ή στην οδόν της απωλείας, τον οδηγούμε σε ακολασία ή ηθική διαφθορά, σε μια μορφή ψυχικού θανάτου.
Στον πληθυντικό οι απώλειες είναι οι ζημίες. Απώλειες στο Χρηματιστήριο, απώλειες στη μετακόμιση, απώλειες στον άμαχο πληθυσμό, είναι μερικές από τις καταστροφές που απευχόμαστε.
Ας ελπίσουμε να μην έχουμε άλλες απώλειες και σας ευχόμαστε να έχετε ανάκτηση, κέρδη, αύξηση, ζωή που είναι μερικά από τα αντώνυμα του λήμματος.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
