Είναι δύσκολο να λεξιλογήσει κανείς για οτιδήποτε άλλο, γιατί ακόμη μετρούμε θανάτους, τραυματίες, ψάχνουμε για αγνοουμένους. Με άλλα λόγια πενθούμε, πονάμε και θρηνούμε για την απώλεια των ανθρώπων που ζούσαν δίπλα μας. Σε ένδειξη πένθους και σε κλίμα πένθους, επομένως, θα αναφερθούμε στο πένθος.
Γράφει η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα
Κι ενώ το εθνικό πένθος ήταν θεωρητικά τριήμερο, η δική μας διάθεση εξακολουθεί να είναι πένθιμη, να κλαίει, να νιώθει βαθιά οδύνη για το χαμό των συμπολιτών μας.
Η χώρα μας έχει βυθιστεί, έχει τυλιχθεί στο πένθος, αλλά και ο καθένας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο βιώνει το πένθος, συμμετέχει και συμπαραστέκεται στο πένθος. Όσοι κατοικούμε στην Αττική δεν μπορούμε να κουβεντιάσουμε παρά μόνο για πένθιμα πράγματα. Η συζήτηση καταλήγει στα γεγονότα που συνέβησαν στο Μάτι, που, από τον Ιούλιο του 2018, έγινε τοπωνύμιο πένθους.
Έχουμε πένθος, λοιπόν, και μπορεί να μη φοράμε πένθος όλοι, δηλαδή μαύρα ρούχα, μια μαύρη ταινία στο μανίκι ή σκούρα χρώματα. Σίγουρα, όμως, πενθηφορούμε ή μελανοφορούμε στην ψυχή.
Το πένθος είναι λέξη παλιά, πολύ παλιά ομηρική, αφού τα βάσανα και οι καϋμοί του ανθρώπου δεν είναι τωρινά, αλλά ξεκινούν από τη στιγμή της γέννησής του. «Τέκνον τί κλαίεις, τί δέ σε φρένας ἵκετο πένθος;» θα ρωτήσει η Θέτις τον παραπονιάρη γιο της Αχιλλέα στο Α 362 της Ιλιάδος. Παιδί μου, γιατί κλαις, ποια θλίψη έφθασε στην ψυχή σου;
Ο Αχιλλέας έκλαιγε, βέβαια, γιατί ο Αγαμέμνων του είχε πάρει το τιμητικό του δώρο, τη Βρυσηίδα, λόγος ασήμαντος, αν συγκριθεί με την οδύνη για τα όσα συνέβησαν τώρα. Επομένως διαπιστώνουμε ότι η λέξη πένθος δήλωνε τον ψυχικό πόνο για μια μεγάλη απώλεια, όπως την αντιλαμβανόταν ο καθένας.
Το πένθος στα παλιά ελληνικά λεγόταν και πένθημα ή πένθησις.
Βαρυπενθείς, βαρυπενθούμε για όσους δεν πρόλαβαν να χαρούν αυτό το καλοκαίρι. Φοράμε πλερέζα θα λέγαμε σε προφορικά ελληνικά, αλλά ο πόνος δε μας επιτρέπει να αστειευτούμε. Λόγω πένθους το ύφος επιβάλλεται να είναι ανάλογο.
Το να γίνουμε νηπενθείς, να αρνηθούμε το πένθος και να συνεχίσουμε χωρίς να συμβαίνει τίποτα θα ήταν αλαζονεία, ύβρις.
Το συγκεκριμένο πένθος είναι βαρύ, επίσημο, δημόσιο, πανελλήνιο, πάνδημο, βαθύτατο, με συνώνυμα τη θλίψη, οδύνη, λύπη, θρήνο.
Τα αντώνυμα είναι η χαρά, η γιορτή, το πανηγύρι. Παρακαλούμε να έλθουν κι αυτά.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
